[Q&A] Hiểu gì về TPP - Cuộc chơi lớn mà Việt Nam sắp tham gia?
TPP là cuộc chơi ở đẳng cấp cao. Điều tiên quyết phải làm đó phải tìm hiểu luật chơi ngay từ bây giờ, tìm ra trong các văn bản đàm phán của TPP xem doanh nghiệp mình, ngành mình, đơn vị mình sẽ ở đâu trong đó và ở vị thế hưởng lợi hay gặp thách thức.
Hiệp định Đối tác kinh tế xuyên Thái Bình Dương (TPP) là một cuộc chơi mới và ở tầm cao mà Việt Nam đang trong quá trình đám phán với các nước tham gia.
Q: TPP là gì ?
TPP (viết tắt từ Trans-Pacific Partnership) là Hiệp định đối tác kinh tế xuyên Thái Bình Dương giữa các quốc gia sau : Australia (AU), Brunei (BN), Chile (CL) , Japan (JP) Malaysia (ML), Mexico (MX), New Zealand (NZ) , Peru (PE) , Singapore (SG) , Vietnam (VN), United States (US).
TPP hiện đang trong quá trình đám phán giữa 12 quốc gia tham gia về nhiều lĩnh vực như thuế, hàng rào phi thuế quan, đầu tư, thị trường tài chính, sở hữu trí tuệ, môi trường, chất lượng nguồn gốc sản phẩm..v.v. Tên viết tắt của mỗi quốc gia gồm 2 chữ cái được sử dụng trong các văn bản đàm phán.
Q: TPP có tầm quan trọng ra sao?
Khi hoàn thành quá trình đàm phán và được thông qua (với mục tiêu sớm nhất là trong năm 2015), thì khi đó sẽ làm thay đổi đến hoạt động của 40% sản lượng kinh tế toàn cầu. Các nội dung bao quát của TPP không chỉ giới hạn ở kinh tế thương mại thuần túy mà còn tác động tới các lĩnh vực khác như môi trường, văn hóa và các chuẩn mực đạo đức kinh doanh.
Q: Mục đích của TPP là gì?
TPP ban đầu được nảy sinh từ ý tưởng của 4 nước Brunei, Chile, New Zealand và Singapore . Họ dã ký vào ngày 03/06/2005 và có hiệu lực ngày 28/05/2006 với mục đích hội nhập kinh tế các nước thuộc khu vực châu Á Thái Bình Dương.
Tuy nhiên, ngày nay với sự tham gia đàm phán của 12 nước, phạm vi ảnh hưởng và mục đích của TPP rộng lớn hơn. TPP nhằm mục đích tạo ra một hình mẫu khuôn khổ hợp tác của thế kỉ 21, thiết lập những chuẩn mực mới cho thương mại thế giới, kết hợp những vấn đề nảy sinh của thế hệ tương lai tăng cường sức mạnh cạnh tranh của các quốc gia thành viên TPP trong nền kinh tế toàn cầu.
Q: Phạm vi đàm phán của TPP bao gồm những lĩnh vực gì?
Tham vọng của TPP nhằm thiết lập những chuẩn mực cao và toàn diện cho vấn đề hợp tác kinh tế giữa các quốc gia. Chính vì thế TPP bao gồm các lĩnh vực sau: Cạnh tranh, Hợp tác và xây dựng năng lực, Cung cấp dịch vụ xuyên biên giới, Thuế, Thương mại điện tử, Môi trường, Dịch vụ tài chính, Chi tiêu công của chính phủ, Sở hữu trí tuệ, Đầu tư, Lao động, Pháp luật và giải quyết tranh chấp, Khả năng xâm nhập thị trường của hàng hóa, Nguồn gốc xuất xứ của hàng hóa, Chuẩn vệ sinh hàng hóa, Rào cản kĩ thuật với thương mại, Viễn thông, Nhập cảnh tạm thời với doanh nhân, Dệt may và quần áo, Bồi thường thiệt hại trong thương mại.
Có thể thấy rằng, TPP bao phủ một phạm vi rất rộng trong nền kinh tế của mỗi quốc gia thành viên.
Q: Bao giờ TPP sẽ được chính thức thông qua và tiến độ đàm phán?
Do còn nút thắt chưa được gỡ, Hội nghị Bộ trưởng Thương mại các nước tham gia Hiệp định TPP sẽ kéo dài thêm 1 ngày, đến ngày 4/10/2015 theo giờ Mỹ, tức ngày 5/10/2015 theo giờ Việt Nam. Các đoàn vẫn bế tắc xoay quanh hai nút thắt là vấn đề sản phẩm bơ sữa và đặc biệt là vấn đề thời gian bảo hộ độc quyền các mặt hàng sinh dược.
Q: Việt Nam tham gia TPP thì sẽ hưởng lợi gì ?
Việt Nam với tư cách một thành viên tham gia TPP thì sẽ có các cơ hội sau:
Đưa các sản phẩm của mình sang thị trường rộng lớn của 12 quốc gia thành viên, chiếm 40% sản lượng toàn cầu với các mức thuế quan rất thấp hoặc thậm chí là dỡ bỏ. Các ngành hiện nay Việt Nam có thế mạnh như dệt may, nông sản riêng có ở Việt Nam sẽ được hưởng lợi.
Việt Nam có cơ hội được tiếp cận với các trợ giúp từ các quốc gia phát triển hơn trong khối về mặt kĩ thuật nhằm xây dựng năng lực cạnh tranh quốc gia cho doanh nghiệp và chính phủ.
Người dân Việt Nam có cơ hội được sử dụng các sản phẩm chất lượng cao, vệ sinh an toàn thực phẩm và với giá thành rẻ hơn từ các quốc gia trong khối. Doanh nhân và người dân Việt Nam sẽ có cơ hội dễ dàng hơn xuất cảnh tới các quốc gia phục vụ cho mục đích kinh doanh du lịch.
Các doanh nghiệp nước ngoài trong khối sẽ tích cực mang vốn đầu tư vào Việt Nam nhằm tạo công ăn việc làm và chuyển giao công nghệ. Người lao động sẽ có được sự bảo vệ lớn hơn về quyền lợi của mình.
Vấn đề môi trường, an toàn thực phẩm cũng sẽ được quan tâm mạnh hơn nhằm tạo ra một đất nước sạch đẹp hơn và an toàn hơn.
Chi tiêu công của chính phủ sẽ công khai và hiệu quả hơn.
Q: Việt Nam tham gia TPP thì sẽ gặp những khó khăn thách thức gì?
Khi tham gia vào TPP, Việt Nam cũng sẽ gặp một loạt các thách thức:
Các sản phẩm chất lượng thấp, không đạt chuẩn sẽ bị cạnh tranh trực tiếp trên sân nhà. Khi xem xét cơ cấu xuất khẩu của các nước TPP, có thể thấy những ngành sản xuất của Việt Nam sẽ gặp khó khăn là ôtô, thịt lợn, thịt bò và đường. Các ngành bị tác động tương đối mạnh bao gồm thực phẩm chế biến, rượu và hóa phẩm tiêu dùng.
Khi xóa bỏ thuế nhập khẩu, nguồn thu trực tiếp này sẽ giảm nhưng kì vọng là sẽ bù đắp lại từ nguồn thu VAT.
Các tiêu chuẩn cao về Sở hữu trí tuệ sẽ khiến cho doanh nghiệp và đa phần người dân sẽ phải mất chi phí cao hơn cho các bản quyền phần mềm cũng như các sáng chế liên quan đến sản xuất thuốc phục vụ nhu cầu chữa bệnh.
Các công cụ điều hành kinh tế của Chính phủ và Ngân hàng sẽ giảm hiệu lực vì phụ thuộc nhiều vào thị trường thế giói.
Ngành ngân hàng sẽ chịu sức ép rất lớn khi các tập đoàn tài chính lớn của các nước thành viên được phép cung cấp các dịch vụ đa dạng trực tiếp. Chính vì thế, hiện nay, hệ thống ngân hàng Việt Nam đang tiến hành cải tổ mạnh bằng các thương vụ sáp nhập và xử lý nợ xấu.
Các doanh nghiệp hưởng lợi từ hoạt động chi tiêu công của chính phủ sẽ chịu sức ép cạnh tranh trực tiếp khi phải đấu thầu với các nhà thầu nước ngoài thay vì cơ chế chỉ định thầu. Nhưng điều này cũng góp phần lành mạnh ngân sách quốc gia.
Q: Chúng ta cần làm gì để đón nhận cơ hội và đối phó với thách thức?
TPP là cuộc chơi ở đẳng cấp cao. Điều tiên quyết phải làm đó phải tìm hiểu luật chơi ngay từ bây giờ, tìm ra trong các văn bản đàm phán của TPP xem doanh nghiệp mình, ngành mình, đơn vị mình sẽ ở đâu trong đó và ở vị thế hưởng lợi hay gặp thách thức.
Thứ hai, mọi người lao động cũng như mọi doanh nghiệp phải nâng cao sức cạnh tranh về ngoại ngữ, năng lực quản trị, chất lượng sản phẩm, sự hiểu biết về pháp luật quốc tế .v.v. Tập trung phân bổ nguồn lực vào những ngành lĩnh vực có lợi khi tham gia TPP. Có thể phải mạnh dạn buông cho những sản phẩm mà không có tính cạnh tranh.
Việc đánh giá chính xác lợi hại khi tham gia vào TPP hay các hiệp định thương mại khác là việc lớn và khó khăn. Năng lực càng mạnh thì sẽ hưởng lợi càng nhiều. Chỉ có thể thu được kết quả chính xác qua việc điều tra xã hội rộng với nhiều thành phần tham gia. Nhưng việc đó có lẽ không quan trọng bằng việc nâng cao năng lực cạnh tranh để chắc thắng trong mọi cuộc chơi.
>> Công nghiệp phụ trợ: Sợi, dệt đón TPP
