Điện, xăng làm “khó” ngành thống kê
Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Bùi Quang Vinh cho biết các số liệu trong các ngành điện lực, xăng dầu luôn biến động, thường xuyên báo cáo là kinh doanh thua lỗ và phải tăng giá để bù lỗ hoặc điều chỉnh quỹ hỗ trợ giá các mặt hàng này, nhưng cũng không có cơ chế để kiểm soát tính chính xác của các con số vì chỉ có thể dựa vào báo cáo của doanh nghiệp đó.
Nội dung nổi bật:
- Bộ trưởng Bùi Quang Vinh thừa nhận có nhiều số liệu thống kê không chính xác ví dụ như báo cáo công nợ 2012, theo Bộ Tài chính khoảng 55,4% GDP nhưng theo các báo cáo khác, tổng nợ công Việt Nam sẽ lên tới xấp xỉ 95%GDP.
- Bộ trưởng Bùi Quang Vinh lý giải điều này là do nhận thức và trách nhiệm cũng như việc chấp hành Luật Thống kê của một bộ phận doanh nghiệp, cơ sở sản xuất kinh doanh cá thể, các đơn vị hành chính, sự nghiệp thuộc nhóm cung cấp thông tin cho ngành Thống kê chưa tốt.
Sáng nay 25/5, Bộ trưởng Kế hoạch và Đầu tư Bùi Quang Vinh thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày Tờ trình dự án Luật thống kê (sửa đổi). Đánh giá tác động dự thảo Luật, Bộ trưởng Bùi Quang Vinh cho hay, tính độc lập của số liệu thống kê tài chính cũng được xem là một thách thức đối với hệ thống thống kê Việt Nam.
Khó có con số thống kê chính xác
Dẫn ví dụ điển hình là báo cáo nợ công năm 2012, Bộ trưởng Vinh nói: “Theo Bộ Tài chính khoảng 55,4% GDP, nhưng báo cáo của nhóm tư vấn chính sách vĩ mô thuộc Ủy ban kinh tế của Quốc hội đã chỉ ra, nếu tính cả nợ trong hệ thống ngân hàng của khu vực doanh nghiệp nhà nước thì khoảng 16,5% GDP, cộng với các khoản nợ bằng trái phiếu trong nước không được Chính phủ bảo lãnh khác của doanh nghiệp nhà nước, nợ công Việt Nam sẽ lên tới xấp xỉ 95% GDP”.
Bộ trưởng Bùi Quang Vinh thừa nhận có nhiều số liệu thống kê không thể thống kê chính xác được. Thời gian qua, Bộ Kế hoạch và đầu tư thường xuyên phải trả lời các câu hỏi do các đại biểu Quốc hội đưa ra trong các trường hợp số liệu thống kê bị hiểu sai hoặc sử dụng sai, nhất là các chỉ số về tăng trưởng kinh tế của đất nước (GDP), chỉ số giá tiêu dùng (CPI),...
“Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng đã phải xử lý, phản hồi kịp thời một số trường hợp hiểu sai về số liệu thống kê trên các phương tiện thông tin báo chí hoặc trong các báo cáo hoạt động của các ngành, lĩnh vực, ví dụ như việc hiểu sai về chỉ số giá tiêu dùng”, Bộ trưởng Bùi Quang Vinh nói.
Bộ trưởng Bùi Quang Vinh lý giải điều này là do nhận thức và trách nhiệm cũng như việc chấp hành Luật Thống kê của một bộ phận doanh nghiệp, cơ sở sản xuất kinh doanh cá thể, các đơn vị hành chính, sự nghiệp thuộc nhóm cung cấp thông tin cho ngành Thống kê chưa tốt.
“Điều này dẫn đến nhiều thông tin cung cấp không sát với thực tế, chưa phản ánh đúng thực trạng sản xuất kinh doanh và không kịp thời vào thời điểm cơ quan thống kê cần có số liệu; nguồn thông tin của các Bộ, ngành bị khép kín, không chia sẻ cho cơ quan thống kê, gây khó khăn cho việc đánh giá, phân tích và dự báo tình hình. Trách nhiệm của người sử dụng thông tin thống kê còn chưa hiểu các con số thống kê phản ánh gì để sử dụng đúng mục đích và đưa ra những chính sách cho phù hợp”, ông Vinh nhận định.
Nhận định về tác động của những con số thống kê, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Quốc hội Nguyễn Văn Giàu cho biết thống kê là loại hình dịch vụ đặc biệt mà sản phẩm của thống kê có thể tác động lớn đến kinh tế - xã hội, có tính chất dẫn dắt, định hướng xã hội.
“Do vậy đề nghị nên đưa hoạt động thống kê ngoài nhà nước vào loại hình kinh doanh có điều kiện. Tuy nhiên, có ý kiến khác đề nghị dự thảo Luật chỉ nên điều chỉnh hoạt động thống kê nhà nước, còn hoạt động thống kê ngoài nhà nước nên được điều chỉnh bởi pháp luật chuyên ngành khác như Luật dân sự, Luật đầu tư, Luật doanh nghiệp…”, ông Giàu đề xuất.
Ông Giàu cho rằng việc quy định thống kê ngoài nhà nước bảo đảm quyền tự do kinh doanh theo quy định của Hiến pháp theo Điều 33 Hiến pháp năm 2013 quy định mọi người có quyền tự do kinh doanh trong những ngành nghề mà pháp luật không cấm.
Sẽ có những “con số biết nói”
Tuy nhiên, hạn chế này có thể được khắc phục nếu chọn lựa giải pháp có lợi nhất đối với hoạt động thống kê thì dự thảo Luật Thống kê (sửa đổi) cần phải kết hợp và thể hiện rõ các giải pháp quy định tại phương án 2B và 2C.
“Tuy nhiên, trong điều kiện hiện nay và tương ứng với mô hình tổ chức của ngành Thống kê, thì phương án tối ưu, đem lại nhiều lợi ích và ít chi phí nhất là lựa chọn các giải pháp tại phương án 2B”, Bộ trưởng Vinh nhận định.
Theo đó, phương án 2B theo hướng tăng cường các biện pháp chuyên môn nghiệp vụ cho hoạt động thống kê và tăng cường năng lực cho đội ngũ cán bộ làm công tác thống kê, tăng cường các điều kiện bảo đảm hoạt động, đầu tư và ứng dụng khoa học công nghệ.
Quan trọng, phương án này nâng cao trách nhiệm quản lý về ngành, lĩnh vực của Cơ quan Thống kê Trung ương thông qua quy định cụ thể trách nhiệm, phạm vi, giá trị thẩm định chuyên môn thống kê của Cơ quan Thống kê Trung ương đối với phương án điều tra thống kê, chế độ báo cáo thống kê cơ sở, chế độ báo cáo thống kê tổng hợp thuộc thẩm quyền ban hành của Bộ...
Với phương án này, theo Bộ trưởng Vinh, kết quả thống kê sẽ tạo ra những "con số biết nói", phản ánh chính xác, trung thực, khách quan, toàn diện về kết quả của mọi hoạt động quản lý, điều hành, phát triển kinh tế xã hội của cả đất nước, trong từng ngành, lĩnh vực và của mỗi cấp chính quyền địa phương.
“Hạn chế tới mức tối đa tình trạng biến số liệu thống kê được hình thành và tạo ra từ ý muốn chủ quan và từ tác động mang yếu tố chính trị mà không được tạo thành từ chuyên môn, nghiệp vụ thống kê; xoá bỏ bệnh xây dựng số liệu thống kê để thể hiện “thành tích” ở cấp địa phương cũng như tác động của các cấp, các ngành...”, Bộ trưởng Vinh bình luận.
Còn với phương án 2C là hình thành cơ chế giám sát số liệu thống kê thông qua việc thành lập và thúc đẩy hoạt động của Hội đồng thống kê quốc gia.
Theo phương án này, Hội đồng Thống kê quốc gia được thành lập với vị trí là một tổ chức đứng ngoài các cơ quan thống kê, có chức năng giám sát hoạt động thống kê để bảo đảm các cơ quan thống kê hoạt động tuân thủ các nguyên tắc cơ bản của hoạt động thống kê.
Ưu điểm của phương án này được Bộ trưởng Vinh đánh giá là bổ sung thêm một thiết chế để thực hiện giám sát ngoài hệ thống đối với hoạt động thống kê, bảo đảm hoạt động thống kê tuân thủ đúng các chuẩn mực, quy trình chuyên môn, nghiệp vụ và tăng cường trách nhiệm giải trình đối với các số liệu, thông tin thống kê khi có vấn đề.
“Hội đồng cũng sẽ giúp cho công tác phối hợp trong việc sản xuất số liệu trong Hệ thống thống kê tập trung và công tác thống kê của các Bộ, ngành, của các cấp chính quyền địa phương cũng như thống kê tại các tổ chức, doanh nghiệp được nhuần nhuyễn và hiệu quả hơn”, Bộ trưởng Vinh nhận định.
