Phó Thủ tướng: 'Trục lợi 100 tỷ mà phạt 1,2 tỷ thì sao có tính răn đe'

Tại Hội nghị triển khai phát triển thị trường chứng khoán năm 2019, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ mong muốn Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN), Sở giao dịch chứng khoán (GDCK) tiếp tục cùng nhau, xây dựng, hoàn thiện và nâng tầm chứng khoán Việt Nam. Phó Thủ tướng nêu ra nhiều vấn đề cần thực hiện, trong đó trọng tâm của 2019 là trình Quốc hội thông qua luật chứng khoán sửa đổi.

Hoàn thiện khung pháp lý

“Tôi đã ngồi 5 tiếng với Ban Soạn thảo soát xét Luật sửa đổi này. Đề nghị ban ngành và cơ quan chức năng tiếp tục rà soát góp ý để dần hoàn thiện Luật sửa đổi, tạo khung khổ pháp lý xây dựng thị trường chứng khoán (TTCK) phát triển thành kênh vốn trung và dài hạn quan trọng của nền kinh tế, huy động tối đa nguồn lực trong và ngoài nước cho đầu tư phát triển”, Phó Thủ tướng chỉ đạo.

Theo chỉ đạo của Phó Thủ tướng, luật sửa đổi sẽ phải tạo khung khổ pháp lý giúp chứng khoán hiện đại, minh bạch, lành mạnh, bền vững và chuyên nghiệp, tiếp cận thông lệ quốc tế, góp phần nâng hạng thị trường. Dự án Luật lần này phải khắc phục những bất cập. Đồng thời, Luật cũng cần xây dựng khung để trình Chính phủ thí điểm phát triển thị trường chuyên biệt cho các Start-up.

Một số điểm được Phó Thủ tướng nhấn mạnh cần xem xét trong Luật chứng khoán sửa đổi bao gồm nâng điều kiện chào bán, điều kiện phát hành cổ phiếu riêng lẻ, chào bán chứng khoán dưới mệnh giá, hạn chế chuyển nhượng chứng khoán riêng lẻ… nhưng vẫn phải hài hoà mục tiêu tiếp cận vốn của các doanh nghiệp đặc biệt là công ty siêu nhỏ.

Chúng ta cũng cần đẩy mạnh chú trọng đến phát triển nhà đầu tư tổ chức, NĐT chuyên nghiệp.Cấu trúc lại các sản phẩm thị trường theo nhóm nhà đầu tư.

Bên cạnh đó, Phó Thủ tướng cũng đề xuất nhà đầu tư và các tổ chức cho ý kiến Quỹ bảo vệ nhà đầu tư. Dựa vào những cơ sở nào thành lập, ai sẽ quản lý?

Phải có thêm điều lệ, tiêu chí, trình tự thủ tục và thẩm quyền để dừng một mã chứng khoán nào đó. Phó Thủ tướng nhắc lại lịch sử vụ ‘bầu’ Kiên, quy mô thì trưởng lúc đó mất 5 tỷ USD. Lúc đó nhiều ý kiến cho rằng nên đóng cửa thị trường nhưng tiêu chí nào và cách thức như thế nào thì không có quy định cụ thể.

Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ - Ảnh: Thời báo kinh tế

Giám sát chặt chẽ các hành vi thao túng giá trên TTCK

Liên quan đến việc giám sát, Phó Thủ tướng chỉ đạo tạo một cơ chế liên ngành để xử lý các vấn đề, triển khai hoạt động của tổ điều hành TTCK. “Đây là tổ chức được Chính phủ thành lập khi thị trường lao dốc mạnh có sự phối hợp của nhiều đơn vị”, Phó Thủ tướng cho biết.

Phó Thủ tướng chỉ đạo cần từng bước chuyển mô hình giám sát của UBCKNN từ cơ chế quản lý giám sát tuân thủ sang mô hình quản lý giám sát dựa trên hệ thống. Hoàn thiện giám sát TTCK trên cơ sở xác định trách nhiệm. Xây dựng các tổ chức kinh doanh chứng khoán thành các đơn vị giám sát các cấp. Đẩy mạnh áp dụng công nghệ thông tin vào cơ chế giám sát đặc biệt là cơ chế giám sát các công ty đại chúng.

Các cơ quan cần tăng cường trao đổi chia sẻ thông tin, hoàn thiện cơ chế phối hợp giữa UBCKNN và sở GDCK trong giám sát và xử lý các vi phạm thao túng nội gián, hành vi gian lận trong công bố thông tin. Đồng thời, phối hợp chặt chẽ giữa UBCKNN với các cơ quan tố tụng để xử lý các hành vi vi phạm trên TTCK.

Bên cạnh đó, Phó Thủ tướng yêu cầu nâng cao năng lực đội ngũ giám sát và xử lý vi phạm. Yêu cầu các thanh tra tài chính, thanh tra chứng khoán báo cáo định kỳ hàng tháng. “Anh thanh tra phát hiện sai phạm mà không xử lý thì xử lý luôn cả anh thanh tra. Khắc phục tình trạng giám rồi mà không sát, sát rồi mà không giám”, Thủ tướng nhấn mạnh.

Sử dụng tối đa chức năng, quyền hạn của UBCKNN, nghiên cứu chức năng nâng thẩm quyền điều tra của UBCK, cân nhắc các chế tài nâng tính răn đe với các vi phạm trên TTCK.

Tăng cường kiểm tra giám sát việc huy động vốn và sử dụng vốn trên TTCK. Phát hiện và xử lý nghiêm các trường hợp tăng vốn ảo.Có những trường hợp tăng vốn ảo sau đó mới niêm yết, Luật sửa đổi cần phải bịt lỗ hổng giữa các Luật Doanh nghiệp và Luật Đầu tư.

Phó Thủ tướng nhấn mạnh để có thể được nâng hạng thị trường Việt Nam phải đáp ứng các tiêu chí định tính và định lượng. Vấn đề định tính phải tạo niềm tin cho nhà đầu tư. Do đó phải có các chế tài răn đe việc thao túng, thổi giá.

"Chúng ta tăng xử phạt hành chính nhưng “kiếm lợi 100 tỷ mà nộp 1,2 tỷ thì có khi chưa phát lệnh đã sẵn sàng nộp tiền trước”. Chúng ta phải răn đe bằng giấy phép", Phó Thủ tướng đưa ra ví dụ. "Cũng như câu chuyện giấy phép của CTCK 2 trong 1 là không được. Nhiều CTCK không đủ điều kiện kinh doanh nhưng chỉ vì giấy phép hai trong một mà không rút giấy phép được".

Với vấn đề kiểm toán, Phó Thủ tướng chỉ đạo phải hoàn thiện các danh mục các đơn vị kiểm toán các công ty đủ điều kiện kiểm toán, trách nhiệm của kiểm toán viên ngoài báo cáo tài chính, bản cáo bạch. Nhiều thông tin phi tài chính trong bản cáo bạch ảnh hưởng đến việc ra quyết định của nhà đầu tư trước đây đã bị bỏ qua.

2019 triển khai sản phẩm chứng quyền có bảo đảm

Về vấn đề cơ cấu lại hàng hóa của TTCK, Phó Thủ tướng cho biết, năm nay, Chính phủ sẽ thúc đẩy mạnh cổ phần hóa DNNN theo danh mục đề ra. “Không phải bây giờ giá cổ phiếu đang thấp mà Chính phủ dừng bán, mức giá thị trường bây giờ đã hợp lý rồi”. Thời gian qua, Chính phủ đã hoàn thiện thể chế và soát xét lại rất kỹ phương án cổ phần hoá, đồng thời rà soát tài sản trong đó quyền sử dụng đất, từng mét vuông đất trước khi cổ phần hóa.

Các cơ quản chức năng cần thực hiện kiểm tra ra soát quá trình đăng ký giao dịch của các doanh nghiệp sau khi cổ phần hóa. Đồng thời, doanh nghiệp sẽ tiến hành đấu giá cổ phần hóa theo phương thức dựng sổ, đây là vấn đề đã được Nhà nước nghiên cứu.

Phó Thủ tướng cũng đặt mục tiêu tiến hành niêm yết đăng ký giao dịch tất các cả các ngân hàng thương mại cổ phần lên TTCK đến năm 2020.

Các cơ quan chắc năng cần ban hành lộ trình triển khai sản phẩm phái sinh mới theo lộ trình từ đơn giản đến phức tạp. Năm 2019 sẽ triển khai ngay sản phẩm chứng quyền có bảo đảm, các hợp đồng tương lai dựa trên chỉ số, trái phiếu, cổ phiếu. Từng bước triển khai quyền chọn mua chọn bán. Hoàn thiện bộ quy tắc, cơ cấu lại bộ chỉ số VN30 phù hợp theo thông lệ quốc tế và phát triển thêm các chỉ số để làm tài sản cơ sở cho thị trường phái sinh.

Phát triển các loại hình quỹ đầu tư ETF, quỹ đầu tư bất động sản để đa dạng hóa các sản phẩm đầu tư trên thị trường.

Đa dạng hóa các sản phẩm trái phiếu, bao gồm trái phiếu thả nổi, trái phiếu gắn với lạm phát...

Phó Thủ tướng cũng chỉ đạo cần phổ biến kiến thức đào tạo thông tin về TTCK. Tạo điều kiện tiếp cận thị trường cho các doanh nghiệp, nhà đầu tư nhỏ, nhà đầu tư nước ngoài. Cho phép các công ty chứng khoán mở tài khoản trực tuyến và xác thực khách hàng trực tuyến.

Ban hành các chính sách khuyến khích tiêu chí mở các quỹ hưu trí tự nguyện. Xem xét lại quy định phải dùng 50% tài sản của quỹ hưu trí đầu tư vào trái phiếu chính phủ, “đây là quy định còn chặt hơn so với một số quỹ bên ngoài, phải cân nhắc xem bây giờ còn hợp lý không”.

Mặt khác, Phó Thủ tướng nêu rõ cần đẩy mạnh cải cách hành chính tạo điều kiện cho các nhà đầu tư nước ngoài tham gia vào thị trường. Liên quan đến một điểm đề cập trong Thông tư 32 về việc mở tài khoản ngân hàng cho nhà đầu tư nước ngoài cần tư cách pháp nhân với áp dụng từ tháng 3, Phó Thủ tướng cho biết đây chưa phải là “hạn chót” với nhà đầu tư nước ngoài nên có thể yên tâm.

Đề xuất cho NHTM thanh toán bù trừ trên thị trường phái sinh

Về vấn đề cơ cấu lại tổ chức kinh doanh chứng khoán, đối với CTCK và quản lý quỹ, Phó Thủ tướng chỉ đạo các doanh nghiệp tự xây dựng đổi mới mô hình hoạt động, nâng cao năng lực tài chính, phân loại rủi ro. Các doanh nghiệp này sẽ phân thành 4 loại: hoạt động lành mạnh, hoạt động bình thường, hoạt động kém và không còn khả năng hoạt động.

Đối với các tổ chức thị trường, Phó Thủ tướng chỉ đạo sớm thành lập Sở GDCK Việt Nam. Phân mảng hoạt động thị trường dựa trên quy mô, chất lượng hoạt động, thanh khoản. Đưa vào hệ thống công nghệ thông tin mới, đồng bộ tại hai sở giao dịch triển khai hệ thống thanh toán bù trừ theo thông lệ quốc tế. Nghiên cứu đề án kết nối hệ thống thanh toán bù trừ và quyết toán chứng khoán với hệ thống thanh toán liên ngân hàng để thanh toán cho các hoạt động chứng khoán khác. Nghiên cứu dịch vụ quản lý tài sản thế chấp tập trung và hoạt động giao dịch bảo đảm tại Trung tâm lưu ký chứng khoán. Nghiên cứu thay đổi hoạt động của ngân hàng lưu ký, giám sát phù hợp với thông lệ quốc tế, xem xét cho phép các ngân hàng thương mại tham gia dịch vụ thanh toán bù trừ trên TTCK phái sinh. Nghiên cứu khả năng áp dụng blockchain vào một số mảng tài chính nhằm đảm bảo thông tin và dữ liệu của nhà đầu tư.

Phó Thủ tướng cũng yêu cầu các UBCKNN và sở triển khai các giải pháp mới nâng cao thanh khoản cho thị trường. Triển khai các loại lệnh mới, đặc biệt là các lệnh phù hợp với nhà đầu tư chuyên nghiệp. Triển khai các hoạt động giao dịch trong ngày phù hợp với thị trường, nới rộng biên độ giao dịch theo từng mảng. Nghiên cứu cơ chế ngắt mạch tự động, trong trường hợp thị trường biến động mạnh và nới thời gian giao dịch tùy theo trường hợp.

Nghiên cứu mô hình vay và cho vay chứng khoán phù hợp với năng lực tài chính của công ty chứng khoán. Cải thiện mô hình thị trường và cách thức giao dịch với thị trường trái phiếu phù hợp, đảm bảo chế độ kế toán, độ chính xác, xây dựng đường cong lãi suất chuẩn trên thị trường.

Phát triển hệ thống các nhà tạo lập thị trường, đầy đủ quyền lợi và nghĩa vụ về kỹ năng tạo lập thị trường trên cả thị trường sơ cấp và thứ cấp theo thông lệ quốc tế. Xây dựng trung tâm thông tin tập trung về phát hành trái phiếu tạo điều kiện tiếp cận cho nhà đầu tư và doanh nghiệp.

Với các giải pháp đề ra, Phó Thủ tướng hy vọng các thành viên thị trường, doanh nghiệp, nhà đầu tư cùng “nắm tay” nhau để về đích theo đúng mục tiêu mà Chính phủ kỳ vọng là xây dựng một TTCK phát triển nhanh, lành mạnh, bền vững và an toàn.

Theo Lê Hải