Phía sau "gã khổng lồ" Coupang Hàn Quốc'': Trí tuệ nhân tạo lên ngôi, công nhân bị đối xử như "đồ dùng một lần" dưới sự trị vì của máy móc
Coupang- sàn thương mại điện tử lớn nhất Hàn Quốc được ví như "Gã khổng lồ" Amazon, nơi đang trở thành cơn "ác mộng" của hàng nghìn nhân viên.
Không chỉ có mạng lưới nhà kho rộng lớn và hơn 37.000 công nhân, việc áp dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong quản lý kho bãi, vận chuyển khiến dịch vụ giao hàng 24 giờ “Rocket Delivery” khiến Coupang trở nên nổi tiếng và được đánh giá là “vượt trội hơn cả Amazon”.
Tuy nhiên, chúng khiến các công nhân cảm thấy mình không được xem là con người, khi họ phải làm việc cật lực chỉ để theo kịp thời hạn giao hàng mà hệ thống trí tuệ nhân tạo AI đặt ra.
Cơn ác mộng kinh hoàng từ trí tuệ nhân tạo
Sử dụng AI để rút ngắn thời gian giao hàng là tính năng đặc biệt nổi bật của Coupang. Các thuật toán độc quyền của AI đã tính toán mọi thứ, từ cách hiệu quả nhất để xếp các gói hàng trong xe chuyển hàng, cho đến tuyến đường và thứ tự giao hàng chính xác dành cho tài xế.
Không những thế, AI còn dự đoán việc mua hàng và tính toán thời hạn vận chuyển cho các gói hàng được gửi đi. Kết quả là Coupang có thể hứa hẹn giao hàng trong vòng chưa đầy 24 giờ đối với hàng triệu sản phẩm, từ khẩu trang có giá 60 xu, cho đến máy ảnh trị giá 9.000 USD.
Nỗ lực đổi mới này là lý do tại sao Coupang tự tin cho mình là “tương lai của thương mại điện tử”, và cũng là động lực đằng sau sự ra mắt gần đây của công ty trên sàn Nasdaq (Mỹ), với giá trị được xác định ở mức 84 tỉ USD.
Các công nhân nhà kho tại Coupang bị quản lý năng suất theo thông số UPH (đơn vị mỗi giờ). Ảnh: Coupang.
Bên cạnh đó, cũng giống như Amazon, Coupang đã sử dụng số liệu "đơn vị mỗi giờ", hay UPH (unit-per-hour), để đo lường năng suất của công nhân trong thời gian thực và duy trì nhịp độ cực nhanh trong các kho hàng của mình. Mặc dù các công nhân chính thức được nghỉ một giờ cho mỗi ca làm việc kéo dài 8 tiếng - thời gian nghỉ tối thiểu bắt buộc theo luật định - nhưng một tài xế không còn làm việc với công ty cho biết hầu hết mọi người sẽ làm việc suốt thời gian nghỉ để giữ đúng lịch trình.
Đại diện Coupang cho biết công ty không còn áp dụng UPH tại các kho hàng. Tuy nhiên, một công nhân cho biết vài quản lý vẫn sử dụng nó để đánh giá năng suất. "Họ hiếm khi dùng chữ UPH, nhưng sẽ nhận xét rằng bạn làm quá chậm dựa trên một số bằng chứng cụ thể", nhân viên này cho biết.
Tuy nhiên, tất cả sự đổi mới và hiệu quả nêu trên có ý nghĩa gì đối với công nhân của Coupang?
Jang Deok-joon (27 tuổi, một nhân viên đã tử vong do làm việc quá sức năm 2020) từng nói với mẹ của mình rằng, công nhân bị đối xử như “đồ vật dùng một lần”, một số nhân viên kho hàng và giao hàng khác đã trải qua “cảnh làm việc không giống người” dưới sự chỉ huy của thuật toán AI.
Chỉ cần than vãn, bạn sẽ không được gia hạn hợp đồng
Coupang đã tận dụng "điểm mù" trong luật lao động Hàn Quốc để "bóc lột" nhân viên.
Năm 2014, khi Coupang bắt đầu cung cấp dịch vụ Rocket Delivery, công ty đã hứa hẹn một sự nghiệp ổn định với lợi ích trên mức trung bình dành cho nhân viên, ngay cả đối với những người lao động ở bậc thấp nhất. Nhưng sự thật là, người lao động dường như đã bị giảm xuống vị trí mà nhà báo lao động Hàn Quốc Kim Ha-young buộc phải so sánh họ chỉ là "cánh tay và đôi chân của trí tuệ nhân tạo".
Dịch vụ giao hàng siêu tốc của Coupang gây áp lực cho nhiều nhân viên nhà kho. Ảnh: Coupang.
"Khi bắt đầu làm việc ở đó, tôi nhận ra ưu tiên duy nhất là đáp ứng thời hạn của Rocket Delivery. Chúng tôi chỉ là người máy", cựu nhân viên kho hàng Go Geon nói. Go phải tạm nghỉ tại Coupang vào tháng 5/2020 vì bị chấn thương gân kheo bên trái trong khi chạy để hoàn thành thời hạn giao hàng. Nhưng công ty sau đó đã cho anh nghỉ việc luôn.
Đại dịch Covid-19 là thời gian Coupang kiếm được lợi nhuận rất lớn, nhưng cũng là lúc nỗi ám ảnh về thương vong của nhân viên chồng chất lên nhau. Từ năm 2019 đến 2020, chấn thương và bệnh tật liên quan đến cường độ công việc cao tại Coupang và các kho hàng của công ty đã tăng gần gấp đôi lên 982 sự cố.
Đối với những người lên tiếng phản đối, báo cáo chấn thương tại nơi làm việc hoặc không đáp ứng được yêu cầu năng suất, Coupang sẽ hoãn lại việc gia hạn hợp đồng.
Nhân viên của Coupang không dám nghỉ giải lao hay đi vệ sinh vì sợ giảm năng suất. Ảnh: SMCP
Trước đây, tòa án ở Hàn Quốc từng ra phán quyết rằng Coupang đã sa thải không công bằng một công nhân nộp đơn yêu cầu bồi thường thương tật tại nơi làm việc. "Họ nói rõ ngay khi bạn được thuê nếu bạn gây ra bất kỳ loại vấn đề nào, bạn sẽ không được gia hạn hợp đồng", Jeon Woo-oak, cựu nhân viên kho hàng, cho biết.
Những góc khuất phía sau thành công của Coupang
Rạng sáng 12/10/2020, Jang Deok-joon, 27 tuổi, trở về nhà sau khi kết thúc ca làm đêm tại Coupang và đi tắm ngay sau đó. Vì hơn một tiếng rưỡi vẫn chưa thấy Jang ra khỏi phòng tắm, cha anh buộc phải mở cửa vào thì thấy anh đã bất tỉnh, nằm cuộn tròn, hai tay ôm chặt ngực.
Jang nhanh chóng được đưa đến bệnh viện cấp cứu nhưng đã không thể qua khỏi. Nhân viên điều tra kết luận anh chết vì một cơn đau tim.
Trước đó, anh Jang đã làm việc tại nhà kho của Coupang ở phía nam thành phố Daegu trong hơn một năm, chuyên chở các thùng đầy sản phẩm đã sẵn sàng để chuyển đến các trung tâm giao hàng. Mẹ của Jang cho biết, anh đã làm việc theo ca từ 7 giờ tối đến 4 giờ sáng. Cùng với thời gian làm thêm, mỗi tuần anh làm việc tới 59 giờ cho công ty, để nhận được mức lương tối thiểu tương đương khoảng 7,6 USD mỗi giờ.
Sau những ca làm việc quần quật, kéo dài nhiều giờ, đặc biệt là trong mùa hè nóng ẩm ở Hàn Quốc, anh Jang Dug Joon đã sụt tới 15 kg, và những bộ quần áo cũ dần trở nên rộng thùng thình. Khuôn mặt anh nhăn lại, hốc hác và một chàng trai trẻ bình thường vốn rất năng động, lạc quan, giờ chỉ còn lại sự mệt mỏi, bơ phờ.
Tháng 2/2021, chính phủ Hàn Quốc chính thức cho rằng Jang qua đời do làm việc quá sức. Báo cáo cuối cùng ghi nhận cơ thể của anh có dấu hiệu suy nhược cơ bắp nghiêm trọng. Jang trở thành công nhân thứ 3 của Coupang qua đời trong năm 2020. Đây được xem là góc khuất phía sau thành công của nền tảng được ví như "Amazon của Hàn Quốc".
Theo công đoàn Lao động Hàn Quốc, năm 2020, có 16 shipper qua đời trong bối cảnh nhu cầu giao hàng tăng cao do đại dịch Covid-19. Ảnh: Reuters
Coupang sau đó đã phải đưa ra lời xin lỗi và hứa sẽ cải thiện điều kiện làm việc, ví dụ như mở rộng việc khám sức khỏe cho nhân viên. Nhưng cho đến nay, lời hứa sẽ giải quyết các vấn đề lao động của Coupang vẫn "tắt tiếng".
Jang Kwi-yeon, nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Quyền Lao động, đã không so sánh môi trường làm việc tại các kho hàng của Coupang với Amazon, mà là với các xưởng sản xuất vốn khét tiếng vất vả vào những năm 1970 ở Hàn Quốc. “Tôi nghĩ hệ thống hậu cần nên được đại tu. Quyền được nghỉ ngơi và sức khỏe của người lao động nên được đặt thành những điều kiện tiên quyết cố định, sau đó mới tới việc các thuật toán nên được điều chỉnh như thế nào để tính toán tốc độ giao hàng có thể thực hiện được”, bà Jang nói.
Nguồn: SCMP, South China Morning Post
