Những nhà từ thiện kiểu mới: Đều là giới công nghệ, kiếm tiền dễ nên rất hào phóng, cho đi 100 triệu USD dễ hơn là 1 triệu USD

Nếu các tổ chức từ thiện có một chút yếu tố công nghệ, họ có thể thuyết phục giới nhà giàu cho đi 100 triệu USD dễ hơn là 1 triệu USD.

Khi Andrew White lần đầu tiên bán một phần doanh nghiệp của mình vào năm 2021, anh biết rằng mình muốn cho đi một phần số tiền thu được. Nếu mọi việc diễn ra theo đúng kế hoạch, White dự tính cuối cùng sẽ quyên góp hơn 20 triệu USD cho tổ chức từ thiện. Nhưng White vẫn bận điều hành FundApps, một dịch vụ giám sát tuân thủ dành cho các nhà đầu tư. Điều đó khiến anh có rất ít thời gian để đọc về kinh tế học phát triển hoặc tìm kiếm các bảng xếp hạng từ thiện.

Để hiện thực hoá mong muốn làm từ thiện, suốt nhiều thế hệ qua, các nhà từ thiện tên tuổi thường làm theo mô hình thế này: Thành lập một quỹ tư nhân và thuê một nhóm để điều hành quỹ. White nói: “Việc tạo ra một tổ chức khác để quản lý tiền của bạn chỉ gây lãng phí".

Cuối cùng, White đã trao số tiền này cho Founders Pledge, một tổ chức từ thiện của Anh với hơn 1.700 thành viên ở 39 quốc gia. Anh ấy nói với Founders Pledge rằng muốn tiền mặt được dùng cho giáo dục và xóa đói giảm nghèo ở các nước nghèo, sau đó để các nhà nghiên cứu của mình tìm hiểu chi tiết.

White là một phần của lớp các nhà từ thiện mới rất khác với những người đi trước. Họ thường còn trẻ, thiếu kiên nhẫn với quy trình và chi tiết, và muốn tạo ra sự khác biệt một cách vội vàng. Đa số họ đều kiếm được tiền từ ngành công nghiệp phần mềm và máy tính – lĩnh vực trở thành động cơ tạo ra của cải lớn nhất thế giới kể từ đầu thế kỷ này.

Không ai có nhiều tiền để cho đi hơn các ông trùm công nghệ. Tạp chí Forbes ước tính rằng 26 trong số 100 người giàu nhất thế giới vào năm 2022 đã kiếm tiền từ các công ty công nghệ thuộc nhiều loại khác nhau, bao gồm bảy trong số mười công ty hàng đầu.

Nhóm người này thậm chí còn chiếm ưu thế hơn khi cho đi số tiền đó. Biên niên sử về hoạt động từ thiện ước tính rằng, trong số 33,4 tỷ USD được trao tặng bởi 50 nhà tài trợ lớn nhất của Mỹ vào năm 2021, khoảng 3/4 đến từ những người kiếm tiền từ công nghệ. Bain & Company - một công ty tư vấn, ước tính các ông trùm công nghệ nắm giữ khoảng 8% tổng tài sản của giới siêu giàu Ấn Độ, nhưng chiếm khoảng 35% số tiền quyên góp từ thiện.

Dòng tiền đó mang theo văn hóa và thế giới quan của ngành công nghiệp đã tạo ra nó. Công nghệ đã dành hai thập kỷ qua để phá vỡ mọi thứ, từ mua sắm đến truyền hình. Làm từ thiện, có vẻ như, là lĩnh vực kế tiếp.

Để thấy rõ sự khác biệt, hãy cứ làm 1 phép so sánh với những bậc tiền bối trước đó là thấy rõ. Ông tổ của hoạt động từ thiện hiện đại là các nhà công nghiệp Mỹ như Andrew Carnegie, Henry Ford và John D. Rockefeller. Những người đàn ông như vậy đã cho phần lớn số tiền của họ vào cuối đời. Họ đã tạo ra những quỹ có thể tồn tại lâu hơn, tuyển dụng các cố vấn có trình độ cao và sẵn sàng chi tiền trong nhiều thập kỷ để đạt được mục tiêu của mình.

Mô hình đó đã được điều chỉnh vào đầu thiên niên kỷ này. Các doanh nhân và nhà đầu tư mạo hiểm bắt đầu nghĩ về các khoản quyên góp từ thiện như những khoản đầu tư nghiêm ngặt. Người nhận được xếp hạng theo nhiều tiêu chí, phía cho đi còn đánh giá tác động của mỗi USD bỏ ra và nếu một dự án không mang lại “lợi nhuận xã hội” như mong đợi, thì nguồn tài trợ sẽ bị cắt. Người đưa ra tiêu chuẩn cho cách tiếp cận đó là Quỹ Bill và Melinda Gates, được thành lập bởi người sáng lập Microsoft và người vợ cũ của ông vào năm 2000. Quỹ đã chi tiền của mình cho việc phòng chống bệnh sốt rét, cải thiện khả năng tiếp cận nước sạch và thúc đẩy để hoàn thành việc xoá sổ bệnh bại liệt trên toàn thế giới.

Đối với thế hệ các nhà từ thiện mới hơn, lớn lên trong một nền văn hóa kinh doanh coi trọng việc tiếp cận thị trường và mở rộng quy mô nhanh chóng hơn là lên kế hoạch thận trọng, tất cả những điều này có vẻ tẻ nhạt đến mức không thể chịu nổi. Nickhil Jakatdar là một doanh nhân đến từ Ấn Độ, hiện đang sống ở California và là người cho đi từ 300.000 đến 500.000 USD mỗi năm. Vào năm 2021, anh đã tiếp cận Quỹ Gates để tìm kiếm nguồn tài trợ cho một công ty y tế phi lợi nhuận. Jakatdar nói rằng sự hào phóng của quỹ rất ấn tượng. Nhưng do thủ tục giấy tờ hành chính quá phức tạp nên anh ấy đã không nộp đơn. “Quỹ Gates đã dạy tôi điều mà tôi không muốn trở thành”, anh nói.

Mackenzie Scott, vợ cũ của Jeff Bezos, người sáng lập Amazon, đã trở thành hình mẫu cho cách tiếp cận mới khi bà kiếm được hơn 14 tỷ USD trong vòng hơn ba năm, bắt đầu từ năm 2019. Bà đã chỉ định các công ty tư vấn để thu thập các con số và chọn ra những người nhận xứng đáng, bao gồm Tổ chức Habitat for Humanity International, tổ chức tình nguyện viên đã xây nhà ở Haiti và Bangladesh, và Tổ chức Y tế Desmond Tutu, có trụ sở tại Cape Town. Các món quà hầu hết được tặng vô điều kiện, với các tổ chức từ thiện được tin tưởng sẽ sử dụng số tiền một cách tốt nhất.

Jack Dorsey, người đồng sáng lập Twitter, cũng thực hiện các hoạt động từ thiện của mình theo cách tương tự. Vào năm 2020, Dorsey đã cam kết tặng 1 tỷ USD giá trị cổ phiếu cho liên doanh từ thiện #StartSmall của mình. Anh nhận đơn xin trợ cấp từ bất kỳ ai thông qua một biểu mẫu trực tuyến. Mọi đóng góp đều được công khai.

Cảm giác cấp bách này được củng cố bởi áp lực và sự cạnh tranh của những bạn bè xung quanh họ. Thung lũng Silicon tràn ngập các “vòng kết nối cho đi” và các chương trình giáo dục nhằm kết nối những người có khả năng tài trợ lại với nhau. David Goldberg, giám đốc điều hành của Founders Pledge, cho biết ông đã đích thân kéo các doanh nhân vào góc phòng tại các bữa tiệc với giấy đăng ký trên tay.

Các phương tiện mà những gã khổng lồ công nghệ trẻ sử dụng để tiêu xài của cải cũng đang thay đổi. Các quỹ từ thiện của Mỹ có tài sản hơn 1 triệu USD. Nhưng xu hướng quỹ do nhà tài trợ tư vấn (DAFS) đang phát triển, một loại tài khoản tiết kiệm dành cho hoạt động từ thiện mang đến một cách nhanh chóng và đơn giản để đưa của cải ra khỏi cửa. National Philanthropic Trust ước tính giá trị tài sản trong DAFS đã tăng gần 170% trong 5 năm tính đến năm 2021, lên 234 tỷ USD. Một trong những nhà cung cấp lớn nhất là Quỹ Cộng đồng Thung lũng Silicon, có khoảng 14 tỷ USD tùy ý sử dụng. Các nhà tài trợ bao gồm Brian Acton, người sáng lập WhatsApp và Sergey Brin, người đồng sáng lập Google.

Về mặt kỹ thuật, các nhà tài trợ cho DAFS từ bỏ quyền kiểm soát tiền của họ (mặc dù mong muốn của họ thường được tôn trọng). Nhưng họ có thể nhận được lời khuyên về việc cho đi và giúp đỡ về thủ tục giấy tờ từ nhóm điều hành nó. Không giống như các quỹ lớn, các nhà tài trợ DAFS không cần phải thuê một lượng lớn nhân viên hoặc nộp báo cáo chi tiết cho cơ quan thuế. Các quỹ của Mỹ phải xử lý ít nhất 5% tài sản của họ mỗi năm. Không có quy tắc nào như vậy áp dụng cho DAFS. Các nhà tài trợ cũng có thể được khấu trừ trên hóa đơn thuế của họ. Các cổ phiếu chưa giao dịch được trao cho một quỹ được định giá dựa trên giá trị của chúng - mà đối với người sáng lập, thường là rất ít. Khi được trao cho một DAFS, chúng có giá trị tại thời điểm quyên góp.

Một lựa chọn khác là công ty trách nhiệm hữu hạn. Các tập đoàn không cung cấp các lợi ích về thuế của quỹ hoặc DAFS. Nhưng họ cho người hiến tặng sự tự do. Chi tiêu cho các dự án từ thiện có thể được kết hợp với các dự án vì lợi nhuận và thậm chí là vận động chính trị. Pierre Omidyar, người sáng lập eBay, và Laurene Powell Jobs, góa phụ của Steve Jobs, cựu lãnh đạo Apple, cả hai đều sử dụng các công ty trách nhiệm hữu hạn cho mục đích tốt đẹp của họ. Một loạt các dự án có thể được tài trợ được trưng bày đầy đủ tại tổ chức của bà Jobs, Emerson Collective. Tổ chức từ thiện tài trợ cho các dự án như sắp đặt nghệ thuật dọc theo biên giới của Mỹ với Mexico.

Chuyên gia Benjamin Soskis nói rằng sự phổ biến của các công ty trách nhiệm hữu hạn phản ánh một niềm tin phổ biến khác ở Thung lũng Silicon, rằng không chỉ tổ chức từ thiện mới có thể làm điều tốt trên thế giới. Các ông trùm như Carnegie và Rockefeller lo lắng rằng công chúng có cái nhìn tiêu cực về các công ty đã gây dựng nên vận may của họ. Nhưng các doanh nhân ngày nay coi việc kiếm tiền cũng xứng đáng như việc cho đi. Ví dụ, các nền tảng truyền thông xã hội được cho là kết nối mọi người, trong khi các thị trường trực tuyến dân chủ hóa việc mua sắm.

Cũng có một số hoạt động từ thiện rất hoành tráng. Elon Musk, ông chủ của Tesla, coi một phần công việc của công ty là buộc phần còn lại của ngành công nghiệp ô tô chuyển sang xe điện sớm hơn so với lẽ thường (một nhiệm vụ mà đến nay, công ty đã gần như hoàn thành). Mặc dù Bezos vẫn ở trong hội đồng quản trị của Amazon, nhưng ông cũng sở hữu Blue Origin, một công ty chế tạo tên lửa với hy vọng một ngày nào đó sẽ giúp con người sống trong không gian để giảm bớt áp lực môi trường lên Trái đất. Brin – cựu sáng lập Google đã đầu tư vào Calico, một công ty chống lão hóa với hy vọng kéo dài tuổi thọ. Ông Soskis nói: “Ranh giới giữa tinh thần kinh doanh và hoạt động từ thiện rất mờ nhạt”.

NGHĨ KHÁC

Khi sở thích của các nhà tài trợ thay đổi, chiến thuật gây quỹ của người nhận cũng phải thay đổi. Nó sẽ hữu ích nếu các tổ chức từ thiện cũng có tham vọng lớn. Brent Hoberman điều hành Founders’ Forum Group ở London, nơi cung cấp lời khuyên pháp lý, kết nối mạng và hơn thế nữa cho các doanh nhân. Ông nhớ lại việc tư vấn cho Quỹ Tessa Jowell, một tổ chức từ thiện của Anh tập trung vào bệnh ung thư não, về cách tốt nhất để tiếp thị bản thân. Anh nói, để thu hút sự đóng góp từ các ông trùm công nghệ, sẽ tốt hơn nếu quỹ này tự tiếp thị mình như một dự án “không tưởng” nhằm mục đích chữa trị các loại ung thư. Và cũng không có hại gì khi yêu cầu quyên góp lớn. “Đôi khi khiến những người này cho đi 100 triệu USD dễ dàng hơn 1 triệu USD”.

Với 700 triệu đô la quyên góp, liên doanh của ông Harrison là con cưng của Thung lũng Silicon. Ông Harrison cho rằng đây là tổ chức phi lợi nhuận đầu tiên đạt được 1 triệu người theo dõi trên Twitter. Tổ chức này cung cấp cho nhiều nhà tài trợ những yếu tố công nghệ cao. Ông Harrison cung cấp cho các nhà tài trợ hình ảnh vệ tinh về các giếng mà họ đã trả tiền. Và khi một khoản đóng góp công nghệ đến, những người khác cũng sẽ làm theo. Michael Birch, người sáng lập mạng xã hội Bebo, là người hiến tặng cho tổ chức này từ sớm. Anh ấy đã giới thiệu ông Harrison với Daniel Ek, ông chủ của Spotify và Reid Hoffman, người sáng lập LinkedIn.

Các hoạt động từ thiện khiêm tốn hơn và những hoạt động không có mối quan hệ nào có thể khó thu hút sự đóng góp hơn. Elise Cutini điều hành Pivotal, một tổ chức hỗ trợ trẻ em được chăm sóc nuôi dưỡng tại California. Pivotal giúp đỡ khoảng 500 thanh niên mỗi năm, nhưng, như bà Cutini nói, điều đó không được đám đông ở Thung lũng Silicon coi là “hấp dẫn”.

Nguồn: The Economist

Phương Linh