Nhỏ bằng 1/40 kích thước hạt cát, đây là "sát thủ âm thầm" lởn vởn trong không khí Hà Nội
PM2.5 được các chuyên gia đánh giá là loại bụi nguy hiểm nhất, về lâu dài có khả năng gây rất nhiều bệnh nguy hiểm như tim mạch, hen suyễn, tử vong sớm...
Mới đây, trong bài trả lời phỏng vấn có tựa đề "Không khí Hà Nội chứa loại bụi nguy hiểm nhất thế giới, có thể thẩm thấu vào máu" , GS. TS Nguyễn Hữu Ninh cho biết:
Theo báo cáo của Trung tâm Phát triển sáng tạo xanh (GreenID), vào cuối năm 2016, có những thời điểm lượng "siêu bụi" PM2.5 là 50,5µg/m3, cao gấp đôi so với quy chuẩn quốc gia (25 µg/m3), gấp đôi số liệu của thành phố Hồ Chí Minh (28,23 µg/m3) và gấp 5 lần so với ngưỡng trung bình năm theo hướng dẫn khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) (10µg/m3).
Như vậy, xét về hàm lượng bụi PM2.5 trong một số thời điểm, chỉ số ô nhiễm của Hà Nội chỉ đứng sau thủ đô New Delhi của Ấn Độ (124µg/m3).
Giáo sư Ninh khẳng định PM2.5 là loại bụi nguy hiểm nhất, có thể thẩm thấu, hấp thụ vào máu, gây nên các tác động rất xấu đến sức khỏe con người. Ông còn biết các loại khẩu trang bình thường không có tác dụng nhiều với các siêu vi bụi như thế.
Vậy, cơ chế bụi PM2.5 xâm nhập vào cơ thể người như thế nào? Tác hại của việc hít nhiều PM2.5 ra sao?
Bụi siêu vi PM2.5, PM10 là gì?
Trong ký hiệu bụi siêu vi PM2.5, thì:
- Chữ PM là viết tắt của chữ tiếng Anh - Particulate Matter, có nghĩa là chất dạng hạt (rắn hoặc lỏng).
- Số 2.5 là chỉ kích thước các hạt có đường kính nhỏ hơn hoặc bằng 2,5 micromet (micromet viết tắt là µm, bằng 1 phần triệu mét).
Tương tự như vậy, ký hiệu PM10 là chỉ những hạt có đường kính nhỏ hơn hoặc bằng 10µm (nhưng lớn hơn kích thước PM2.5).
Xem hình 1: Định nghĩa ngắn gọn về bụi siêu vi PM2.5
Như vậy, bụi PM2.5 là những hạt dạng lỏng hoặc rắn trôi nổi trong không khí. Các nhà khoa học sử dụng chỉ số từ PM10 đến dưới PM2.5 để thể hiện hàm lượng tiêu chuẩn của các hạt dạng lỏng hoặc rắn trôi nổi trong 1 mét khối không khí.
Để hiểu hạt PM2.5 nhỏ như thế nào, mời bạn xem hình ảnh so sánh nó với sợi tóc người và hạt cát.
Xem hình 2: Kích thước siêu vi của PM2.5 so với sợi tóc người và hạt cát
Các loại hạt gây ô nhiễm không khí này hình thành từ các chất như cacbon, sun-phua, nito và các hợp chất kim loại khác. Chúng đến từ các nguồn gây ô nhiễm như khí thải của phương tiện giao thông, hoạt động của các nhà máy, xây dựng công trình, nhà cửa...
Xem hình 3: Những nguồn tạo ra bụi siêu vi PM
Trong đó, khí thải từ phương tiện giao thông là nguồn chính gây ra loại bụi siêu vi PM2.5 nhiều nhất trong không khí (chiếm 57%). Tiếp đến là việc xây dựng công trình, nhà cửa (32%); và các hoạt động sản xuất công nghiệp (11%).
Xem hình 4: Những nguồn chính gây ra bụi siêu vi PM2.5
Cơ chế xâm nhập vào máu và tác hại của bụi siêu vi PM2.5
Các nhà khoa học cho biết, những chất dạng hạt có đường kính dưới 10µm có thể xâm nhập vào cơ thể người qua hoạt động hít thở.
Khi bụi siêu vi PM10 xâm nhập vào cơ thể qua đường dẫn khí, chúng sẽ tích tụ trên phổi, gây tác hại rất lớn về lâu dài.
Riêng loại bụi PM2.5, chúng đặc biệt nguy hiểm khi có khả năng luồn lách vào các túi phổi và tĩnh mạch phổi, gây nên nhiều căn bệnh chết người.
Xem hình 5: Cơ chế xâm nhập vào phổi và máu của bụi siêu vi PM2.5
(Xem hình ảnh đầy đủ kích thước TẠI ĐÂY ) Nguồn: EPA.
Theo các chuyên gia sức khỏe, những người đang mắc bệnh tim mạch và phổi, người già, trẻ em là những đối tượng dễ bị loại bụi siêu vi PM2.5 tác động xấu đến sức khỏe nhất.
Tuy nhiên, chuyên gia cũng cảnh báo, với những người khỏe mạnh nhưng thường xuyên sống trong môi trường ô nhiễm không khí nặng; hoặc sống gần các nguồn phát thải bụi PM (xem hình 3) cũng có nguy cơ mắc các bệnh nặng, có thể tử vong.
- Hạt PM2.5 có thể xâm nhập vào tĩnh mạch phổi, túi phổi thông qua hoạt động hít thở. Khi loại bụi siêu vi này xâm nhập vào cơ thể, chúng có thể gây ảnh hưởng sức khỏe ngắn hạn và tức thì như: Gây kích ứng mắt, mũi, cổ họng, với các biểu hiện chảy nước mắt nước mũi, hắt hơi và ho.
- Khi hít phải bụi PM2.5 thường xuyên, chúng có thể làm giảm chức năng của phổi (làm thở nhanh, hụt hơi) và gây nên các bệnh như hen suyễn hoặc bệnh tim.
- Giới khoa học cảnh báo, việc PM2,5 ngày càng gia tăng và xâm nhập vào cơ thể người có thể khiến người đang bị bệnh tim mạch hoặc phổi tử vong sớm.
- Ngoài ra, các chuyên gia của Cơ quan bảo vệ Môi sinh Mỹ (EPA) nhận định, hạt PM2.5 chứa nhiều hạt kim loại còn có khả năng gây ung thư và đột biến gen cho thế hệ con cháu.
Hãy cùng gia đình trang bị những biện pháp nhằm bảo vệ mình và người thân tốt nhất có thể. Ảnh minh họa: FHI.NO.
Như vậy, với những tác động gây ảnh hưởng khôn lường đến sức khỏe con người (không chỉ với bản thân người hít phải bụi PM2.5 mà còn ở thế hệ tương lai), bụi siêu vi PM2.5 là loại bụi nguy hiểm nhất thế giới, vừa có tác động tức thì ngắn hạn, vừa có tác động lâu dài.
Hiểu về những tác hại của loại bụi này nói riêng và nhiều khí thải gây ô nhiễm không khí nói chung, bạn hãy cùng gia đình trang bị những biện pháp nhằm bảo vệ mình và người thân tốt nhất có thể.
Bài viết sử dụng các nguồn: Health.ny.gov, Airnow.gov, Archive.sltrib.com
