Ngậm ngùi nhìn AI ‘nhại giọng’ mình trên phim: Người làm nghề lồng tiếng đứng trước vực thẳm
Giọng nói triệu người nghe, giờ có thể bị máy móc “nhái” chỉ sau vài cú click. Nghề lồng tiếng đang bên bờ tuyệt chủng vì AI, và các nghệ sĩ châu Âu đang vùng lên bảo vệ tiếng nói – theo đúng nghĩa đen của chính mình.
Boris Rehlinger không phải là cái tên gây chú ý trên các đại lộ Paris, nhưng giọng nói của ông lại vô cùng quen thuộc với hàng triệu khán giả Pháp. Trong suốt nhiều năm, ông là người lồng tiếng chính thức cho các tài tử Hollywood như Ben Affleck, Joaquin Phoenix hay nhân vật hoạt hình nổi tiếng Mèo Đi Hia (Puss in Boots).
Thế nhưng giờ đây, người nghệ sĩ kỳ cựu này đang đối mặt với một mối đe dọa chưa từng có: trí tuệ nhân tạo.
“Tôi vẫn đang làm việc, nhưng tôi cảm thấy nghề nghiệp của mình đang bị đe dọa nghiêm trọng, dù AI chưa chính thức thay thế giọng nói của tôi,” Rehlinger chia sẻ. Ông là một trong những thành viên sáng lập phong trào TouchePasMaVF tại Pháp – chiến dịch kêu gọi bảo vệ ngành công nghiệp lồng tiếng do con người thực hiện khỏi làn sóng AI đang trỗi dậy mạnh mẽ.
Một ngành nghề đứng trước ngã ba đường
Để tạo ra một sản phẩm lồng tiếng chất lượng, khán giả không chỉ nghe thấy một giọng nói. Đằng sau đó là cả một ê-kíp gồm diễn viên lồng tiếng, biên kịch chuyển thể, đạo diễn lồng tiếng, kỹ sư âm thanh và cả người biên dịch. Tất cả cùng làm việc để đảm bảo người xem quên mất rằng nhân vật trên màn ảnh đang nói ngôn ngữ gốc khác. Đó là một nghệ thuật tinh tế – thứ mà những người trong ngành tin rằng máy móc không thể thay thế.
Tuy nhiên, khi các nền tảng phát trực tuyến như Netflix, Amazon Prime hay Disney+ bùng nổ, nhu cầu về nội dung lồng tiếng cũng gia tăng chưa từng có. Những bộ phim như Squid Game (Hàn Quốc) hay Lupin (Pháp) đã chứng minh rằng rào cản ngôn ngữ không còn là trở ngại nếu có lồng tiếng tốt.
Theo dữ liệu từ công ty nghiên cứu thị trường Business Research Insights, ngành công nghiệp lồng tiếng toàn cầu có giá trị ước tính khoảng 4,3 tỷ USD vào năm 2025, và dự kiến sẽ tăng lên 7,6 tỷ USD vào năm 2033. Bên cạnh đó, một khảo sát của GWI cho thấy 43% người xem tại Đức, Pháp, Ý và Anh thích xem nội dung có lồng tiếng hơn là phụ đề.
Khi AI trở thành lựa chọn “tiện lợi”
Chính sự tăng trưởng nhanh chóng này đã khiến các công ty công nghệ tham gia cuộc chơi. Các giải pháp lồng tiếng bằng AI giúp nhanh hơn, rẻ hơn, dễ mở rộng quy mô đang được nhiều nền tảng lớn thử nghiệm. Netflix được cho là đã sử dụng AI tạo sinh để tạo hiệu ứng hình ảnh và đồng bộ hóa chuyển động môi của diễn viên với lời thoại được lồng tiếng trong series El Eternauta – một dự án lớn đang được phát triển.
Tuy các bản ghi âm AI hiện vẫn phụ thuộc phần lớn vào diễn viên lồng tiếng địa phương, nhưng xu hướng này đã dấy lên lo ngại sâu sắc trong giới nghệ sĩ. Rehlinger ví von: “Cũng như khi ô tô thay thế xe ngựa, chúng ta cần luật lệ mới để điều tiết.”
Tại Đức, 12 diễn viên lồng tiếng hàng đầu đã tạo làn sóng trên TikTok hồi tháng 3 vừa qua, thu hút 8,7 triệu lượt xem với khẩu hiệu “Hãy bảo vệ trí tuệ nghệ thuật, không phải trí tuệ nhân tạo”. Một bản kiến nghị do Hiệp hội Diễn viên Lồng tiếng VDS khởi xướng đã thu được hơn 75.000 chữ ký, kêu gọi yêu cầu các công ty AI phải xin phép rõ ràng khi sử dụng giọng nói nghệ sĩ để đào tạo thuật toán, đồng thời yêu cầu trả thù lao xứng đáng và dán nhãn rõ ràng cho sản phẩm do AI tạo ra.
Giới nghệ sĩ tìm kiếm lối đi chung với công nghệ
Ở Mỹ, sau đợt đình công lớn năm 2023 liên quan đến việc sử dụng AI trong ngành giải trí, các hiệp hội như SAG-AFTRA đã đưa ra các điều khoản mới. Các diễn viên tham gia lồng tiếng cho trò chơi điện tử cũng đã ký kết hợp đồng yêu cầu trả phí cho việc sử dụng AI, đặc biệt là với dịch vụ lồng tiếng chuyển ngữ.
Một số hãng phim như Neue Tonfilm Muenchen (Đức) đã thử nghiệm AI một cách cẩn trọng. Giám đốc hãng, ông Eberhard Weckerle, cho rằng: “Tôi hy vọng AI và con người có thể cùng tồn tại. Nhưng nếu thị trường chấp nhận sản phẩm rẻ, kém chất lượng do AI tạo ra, thì đó là điều tồi tệ nhất có thể xảy ra.”
Trên thực tế, đã có tiền lệ cảnh báo. Đầu năm nay, loạt phim Murderesses trên dịch vụ Viaplay bị chỉ trích vì phần lồng tiếng quá đơn điệu – sản phẩm được tạo bởi AI. Sau đó, Viaplay buộc phải gỡ bỏ và tìm giải pháp thay thế. Phó Chủ tịch Tập đoàn ViaPlay, bà Vanda Rapti, khẳng định sẽ tiếp tục cung cấp lồng tiếng nhưng “chỉ cho một số nội dung chọn lọc”.
Khán giả nghĩ gì?
Dù giới nghệ sĩ lo lắng, người xem lại có quan điểm chia rẽ. Theo khảo sát GWI, gần 50% khán giả không thay đổi quan điểm dù biết nội dung được lồng tiếng bằng AI. Chỉ khoảng 25% mong muốn giảm giá khi dùng AI, trong khi chỉ 3% chấp nhận trả cao hơn để được xem sản phẩm có lồng tiếng thủ công.
Ông Stefan Sporn, CEO của Audio Innovation Lab – đơn vị sử dụng AI để lồng tiếng bộ phim Black Dog từ tiếng Trung sang tiếng Đức trình chiếu tại Liên hoan phim Cannes nhận định: “AI sẽ định hình lại ngành lồng tiếng, nhưng không thể thay thế hoàn toàn con người.” Công nghệ của hãng ông cho phép giữ lại cảm xúc của diễn viên gốc, đồng thời thay đổi ngôn ngữ đích để tăng tính tự nhiên.
Tương tự, startup Flawless AI tại Anh tự nhận là “công ty AI có đạo đức”, luôn làm việc cùng diễn viên lồng tiếng bản địa, và dùng AI để khớp chuyển động môi – thay vì thay thế hoàn toàn giọng thật. CEO Scott Mann nói: “Nếu dùng đúng cách, AI có thể là cú hích cho ngành điện ảnh.”
