Nếu ngày nào cũng uể oải, hãy coi chừng: Bạn đang bị 5 kiểu bạn bè, người thân này RÚT CẠN năng lượng!

Trong đời sống, thật dễ để nhận ra và tránh xa một người độc hại nếu họ đập cửa, lớn tiếng hay cư xử quá mức rõ ràng. Nhưng nguy hiểm hơn lại nằm ở những ảnh hưởng ngấm ngầm: những lời nói, hành vi tưởng như vô hại nhưng lặp lại mỗi ngày, thấm dần vào tâm trí như cơn mưa rỉ rả. Chúng bào mòn niềm tin, sự tự tin và cả động lực sống, cho đến khi bạn không còn nhận ra mình đã mất đi bao nhiêu năng lượng.

Các nhà tâm lý gọi đây là mối quan hệ tiêu hao ngầm – bạn vẫn cười nói, vẫn duy trì giao tiếp, nhưng sâu bên trong, năng lượng tích cực của bạn đang bị rút dần từng chút một.

Dưới đây là 5 kiểu người thường gặp nhất trong những mối quan hệ như vậy. Hãy xem bạn đã từng trải qua bao nhiêu trong số này.

1. Kẻ gieo nghi ngờ

Họ không trực tiếp nói bạn “kém cỏi”, mà thay vào đó là những câu hỏi lặp đi lặp lại:

• “Cậu nghĩ mình làm được à?”

• “Có ai như cậu mà thành công đâu?”

Về mặt tâm lý, đây là hiệu ứng mưa dầm thấm lâu (mere suggestion effect). Những gợi ý lặp lại, dù nhẹ nhàng, cũng dần hình thành niềm tin mới trong tiềm thức. Ở cạnh “kẻ gieo nghi ngờ” đủ lâu, bạn sẽ bắt đầu tự đặt câu hỏi về chính mình trước bất kỳ quyết định nào – và đó là lúc sự tự tin bị xói mòn từ bên trong.

2. Máy dội nước lạnh

Bạn háo hức chia sẻ một ý tưởng mới, nhưng phản ứng đầu tiên của họ lại là:

• “Nguy hiểm lắm đấy.”

• “Đừng thử, toàn thất bại thôi.”

Não bộ vốn có thiên kiến tiêu cực (negative bias) – nghĩa là một thông tin tiêu cực thường có sức nặng gấp nhiều lần một thông tin tích cực. Nghe quá nhiều cảnh báo bi quan, bộ não sẽ dán nhãn “ý tưởng mới = rủi ro” và tự động né tránh thay đổi. Kết quả là bạn dần thu mình, sống trong vùng an toàn cho đến khi rơi vào trì trệ.

3. Thánh so sánh

Bạn chia sẻ một thành tựu nhỏ, họ lập tức đáp:

• “Nhìn con A mà xem, nó còn giỏi hơn cậu nhiều.”

So sánh để học hỏi lành mạnh là một thói quen tốt, nhưng so sánh để hạ thấp lại kích hoạt phản ứng phòng vệ trong não bộ. Khi phải liên tục bảo vệ lòng tự trọng, bạn không còn tập trung vào phát triển. Dần dần, bạn định giá bản thân bằng tiêu chuẩn của người khác – con đường ngắn nhất dẫn đến kiệt sức tinh thần.

4. Kẻ hút drama

Họ sống trong xung đột, tin đồn, câu chuyện tiêu cực – và kéo bạn vào “bầu không khí” nặng nề đó. Đây là hiện tượng lây lan cảm xúc (emotional contagion). Cảm xúc, đặc biệt là tiêu cực, lan nhanh như virus. Nghe một câu chuyện đầy kịch tính vài phút, bạn có thể mất nửa ngày để gỡ bỏ sự khó chịu đọng lại.

Nhà tâm lý Marshall Rosenberg – cha đẻ của Giao tiếp bất bạo động – chỉ ra rằng drama thường bắt nguồn từ cách con người diễn giải lời nói, không phải từ bản chất cá nhân. Nếu chỉ tiếp nhận “cảm xúc thô” thay vì nhu cầu thật sự ẩn sau lời kể, bạn sẽ dễ dàng bị cuốn theo vòng xoáy tiêu cực.

5. Người chỉ trích nhưng không giúp đỡ

Họ rất giỏi phát hiện vấn đề, nhưng khi bạn hỏi: “Vậy mình nên làm thế nào để giải quyết vấn đề đó?”, thì câu trả lời của họ lại thường là… im lặng.

Phản hồi chỉ trích mà không đi kèm giải pháp khiến bạn mắc kẹt trong vòng lặp tự trách. Không ai hoàn hảo, nhưng nếu chỉ được nghe “sai ở đâu” mà không biết “sửa thế nào”, bạn sẽ mất dần dũng khí thử cái mới, từ đó thu mình lại và sống một cuộc đời tẻ nhạt. 

Làm sao nhận biết sớm?

Một trong những cách hiệu quả nhất để nhận biết sớm một mối quan hệ “ngầm” gây hao mòn tâm lý chính là dừng lại và quan sát cảm xúc của mình sau mỗi lần tiếp xúc. Hãy thành thật tự hỏi: mình có cảm thấy năng lượng được bơm đầy hay lại kiệt quệ, nặng nề? Liệu bạn có đang thoải mái là chính mình hay luôn phải “đóng vai” để chiều lòng người khác, sợ bị phán xét, sợ làm họ phật ý? Và quan trọng không kém, trước mỗi lần gặp gỡ, bạn có mong chờ với sự háo hức tự nhiên, hay ngược lại, trong đầu chỉ hiện lên hàng loạt lý do để trì hoãn, tránh né?

Nếu đa phần câu trả lời nghiêng về vế thứ hai, đó là lời cảnh báo mạnh mẽ rằng ranh giới cá nhân của bạn đang bị xâm lấn. Những tín hiệu tưởng như nhỏ nhặt ấy, nếu bỏ qua quá lâu, có thể khiến bạn rơi vào trạng thái kiệt sức tinh thần mà không kịp nhận ra. Vì thế, việc chủ động thiết lập và bảo vệ ranh giới không chỉ là để giữ gìn năng lượng, mà còn là cách bạn tôn trọng chính mình, bảo vệ sự cân bằng trong cuộc sống và nuôi dưỡng những mối quan hệ thật sự lành mạnh.

Mẹo thực tế để tránh những mối quan hệ độc hại

1. Đặt ranh giới rõ ràng
   Không cần xung đột, chỉ cần nói thẳng: “Mình không thoải mái khi nghe chuyện này” hoặc “Mình cần thời gian suy nghĩ, để sau hãy bàn tiếp”. Ranh giới nhỏ nhưng giúp bạn giữ quyền kiểm soát.

2. Giới hạn thời gian tiếp xúc
   Nếu buộc phải làm việc hoặc sống cùng kiểu người tiêu hao, hãy chủ động rút ngắn thời gian trò chuyện và giữ khoảng cách vừa đủ.

3. Chuyển kênh chú ý
   Khi nhận phản hồi tiêu cực, thay vì ghi nhớ nguyên văn, hãy tự hỏi: “Có điểm nào hữu ích mình có thể dùng?”. Nếu không có, hãy để nó trôi đi.

4. Tìm cộng đồng tích cực
   Bù đắp lại năng lượng bằng việc kết nối với những người ủng hộ bạn, hoặc tham gia nhóm có cùng sở thích, mục tiêu. Đây là “liều vaccine” hiệu quả nhất chống lại lây lan cảm xúc tiêu cực.

Không phải ai trong số họ cũng cố ý làm bạn tổn thương. Nhưng thực tế, họ vẫn đang lấy đi điều quý giá nhất của bạn: năng lượng sống.

Và bạn có quyền lựa chọn: tiếp tục ở lại và để bản thân hao mòn dần, hay bước ra để dành năng lượng ấy cho những mối quan hệ, môi trường giúp mình tỏa sáng hơn.

 

Trang Đào