Mặt tối tại hãng gọi xe nổi tiếng nhất nhì thế giới: Tuyển dụng tài xế từng là tội phạm, cứ mỗi 8 phút lại nhận 1 báo cáo tấn công tình dục

Uber cho biết việc kiểm tra lý lịch là điều cần thiết để đảm bảo an toàn cho hành khách, đồng thời cam kết rằng tất cả tài xế đều đã trải qua quá trình sàng lọc về tội phạm bạo lực. Lời khẳng định chắc nịch trên được đưa ra, song bỏ qua một chi tiết quan trọng: Hệ thống nội bộ chấp thuận cả những người có nhiều loại tiền án. Uber đã giới hạn các tiêu chí được sử dụng để kiểm tra lý lịch tài xế tiềm năng, một phần trong nỗ lực nhanh chóng đưa họ vào mạng lưới gọi xe trong khi vẫn giữ chi phí ở mức thấp, theo một cuộc điều tra của tờ New York Times.

Uber cho rằng hãng đã từ chối những tài xế tiềm năng từng bị kết án về tội giết người, tấn công tình dục, bắt cóc và khủng bố, nhưng theo điều tra của tờ The Times, tại 22 tiểu bang, công ty này chấp thuận cả những người bị kết án về hầu hết các tội khác — bao gồm lạm dụng trẻ em, hành hung và rình rập — miễn là các bản án đã có hiệu lực ít nhất bảy năm.

Một tài liệu phác thảo ý tưởng đã liệt kê gần hai chục biện pháp an toàn mà công ty có thể áp dụng. Tài liệu cho thấy các cuộc phỏng vấn trực tiếp được coi là khó khăn về mặt hậu cần. Việc kiểm tra dấu vân tay thì bị xem là tốn kém và mất nhiều thời gian.

Những phụ nữ tố cáo bị tấn công tình dục trong các chuyến đi Uber cho biết thủ tục kiểm tra lý lịch của công ty đã đặt họ vào tình thế nguy hiểm.

Vào năm 2020, một tài xế Uber ở San Diego bị cáo buộc xâm hại một hành khách, sau đó bóp cổ và ném điện thoại của cô ra ngoài. Hồ sơ của tài xế này bao gồm các bản án hình sự về tội hành hung bằng vũ khí nguy hiểm vào năm 2002 và 2006. Đầu năm 2020, anh ta đã bị bắt giữ sau một cáo buộc hiếp dâm nhưng chưa bị buộc tội.

Năm sau, một tài xế Uber ở Tampa, Florida, bị cáo buộc cưỡng hiếp một hành khách đang đi ăn mừng sinh nhật lần thứ 21 của cô ấy. Tài xế này có tám tiền án hình sự, bao gồm cả tội cướp có vũ khí vào năm 2002, cũng như hơn chục lần vi phạm luật giao thông.

Các vụ việc này là một phần của vấn nạn bạo lực tình dục xảy ra trong các chuyến đi Uber. Theo dữ liệu nội bộ được tiết lộ trong vụ kiện, gã khổng lồ gọi xe này đã nhận được báo cáo về hành vi tấn công tình dục hoặc hành vi sai trái tình dục tại Mỹ trung bình cứ tám phút một lần từ năm 2017 đến năm 2024. Con số này cao hơn nhiều so với những gì công ty đã công khai.

Hiện vẫn chưa rõ có bao nhiêu người có tiền án hình sự bạo lực đã được chấp thuận lái xe cho Uber.

Trong một trong những cuộc kiểm tra toàn diện nhất từ trước đến nay, các quan chức ở Massachusetts đã tiến hành kiểm tra lý lịch của các tài xế dịch vụ gọi xe trong tiểu bang vào năm 2017, khi các quy định mới có hiệu lực, đưa ra các hướng dẫn nghiêm ngặt hơn về việc sàng lọc. Họ cấm hơn 8.000 tài xế, tương đương khoảng 11%, những người trước đó đã được chấp thuận.

Các giám đốc điều hành trong công ty từ lâu đã nhận thức được sự phổ biến của bạo lực tình dục trong các chuyến đi và các yếu tố rủi ro liên quan đến các vụ tấn công — thế nhưng vẫn liên tục ưu tiên mở rộng kinh doanh hơn là đưa ra các biện pháp bảo vệ mạnh mẽ hơn cho tài xế và hành khách .

Khi Uber phát triển thành một tập đoàn khổng lồ toàn cầu trị giá 165 tỷ đô la, họ đã vận động hành lang chống lại các dự luật được đề xuất ở nhiều tiểu bang, vốn yêu cầu các thủ tục kiểm tra nghiêm ngặt. Một yếu tố quan trọng trong chiến dịch là việc tự định vị mình với các nhóm cải cách tư pháp hình sự, theo các tài liệu nội bộ chưa từng được công bố trước đây.

Trong một tuyên bố, Hannah Nilles, người đứng đầu bộ phận an toàn của Uber tại châu Mỹ, cho biết công ty tin rằng việc quy định thời hạn bảy năm đối với các bản án hình sự “đạt được sự cân bằng hợp lý giữa việc bảo vệ an toàn công cộng và tạo cơ hội cho những người có tiền án tiền sự lâu năm được làm việc và xây dựng lại cuộc sống”.

Bà ấy nói rằng khoảng thời gian này dựa trên nghiên cứu học thuật cho thấy rằng bảy năm sau khi bị bắt, khả năng một người phạm tội lần nữa thấp tương đương với người chưa từng phạm tội. Bà nói: “Việc cấm vận suốt đời đối với mọi tội danh sẽ gây ra sự bất công khi ngăn cản mọi người tìm việc làm ngay cả sau khi họ đã chấp hành xong án phạt”.

Vì bạo lực tình dục là một loại tội phạm ít được báo cáo, các chuyên gia cho rằng các công ty gọi xe nên làm nhiều hơn nữa để kiểm tra và đào tạo tài xế, những người thường xuyên ở một mình trong xe với người lạ. Điều đó có thể bao gồm phỏng vấn trực tiếp và kiểm tra lý lịch, cũng như giáo dục về tấn công tình dục.

“Họ nên đặt ra tiêu chuẩn cao cho các tài xế của mình”, Erin Murphy, một công tố viên ở Boston chuyên xử lý các vụ tấn công tình dục liên quan đến tài xế dịch vụ gọi xe, cho biết.

Theo lời Susan Fowler, một cựu kỹ sư Uber, vấn đề xuất quấy rối hiện ngay từ những ngày đầu tiên cô chính thức vào công ty. Điều đáng nói hơn cả là công ty đã cố tình phớt lờ tình trạng này, trong bối cảnh hàng loạt nữ nhân sự cấp cao tại thung lũng Silicon của Mỹ lên tiếng rằng mình cũng từng rơi vào tình trạng tương tự.

“Tôi đã đọc blog của một nạn nhân tên Susan Fowler. Những gì cô mô tả thật ghê tởm và đi ngược lại những gì mà Uber ủng hộ cũng như những đức tin của công ty. Tôi đã chỉ thị cho Liane Hornsey, Giám đốc Văn phòng Quản lý nhân sự, tiến hành điều tra khẩn cấp về các cáo buộc”, CEO Uber lúc đó là Travis Kalanick nói, đồng thời ra lệnh điều tra khẩn cấp. “Chúng tôi muốn Uber chỉ là một nơi làm việc và tại đây sẽ không có chỗ cho những lối hành xử như thế. Bất kỳ ai có cách hành xử đó hoặc nghĩ rằng nó không có vấn đề gì đều sẽ bị sa thải”.

Tuy nhiên, động thái đó dường như chưa đủ răn đe.

Theo Ủy ban Cơ hội bình đẳng việc làm (EEOC), Uber từng lập quỹ trị giá 4,4 triệu USD để bồi thường cho bất kỳ khách hàng nào từng bị nhân viên của Uber quấy rối kể từ sau thời điểm ngày 1/1/2014. Quyết định trên được đưa ra sau khi EEOC công bố kết quả điều tra cho thấy nguyên nhân xảy ra một số vụ quấy rối là do Uber đã dung túng hành động này hoặc trả thù những cá nhân khiếu nại về hành động quấy rối.

Trong khi đó, Lyft, đối thủ nhỏ hơn của Uber, tuân thủ tốt hơn các quy định về an toàn. Công ty này cấm các tài xế có tiền án về tội phạm bạo lực, bất kể thời điểm xảy ra vụ việc. “Điều này dẫn đến việc họ bị cấm vĩnh viễn khỏi nền tảng của chúng tôi”, Ameena Gill, phó chủ tịch phụ trách an toàn và chăm sóc khách hàng của Lyft, cho biết trong một tuyên bố.

Tuy nhiên, vẫn có những tài xế có tiền án tiền sự lọt qua khâu kiểm tra của Lyft.

Vào tháng 3 năm 2019, một phụ nữ ở Fresno, California, cho biết tài xế Lyft đã cưỡng hiếp cô sau khi cô gọi xe từ một quán bar. Hồ sơ tòa án cho thấy tài xế này có nhiều tiền án hình sự từ giữa những năm 1990 đến giữa những năm 2000. Bà Gill từ chối bình luận về việc liệu có sai sót nào trong quá trình sàng lọc tài xế hay không. Bà nói: “Nếu Lyft phát hiện một tài xế trên nền tảng có tiền án như vậy, tài xế đó sẽ bị vô hiệu hóa ngay lập tức”.

Uber và Lyft hiện đang phải đối mặt với hàng nghìn vụ kiện tấn công tình dục từ hành khách trên khắp cả nước. Các công ty này khẳng định rằng các chuyến đi nhìn chung rất an toàn và phần lớn - ít nhất 99,9% trong số hơn một tỷ chuyến đi ở Mỹ mỗi năm - diễn ra mà không xảy ra sự cố nào.

Bà Gill của Lyft cho biết: “An toàn không phải là mục tiêu bất biến. Chúng tôi cam kết liên tục tăng cường hệ thống của mình và hợp tác với các chuyên gia, nhà vận động và cơ quan quản lý về an toàn để thiết lập các tiêu chuẩn cao nhất cho ngành của chúng tôi”.

Bà Nilles, giám đốc an toàn của Uber, cho biết việc kiểm tra lý lịch của công ty “rất kỹ lưỡng, chính xác, công bằng và đáp ứng hoặc vượt quá cả luật pháp và thông lệ của các công ty cùng ngành”. Bà cho biết công ty đã đầu tư vào việc kiểm tra lại lý lịch tài xế mỗi năm và tạo ra các công nghệ để liên tục giám sát và phát hiện các hành vi phạm tội mới.

Theo: The NY Times, The Guardian

Vũ Anh