Lý giải nguyên nhân hiện tượng hiếm ở ngôi làng Lạng Sơn: Vì sao 400 nhà dân đều quay về 1 hướng?

Giữa thung lũng Bắc Sơn (Lạng Sơn), làng Quỳnh Sơn những năm gần đây liên tục xuất hiện trong các bảng xếp hạng du lịch quốc tế. Không chỉ được UN Tourism vinh danh là “Làng du lịch tốt nhất thế giới 2025”, ngôi làng này còn gây chú ý bởi một hiện tượng hiếm gặp: Hơn 400 ngôi nhà sàn truyền thống của người Tày đều đồng loạt quay mặt về hướng Nam.

Từ trên cao nhìn xuống, Quỳnh Sơn tạo thành một quần thể kiến trúc đồng nhất, ngay ngắn, trông như được sắp đặt có chủ đích — nhưng thực tế lại được hình thành tự nhiên qua nhiều thế hệ.

Trong khi du khách quốc tế mô tả nơi đây là “Việt Nam nguyên bản, bình yên và không bị thương mại hóa”, nhiều người Việt tỏ ra tò mò trước việc cả cộng đồng cùng giữ nguyên một hướng nhà suốt hàng trăm năm. Điều gì đứng sau sự đồng nhất ấy?

Hướng Nam – lựa chọn của khí hậu và địa hình thung lũng Bắc Sơn

Theo Báo Tuổi Trẻ, VOV và Báo Điện Biên Phủ, phần lớn lý do bắt nguồn từ điều kiện khí hậu và địa thế đặc trưng của thung lũng Bắc Sơn. Khu vực này có mùa đông lạnh, gió bấc thổi mạnh từ phương Bắc, trong khi mùa hè lại nóng ẩm. Người Tày từ xa xưa đã quan sát và đúc kết rằng xây nhà hướng Nam giúp tránh gió lạnh, đón nắng ấm và tận dụng luồng gió mát thổi vào thung lũng.

Ngôi làng nằm lọt thỏm giữa các dãy núi đá vôi, lưng tựa núi, mặt nhìn ra cánh đồng rộng. Báo Điện Biên Phủ dẫn lời người dân địa phương cho biết: “Nhà đặt lưng tựa núi, mặt hướng Nam sẽ thoáng hơn, tránh được gió Bắc mùa đông và mát mẻ vào mùa hè”. Chính cấu trúc địa hình khép kín khiến việc chọn hướng nhà gần như trở thành điều kiện tự nhiên — một cách thích ứng thông minh của cư dân vùng núi.

Sự thống nhất này không phải do ai quy định, mà là kết quả của kinh nghiệm sống. Khi một gia đình dựng nhà mới, họ chỉ việc làm theo hướng của nhà cũ trong làng — như một quy ước bất thành văn lưu truyền qua bao thế hệ. Nhờ đó, đến hôm nay, cả làng vẫn giữ nguyên bố cục “đồng hướng”, tạo nên cảnh quan độc đáo hiếm nơi nào có được.

Tập tục – phong thủy – và tinh thần cộng đồng tạo nên sự gắn kết đặc biệt

Ngoài yếu tố tự nhiên, nhiều báo như Lao động Thủ đô, VOV và Báo Đầu tư ghi nhận rằng việc hướng nhà về phía Nam còn đến từ quan niệm văn hóa – phong tục của người Tày. Trong dân gian có câu “lấy vợ hiền hòa, làm nhà hướng Nam”, được xem là biểu tượng của sinh khí, may mắn và sự thịnh vượng. Với một cộng đồng mà gần như toàn bộ dân cư cùng mang họ Dương, sống quần cư nhiều đời, tinh thần gắn kết càng khiến lựa chọn này trở thành truyền thống bền vững.

Nhiều du khách từng ở homestay tại Quỳnh Sơn chia sẻ rằng họ bất ngờ khi thấy tất cả nhà sàn đều quay về cùng một phía. Một bài review đăng tháng 5/2025 nhận xét: “Không có nơi nào giống thế. Từ mái ngói âm dương đến cách bày trí nhà sàn, tất cả đều thống nhất, khiến cả ngôi làng như liền một khối”. Một bài chia sẻ khác trong nhóm du lịch quốc tế cũng đánh giá người dân “hiếu khách và chân thành, món ăn ngon, không gian xanh và yên tĩnh”.

Các bài viết du lịch quốc tế mô tả Quỳnh Sơn như “một điển hình của du lịch bền vững”, nơi người dân vừa bảo tồn kiến trúc truyền thống, vừa mở homestay cho du khách trải nghiệm hát Then, đàn tính, đi chợ sớm hay sinh hoạt cùng gia đình bản địa. Chính tinh thần giữ bản sắc này giúp ngôi làng giữ nguyên hướng nhà cổ, không bị phá vỡ bởi bê tông hay kiến trúc hiện đại.

Những năm gần đây, Quỳnh Sơn xuất hiện ngày càng nhiều trên báo chí và các blog du lịch. Một số reviewer mô tả nơi này như “điểm đến dành cho lữ khách thích sự chậm rãi”, khuyên du khách nên dành 2–3 ngày để cảm nhận hết không khí thôn bản và nhịp sống của người Tày. Một số người nước ngoài sau khi đến đây cũng cho biết họ bất ngờ vì làng vẫn giữ được nét “nguyên bản, trọn vẹn”, khác với các điểm du lịch đã bị thương mại hóa.

Dù hạ tầng chưa thật sự hiện đại, một số đoạn đường còn khó đi, nhưng Quỳnh Sơn vẫn để lại ấn tượng mạnh nhờ cảnh quan thung lũng Bắc Sơn, những mái ngói đỏ rực trong nắng và sự đồng nhất hiếm có của hơn 400 nóc nhà.

Theo Thu Phương