Loại bánh trung thu để 2 tháng không hỏng khiến vua Khang Hi đích thân đặt bút viết 8 chữ lưu truyền muôn đời

Nguồn gốc của bánh trung thu

Bánh trung thu có lịch sử lâu đời ở Trung Quốc. Theo ghi chép, ngay từ thời nhà Thương và nhà Chu, ở vùng Giang Chiết (Giang Tô và Chiết Giang) đã có loại "bánh thái sư" (thái sư bính) viền mỏng, nhân dày để tưởng nhớ Thái sư Văn Trọng (phục vụ dưới thời Trụ Vương). Đây được xem là "tổ tiên" của bánh trung thu.

Khi Trương Khiên của nhà Hán đi sứ đến Tây Vực, ông đã giới thiệu hạt vừng, quả óc chó và bổ sung thêm các nguyên liệu phụ để làm bánh trung thu. Thế là một loại bánh tròn nhân hạt óc chó đã xuất hiện, gọi là "bánh hồ" (hồ bính).

Được biết, Trương Khiên là nhà lữ hành, nhà ngoại giao, nhà thám hiểm kiệt xuất đời Tây Hán trong lịch sử Trung Quốc, có đóng góp to lớn trong việc mở ra con đường Tơ Lụa, kết nối giao thông nhà Hán với các nước Tây Vực.

Vào thời nhà Đường, đã có những thợ làm bánh mở tiệm kinh doanh và các cửa hàng bánh bắt đầu xuất hiện ở kinh thành Trường An. Dưới thời trị vì của Đường Cao Tổ Lý Uyên, tướng quân Lý Tĩnh đã chinh phục người Hung Nô và trở về trong chiến thắng vào ngày 15 tháng 8. Vào thời điểm đó, một số thương nhân người Thổ Lỗ Phồn (Thổ Lỗ Phồn, hay còn gọi là Turfan, là một thành phố cấp địa khu thuộc Khu tự trị Duy Ngô Nhĩ Tân Cương ngày nay) đã tặng bánh cho hoàng đế nhà Đường để chúc mừng chiến thắng.

Đường Cao Tổ Lý Uyên cầm hộp bánh lộng lẫy, lấy chiếc bánh tròn ra, chỉ vào vầng trăng sáng trên bầu trời và mỉm cười. Sau đó ông hạ lệnh phân phát bánh cho các đại thần cùng ăn. Vào thời điểm này, "bánh hồ" không khác gì bánh trung thu hiện nay.

Vào một đêm trung thu năm đó, khi Đường Huyền Tông và Dương Quý phi vừa ngắm trăng vừa ăn "bánh hồ", hoàng đế cho rằng cái tên "bánh hồ" không hay, Dương phi nhìn lên trăng sáng trên cao, lòng dâng trào, thản nhiên nói "bánh mặt trăng" (nguyệt bính). Từ đó cái tên "nguyệt bính" dần lan truyền trong dân gian. Được biết, "nguyệt bính", giải nghĩa "bánh mặt trăng", là cách gọi bánh trung thu phổ biến nhất của người Trung Quốc hiện nay.

Loại bánh trung thu khiến vua Khang Hi bất ngờ

Kênh truyền hình CGTN của Trung Quốc những ngày gần đây đã phát sóng câu chuyện khá thú vị về loại bánh trung thu của huyện Thần Trì, tỉnh Sơn Tây từng khiến Vua Khang Hi bất ngờ vì để được lâu.

Theo đó, ngày 15/3/1697 (ngày 24/2 âm lịch năm Khang Hi thứ 36), trên đường cưỡi ngựa chinh phạt Hãn quốc Zunghar (quốc gia du mục trải dài từ cực tây Vạn Lý Trường Thành tới miền đông Kazakhstan ngày nay), Hoàng đế Khang Hi đến trấn Nghĩa Tỉnh, huyện Thần Trì, tỉnh Sơn Tây.

Hôm đó là ngày họp chợ, người buôn kẻ bán tấp nập. Vua Khang Hi đi dạo quanh chợ, thấy thương nhân ai cũng mang theo bên người bánh Trung thu làm lương khô. Ông hỏi họ tại sao tháng hai rồi mà mọi người vẫn ăn bánh Trung thu.

Quan viên bẩm tấu rằng mỗi dịp tết Trung thu, người dân địa phương dùng bột mì, dầu mè và nước ở Thần Trì làm vỏ bánh, trộn đường, bột hoa hồng, vừng rang... làm nhân, nướng bánh xong bỏ vào bình sứ bảo quản để dùng dần. Cách này giúp bánh có thể để được lâu mà không biến chất, vẫn giữ nguyên hương vị.

Vua nếm thử bánh, ngự bút viết 8 chữ "Tắc thượng thương giả, Nghĩa Tỉnh tối giai" (Trong số các thương nhân vùng biên ải, thương nhân Nghĩa Tỉnh là thoải mái nhất vì có bánh ăn). Vua cũng ra lệnh thêm bánh Trung thu Thần Trì vào thực đơn món ăn khuya tháng đó.

Bánh Trung thu Thần Trì có vỏ giòn, nhân gồm mứt vỏ cam, củ cải, đu đủ cùng hạt óc chó, lạc, nho khô, vừng... Theo hiệp hội bánh Trung thu Trung Quốc, nguyên liệu quan trọng nhất của bánh trung thu Thần Trì là nguồn nước và dầu mè. Cây mè trồng ở đây từ thời Đông Hán và bắt đầu trồng quy mô lớn để sản xuất dầu ăn từ năm 1488.

Huyện Thần Trì nằm ở khu vực có mùa đông lạnh và dài, mùa xuân khô và nhiều gió, mùa hè ôn hòa, mùa thu mát mẻ nhiều mưa. Chênh lệch nhiệt độ giữa ngày và đêm rất cao bởi đây là vùng núi nằm ở độ cao hơn 2.400 m so với mực nước biển, khiến hạt mè có chất lượng cao. Dầu mè Thần Trì không kết tủa, không có mùi khi ăn sống, ít khói khi chiên rán, trong, vị thơm, giàu các axit béo có lợi như oleic và linoleic. Nước ở Thần Trì khai thác từ vùng đá vôi sâu hơn 600 m, giàu canxi và magiê.

Bánh Trung thu Thần Trì là thương hiệu tiêu biểu cho bánh trung thu ở miền bắc Trung Quốc, được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể của tỉnh Sơn Tây.

Ngày nay, Thần Trì có khoảng 15 nhà máy sản xuất bánh Trung thu với doanh thu 56 triệu USD mỗi năm, tạo công ăn việc làm cho 10.000 người dân địa phương.

Bánh trung thu giúp Chu Nguyên Chương đoạt thiên hạ

Có thể nói, ở thời nhà Minh, việc ăn bánh trung thu trong dịp tết trung thu mới trở nên phổ biến trong dân gian. Có thông tin cho rằng sở dĩ việc ăn bánh trung thu được người dân ưa chuộng cũng có liên quan đến Chu Nguyên Chương, vị Hoàng đế sáng lập nhà Minh.

Khi đó là thời điểm người dân Trung Nguyên không thể chịu nổi sự cai trị tàn ác của giai cấp thống trị nhà Nguyên, các hoạt động phản kháng lần lượt xuất hiện.

Chu Nguyên Chương nhân cơ hội này tập hợp các lực lượng kháng chiến chuẩn bị khởi nghĩa. Tuy nhiên, quan binh trong triều đình đã tiến hành khám xét nghiêm ngặt nên việc truyền tin rất khó khăn. Quân sư Lưu Bá Ôn nghĩ ra một kế, ra lệnh cho cấp dưới nhét mẩu giấy ghi "Khởi nghĩa đêm 15 tháng 8" vào bánh, sau đó cử người đi giao cho quân khởi nghĩa ở nhiều nơi (có sử ghi là mở gian hàng bán bánh), thông báo cho họ đồng loạt hưởng ứng nổi dậy tại thời điểm vào đêm 15 tháng 8.

Khi biết tin, Chu Nguyên Chương vui mừng đến mức nhanh chóng truyền khẩu dụ, đến dịp trung thu sắp tới, dùng những chiếc "nguyệt bính" bí mật truyền tin năm xưa thưởng cho các quan đại thần.

Sau này, Chu Nguyên Chương cuối cùng đã lật đổ nhà Nguyên, trở thành khai quốc hoàng đế của nhà Minh, ông càng chú ý hơn đến phong tục ăn "nguyệt bính". Mỗi năm đến dịp tết trung thu, triều đình đều phân phát "nguyệt bính" cho toàn thể binh lính và người dân cùng chung vui.

Từ đó, phong tục ăn "nguyệt bính", tức bánh trung thu, trong dịp trung thu đã lan rộng trong nhân dân.

Tổng hợp

Nguyễn Phượng