Sùng đất: Trước để nuôi gà, nay thành đặc sản

Với giá bán dao động từ 200 nghìn đến 250 nghìn đồng/kg sùng đất, nghề săn sùng đất được xem là nghề hái ra tiền, giúp nhiều nông dân ở huyện Sơn Tịnh (tỉnh Quảng Ngãi) kiếm được trên dưới 500 nghìn/ngày, từ loại côn trùng mà trước đây họ thường săn về chỉ để cho… gà ăn.

 

Có dịp về huyện Sơn Tịnh vào những ngày giữa tháng 11, đi qua các vùng bãi bồi, ven sông nhiều người không nén được sự hiếu kì khi chứng kiến cảnh hàng trăm nông dân đang hì hục lật từng thớ đất ở các bãi bồi ven sông, trên những thửa hoa màu cuối vụ thu hoạnh, để bắt một loại côn trùng được người dân nơi đây ví von như  “lộc của trời”. 

 

Theo những người dân địa phương có thâm niên nhiều năm trong nghề săn sùng đất thì nơi đây được xem là “thủ phủ” của sùng đất. Vào mùa sùng đất những người từ Đà Nẵng, Huế… về tận nơi để thu mua với giá cao ngất ngưởng, đắt hơn cả tôm tươi.

Có kinh nghiệm nhiều năm mưu sinh trong nghề, anh Nguyễn Văn Hải (xã Tịnh Giang, huyện Sơn Tịnh) cho biết: “Nói là nghề nhưng thực ra dụng cụ săn sùng đất cũng rất đơn giản, chỉ cần cái cuốc và một xô nước mang theo, khi bắt được thì ngắt ruột bỏ nhanh sùng vào để giữ cho sùng được tươi và không bị đen, cuốc dùng để đào sùng lưỡi phải dài, mỏng, mới có thể đào sâu bắt được những con sùng lớn”.

Thông thường sùng đất trưởng thành vào mùa mưa, độ vào giữa tháng 8 cho đến hết tháng 12 (âm lịch), vì chu kỳ vòng đời ngắn, nên đến mùa sùng đất là nông dân ở đây lại tranh thủ “hái lộc” từ con vật được xem là trời cho này. Sùng đất tuy không hiếm, nhưng để săn được những con sùng đất tươi ngon, đặc quánh sữa, to gần bằng chừng ngón chân cái, mỗi tay đào sùng thường giữ cho mình những bí quyết riêng để săn được nhiều sùng, nếu không muốn về tay không vì không tìm được vận may dưới lòng đất. 

Người dân địa phương cho biết sùng đất là loại côn trùng sạch, bởi chúng sinh sôi ở những vùng đất, xa khu dân cư và ăn rễ các loại cây không độc hại. Nơi phun nhiều thuốc trừ sâu hay thuốc diệt cỏ thì hầu như không tìm được sùng. Lúc trước sùng đất nhiều vô kể, người dân đào về chỉ để cho gà ăn. Nhưng vài năm trở lại đây nhiều nhà hàng, quán ăn, hoặc các tay sành nhậu…,xuống tận nơi để thu mua với giá cao, đã giúp nhiều nông dân thực sự đổi đời, đến mùa săn sùng bỏ túi được cả cây vàng cũng là chuyện có thật.

 

“Trước kia người dân ở đây không dám ăn vì hình dạng bên ngoài “nhờn nhợn” của nó, nhưng giờ thì phải nhịn thèm, có bao nhiêu người ta mua bấy nhiêu hết rồi !”, ông Nguyễn Ngọc Phúc, một tay săn sùng nói. Trung bình, mỗi ngày một người đào sùng cũng kiếm được trên dưới 2 kg sùng đất, với giá bán như hiện nay, nghề săn sùng đất đã giúp nhiều nông dân có của ăn của để.

 

Theo kinh nghiệm dân gian ăn sùng đất không những bổ dưỡng cơ thể, tăng sinh lực, mà còn có tác dụng chữa được nhiều bệnh, nên tại các nhà hàng, quán ăn, món này được xem là đặc sản này và luôn trong tình trạng cung không đủ cầu. Anh Hoài Thuận, chủ nhà hàng Golden Hills trên đường Phan Bội Châu, Tp. Quảng Ngãi chia sẻ. “Nhiều người bị mê mẫn bởi mùi thơm, và cái vị béo ăn hoài không thấy ngán, và đặc biệt bởi công dụng bổ thận của nó, nên món này tại nhà hàng luôn trong tình trạng “cháy hàng””. 

 

 

Sùng đất được chế biến thành nhiều món khác nhau, từ xào, luộc, nướng… hoặc cũng có thể phơi khô để ngâm rượu. Tuy nhiên theo kinh nghiệm của người dân địa phương thì món sùng đất được xào hoặc nướng được nhiều người ưa thích nhất. Sùng đất sau khi đào được đem về rửa sạch đất cát, luộc hoặc nướng sơ qua cho chín vừa, sau đó ướp gia vị hành, tiêu, ớt, tỏi, củ sả tươi, mắm muối như ướp thịt, càng nhiều sả càng thơm, và cần một khoảng 30 phút cho gia vị ngấm đều rồi mới làm các món ăn. Từ công đoạn này sùng đất được chế biến thành những món ngon như sùng đất rang, chiên giòn, nướng...

 

Ở các nhà hàng sùng đất được chế biến theo yêu các của thực khách, nhưng thường thì các tay sành nhậu hầu hết đều rất ghiền món sùng đất nướng. Chị Nguyễn Cảnh Đào, một chủ quán tại xã Tịnh Giang cho biết: “Thực khách ăn một lần món sùng đất nướng là hầu như nghiện món này. Với món nướng, bằng cách cho sùng đất đã thấm gia vị lên vỉ rồi đặt trên bếp than rực đỏ. Trở vỉ nhiều lần và phải thật đều tay để sùng không bị cháy sém, thấy chín đều, bay mùi thơm ngon là dùng được”. Có lẽ không gì hấp dẫn hơn vào ngày đông rét mướt, hương thơm sùng đất lan tỏa bên bếp lửa hồng ấm áp, mọi người cùng quây quần thưởng thức. Những món trên, tùy sở thích có thể ăn cuộn với lá lốt non, lá mơ, xà lách, bánh tráng mỏng rau sống,...

 

Hương vị của chúng khá lạ, vừa béo vừa thơm ngọt, hơn nữa theo kinh nghiệm dân gian ăn sùng đất không những bổ dưỡng cơ thể, tăng sinh lực, mà còn có tác dụng chữa được nhiều bệnh. Theo cách nói hóm hỉnh của ông Trần Phước Hòa- Chủ tịch UBND xã Tịnh Giang, huyện Sơn Tịnh:  “ Sùng đất có thể ngâm rượu để bồi dưỡng cơ thể, chữa trị đau nhức, mạnh gân cốt và đem lại sung mãn cho phái mày, chỉ cần dăm bảy lạng sùng đất sau khi chế biến xong ăn vào thì…bà xã sẽ vui hết biết”.

 

Theo Thanh Ba – Ngọc Viên