Insider: 'Thiên đường' Phú Quốc đã thay đổi như thế nào trong gần 20 năm qua?
Khi Ken Atkinson lần đầu tiên ghé thăm hòn đảo Phú Quốc của Việt Nam vào năm 2003, ông đã bị ấn tượng bởi vẻ đẹp của nơi này.
“Hòn đảo này tương tự như Phuket hay Samui, khi những hòn đảo này của Thái bắt đầu từ con số không", Atkinson, Chủ tịch điều hành của Grant Thornton Việt Nam, người đã cư trú tại TP.HCM hơn hai thập kỷ, nói về hòn đảo nằm ở phía Tây Nam Việt Nam.
Phần lớn hòn đảo rộng 593 km vuông được bao phủ bởi hệ sinh thái rừng, đồi mồi và rùa xanh làm tổ trên những bãi biển cát trắng, cùng làn nước trong vắt như pha lê với đầy những rạn san hô. Ở thời điểm đó, dân số ở đây chưa đến 45.000 cư dân, với công việc chính là đánh cá, trồng tiêu xanh, nuôi ngọc trai, chế biến hải sản và thương hiệu nước mắm số một của Việt Nam. Thiên nhiên của Phú Quốc khi ấy đã phát triển phong phú đến mức được UNESCO công nhận là khu dự trữ sinh quyển vào năm 2006.
Atkinson đã nói: “Đối với tôi, đây là một viên kim cương thô. Trong khi vốn dĩ chúng ta đã có một cơ hội tuyệt vời để phát triển Phú Quốc thành một cảnh sắc hùng vĩ ở Việt Nam".
Và quả thực vào năm 2021, hòn đảo lớn nhất của Việt Nam đã thực sự được phát triển thành một diện mạo mới, một diện mạo nào đó khó thể nhận biết.
Trước đây, Phú Quốc có thể được nhắc đến và so sánh với Bali hay đảo Jeju của Hàn Quốc - những hòn đảo đã giúp quảng bá văn hóa địa phương khi họ phát triển du lịch. Nhưng giờ đây, hòn đảo lớn nhất của Việt Nam có xu hướng được so sánh với Las Vegas hoặc đảo Hải Nam của Trung Quốc.
Sự phát triển như vũ bão của Phú Quốc đang trên đà dẫn tới khả năng đánh mất hình ảnh quyến rũ vốn có từng được coi là 'thiên đường cuối cùng' ở Việt Nam.
Giờ đây, hòn đảo được lấp đầy với hàng nghìn phòng khách sạn, căn hộ condotel, và hàng loạt các căn nhà phố thương mại như đúc ra cùng một khuôn, các căn biệt thự, và khu dân cư chạy dài tít tắp.
“Họ có nhiều phòng hơn Sydney, Australia. Có một dự án khách sạn với 30.000 phòng nhưng không rõ là đã hoàn tất, đang còn xây dựng hay vẫn đang lên kế hoạch", Atkinson, người có công ty cung cấp dịch vụ tư vấn tài chính và hỗ trợ giao dịch cho các nhà đầu tư cho biết. "Nếu tính cả các condotel, biệt thự và nhà ở, thì hòn đảo này có ít nhất 40.000 phòng khách sạn", ông nói.
Những kiến trúc mới của Phú Quốc
James Clark, người đã sinh sống tại thành phố Hồ Chí Minh từ năm 2012, nhà sáng lập bản tin Future Southeast Asia (Tương lai Đông Nam Á), cho biết mình đã đến thăm hòn đảo lần đầu tiên vào năm 2015.
Clark nói: “Kể từ đó, tôi liên tục nghe các báo cáo về tốc độ phát triển chóng mặt của Phú Quốc, cùng với những vấn đề đi kèm với sự phát triển quá mức nhanh chóng đó". Sau đó, ông đã một lần nữa đến thăm hòn đảo vào tháng 3/2020 và vô cùng ngạc nhiên trước những gì mình nhìn thấy.
Clark cho biết hòn đảo từng ngủ yên này đang trở thành một 'thành phố không ngủ'.
Đến nay, Phú Quốc đã thu hút được 16,5 tỷ USD tiền đầu tư, phần lớn là từ các nhà phát triển tên tuổi của Việt Nam, theo một bài báo được Tổng cục Du lịch Việt Nam xác nhận.
Clark nói: “Tôi chưa bao giờ thấy bất kỳ nơi nào ở Đông Nam Á có thể so sánh được với những gì đang diễn ra ở đây".
Phục vụ tầng lớp trung lưu Việt Nam
Tính đến năm 2019, Phú Quốc đã trở thành quê hương của gần 180.000 người.
Tú Quyên là một trong những cư dân địa phương đó. Chồng cô, anh Tuấn là người đã thành lập John's Tours Phu Quoc Travel Service vào năm 2006, công ty du lịch đầu tiên được cấp phép trên đảo.
"Anh ấy bắt đầu bằng việc chở khách đến các điểm tham quan và khách sạn bằng xe gắn máy", cô nói với Insider. "Sau đó, anh bắt đầu kết nối với các chủ tàu đánh cá địa phương để đưa khách đến các đảo nhỏ để câu cá và lặn biển".
"Ban đầu, chúng tôi có khoảng 20 khách mỗi ngày, chủ yếu là khách nước ngoài đến từ Úc, Mỹ và Châu Âu. Không có khách Việt Nam", Tú cho biết. Đến năm 2019, John's Tours đón từ 200 đến 300 khách mỗi ngày. Vào thời kỳ cao điểm, con số này có thể lên tới 500 đến 700 khách một ngày.
“Sự phát triển này đã giúp ích rất nhiều cho kinh tế của hòn đảo và công ty của chúng tôi”, Tú Quyên nói.
Sân bay quốc tế Phú Quốc bắt đầu đi vào hoạt động vào năm 2012, mở đầu cho dòng du lịch nội địa đến hòn đảo này. Sân bay chủ yếu khai thác các đường bay từ TP.HCM và Hà Nội. Vào năm 2018, các dự án xây dựng đường băng và nhà ga hành khách thứ hai đã được công bố để đáp ứng 14 triệu hành khách mỗi năm kể từ năm 2030, tăng từ bốn triệu du khách trong thời điểm hiện tại, theo báo cáo của Cục Hàng không.
Hầu hết các dự án dường như đang hướng đến tầng lớp trung lưu đang phát triển nhanh ở Việt Nam, với sự xuất hiện ngày nhiều của các trang web bằng tiếng Việt. Các chuyên gia được phỏng vấn trong bài báo này cho biết phần lớn trong số năm triệu du khách đã ghé thăm vào năm 2019 là người dân địa phương.
Marco Foerster, người mang trong mình dòng máu nửa Việt Nam, hiện đang là quản lý cố vấn kinh doanh quốc tế cho Dezan Shira & Associates, công ty giúp các công ty nước ngoài định cư và phát triển trong khu vực. Ông cho biết các dự án như Grand World và Grand City đã mang đến cho tầng lớp trung lưu Việt Nam một "điểm đến du lịch mang tầm cỡ quốc tế mà không cần phải rời khỏi đất nước".
Các nhà đầu tư dường như có niềm đam mê với việc xây dựng các thị trấn và khu nghỉ dưỡng mang phong cách Châu Âu tại Phú Quốc. Những du khách đặt chân đến hòn đảo Đông Nam Á này sẽ được thông cảm nếu nghĩ rằng họ đang ở Venice, Bờ biển Amalfi hoặc Paris - bất cứ nơi nào ở bên ngoài Việt Nam.
"Thông thường, một khung cảnh đẹp mắt đã đủ cho các bài đăng trên mạng xã hội, và không ai đòi hỏi về tính xác thực của các địa điểm này", Foerster nói thêm về sự hấp dẫn của hòn đảo đối với du khách Việt Nam.
Tuy nhiên, điều này không đúng với các du khách quốc tế, Foerster nói: "Du khách quốc tế đến thăm Phú Quốc để trải nghiệm Phú Quốc chứ không phải là một thị trấn châu Âu đầy màu sắc".
Jeff Redi, Giám đốc điều hành của Diethelm Travel Việt Nam, cũng có quan điểm tương tự. "Một số người có thể thấy thú vị khi nhìn thấy bản sao của Venice hoặc Firenze ở Phú Quốc, nhưng tôi tự hỏi liệu đó có phải là điều mà du khách quốc tế mong đợi được trải nghiệm khi ở Việt Nam".
Nhưng kể từ tháng 3/2020, với các quy định nghiêm ngặt về việc kiểm dịch, Phú Quốc chỉ cho phép những du khách nước ngoài đủ tiêu chuẩn được phép vào đảo. Trong khoảng thời gian này, Việt Nam đang phải vật lộn với biến thể Delta dễ lây lan và việc tiêm chủng chậm chạp, gây cản trở đến ngành du lịch cả quốc tế và nội địa trên hòn đảo này.
Chất thải và hệ sinh thái
Những sở thích trái ngược nhau của các du khách nội địa và quốc tế không phải là vấn đề duy nhất mà Phú Quốc đang phải đối mặt. Hòn đảo này cũng đang rên rỉ dưới sức nặng của đủ các loại chất thải.
Bà Nguyễn Thúy Quỳnh, Giám đốc dự án của Quỹ Bảo tồn Thiên nhiên quốc tế (WWF) tại Việt Nam cho biết rác thải nhựa do khách du lịch thải ra đã gây "sự quá tải khủng khiếp" cho hệ sinh thái, bởi lẽ hòn đảo này đang thiếu các bãi chôn lấp rác thải.
"Nếu không có hành động thích hợp, những núi rác đó sẽ sớm trở thành mối đe dọa cho ngành du lịch đang phát triển của hòn đảo", bà nói.
Phan Thanh Huyền, 23 tuổi nói với Insider rằng sự thay đổi nhanh chóng đã tạo ra việc làm cho người dân địa phương và thúc đẩy hệ thống giáo dục và chăm sóc sức khỏe của hòn đảo.
Cô cho biết cuộc sống cũng trở nên thuận lợi hơn. Ví dụ, bây giờ cô không còn phải đi 25 km đến thị trấn chỉ để mua loại dầu gội yêu thích của mình."Nhờ sự phát triển ở phía Bắc mà một siêu thị lớn đã được khai trương ở đây 4 tháng trước", cô nói. "Nếu không có siêu thị, tôi phải đến thị trấn hoặc đặt hàng trực tuyến và đợi một tuần để được giao hàng".
Nhưng Huyền cũng nhận thấy quá trình đô thị hóa đã dẫn đến tình trạng gia tăng tội phạm và ô nhiễm trên hòn đảo của mình: "Tôi e rằng Phú Quốc sẽ không giữ được nét tự nhiên với không khí trong lành, bãi biển và rừng đẹp như xưa".
WWF đã tập trung vào việc giảm thiểu rác thải nhựa ở Phú Quốc kể từ năm 2018 và tới nay đã chứng kiến một số cải thiện tích cực. Thành phố đã ban hành kế hoạch quản lý chất thải nhựa trên biển đến năm 2025 và chính quyền địa phương đang kêu gọi đầu tư vào các cơ sở xử lý chất thải, bà Quỳnh nói. Dự án tiếp theo của WWF là kêu gọi các nhà phát triển và tập đoàn lớn trên đảo đầu tư vào việc cải thiện và bảo vệ các khu vực này.
Linh hồn của hòn đảo
Redi của Diethelm Travel Việt Nam cho biết: “Còn thiếu sự phối hợp trong quá trình đô thị hóa ở Phú Quốc. "Có vẻ như không có kế hoạch tổng thể thích hợp về việc hòn đảo sẽ trông như thế nào trong tương lai và sau khi việc xây dựng ồ ạt dừng lại".
Mặt khác, nó trông giống như một vở kịch cho nền du lịch đại chúng. Ông Michael Piro, Giám đốc điều hành của Indochina Capital cho biết: “Chính phủ đã làm rất tốt trong việc tạo ra một kịch bản cho nền du lịch đại chúng, cung cấp cho các nhà phát triển các ưu đãi về thuế, ưu đãi miễn thị thực, giảm phí sử dụng đất và những điều tương tự”.
Tuy nhiên, thị trường du lịch đại chúng chưa bao giờ thực sự nằm trong kế hoạch, theo một kế hoạch tổng thể do công ty kiến trúc Wimberly Allison Tong & Goo (WATG) hợp tác với Viện Quy hoạch Đô thị và Nông thôn Việt Nam thiết kế. Kế hoạch tổng thể năm 2030, được phê duyệt vào tháng 5/2010 đã thiết lập một tầm nhìn rộng lớn với các hướng dẫn thiết kế cho tất cả sự phát triển trong tương lai trên đảo.
Kế hoạch tổng thể là thiết kế "một điểm đến du lịch sinh thái mang đẳng cấp thế giới" phù hợp với danh hiệu Khu Dự trữ Sinh quyển Toàn cầu được UNESCO công nhận của hòn đảo. Bên cạnh đó, trang web của WATG cũng khuyến khích việc "xem xét cẩn thận" các hệ sinh thái của Phú Quốc và "tăng trưởng cân đối ngành du lịch".
Foerster, Giám đốc kinh doanh tại Dezan Shira cho biết: “Nếu chúng ta coi những bãi biển và cây cọ là giá trị duy nhất mình có thể mang lại cho khách du lịch và các nhà đầu tư, chúng ta sẽ gạt người dân địa phương ra ngoài và không cho họ cơ hội tích cực tham gia vào việc định hình lại hòn đảo của họ".
Như Huyền, cô thư ký sống và làm việc tại Phú Quốc đã nói rằng: "Người dân địa phương là linh hồn của hòn đảo này. Không có văn hóa và thiên nhiên địa phương, Phú Quốc dường như cũng chỉ giống với nhiều điểm đến thương mại khác".
(Theo Insider)
