Giáo sư Stanford: Tôi đã bỏ dùng bếp ga và đây lý do tại sao bạn cũng nên làm thế

Một giáo sư Stanford đã quyết định từ bỏ chiếc bếp ga của mình sau hàng thập kỷ sử dụng. Quyết định được đưa ra ngay sau khi ông mang máy đo ở phòng thí nghiệm về nhà để đo nồng độ ô nhiễm benzen mà loại bếp này tạo ra khi đun nấu.

"Chứng kiến nồng độ chất ô nhiễm tăng quá nhanh ngay trong ngôi nhà của mình là thứ thúc đẩy tôi thay đổi", giáo sư Rob Jackson, nghiên cứu viên cao cấp tại Viện Năng lượng Precourt, Đại học Stanford cho biết.

Benzen (C6H6) được biết đến là một hợp chất dễ bay hơi, có mùi thơm nhưng lại cực kỳ độc hại. Các nghiên cứu cho thấy hít phải nồng độ cao hợp chất này có thể gây ra bệnh thiếu máu, bệnh bạch cầu và nhiều loại ung thư tế bào máu khác.

"Tôi thực sự khó nghĩ ra một tác nhân hóa học nào gây ra bệnh bạch cầu mạnh hơn được benzen", Jan Kirsch, một bác sĩ điều trị ung thư, nhà nghiên cứu huyết học tại Đại học California cho biết.

Cô ấy lưu ý rằng benzen là một chất gây ung thư mạnh hơn hầu hết các chất gây ung thư khác, bất kể nồng độ phơi nhiễm thấp hơn của nó. "Tôi không có ý muốn mọi người phải hoảng loạn. Nhưng ý tôi là có những rủi ro liên quan [đến benzen phát thải từ bếp ga] và chúng ta đều muốn giảm thiểu chúng", bác sĩ Kirsch giải thích.

Bếp ga thải ra nhiều benzen hơn cả khói thuốc lá thụ động

Có nguồn gốc từ dầu mỏ, benzen thường xuất hiện với nồng độ cao ở ngoài trời, xung quanh các khu vực như trạm xăng, nhà máy công nghiệp hoặc từ khí thải của xe cơ giới. Nhưng các nghiên cứu gần đây cho thấy không khí trong nhà cũng có thể chứa nồng độ benzen cao, khi nó bay ra từ các lớp phủ như keo dán, sơn, sáp đánh bóng đồ nội thất.

Một nguồn phơi nhiễm benzen rất độc hại thường được cảnh báo là khói thuốc lá. Tuy nhiên, nghiên cứu mới của giáo sư Jackson chỉ ra bếp ga cũng là một nguồn phát thải benzen đáng kể. Những người thường xuyên nấu ăn với bếp ga có thể hít phải nhiều benzen hơn cả những người hút thuốc lá thụ động.

Giáo sư Jackson cho biết đây là nghiên cứu đầu tiên tính toán nồng độ ô nhiễm benzen đối với không khí trong nhà mà nguyên nhân trực tiếp được gán cho bếp ga. Để làm được điều đó, ông và nhóm của mình đã thực hiện các phép đo mẫu không khí trong 87 ngôi nhà ở California và Colorado có sử dụng bếp ga.

Trong khoảng 30% số bếp được thử nghiệm, giáo sư Jackson phát hiện chỉ cần một vòi đốt ga được bật ở mức lửa to, tạo ra nhiệt độ trên 177 độ C là đã có thể phát tán nồng độ benzen cao hơn mức trung bình của khói thuốc lá thụ động.

Nghiên cứu cho thấy benzen thậm chí còn bay từ nhà bếp đến tận phòng ngủ. Ngay cả khi đã tắt bếp, nồng độ benzen ghi nhận được trong phòng ngủ của các căn nhà sử dụng bếp ga vẫn cao hơn ngưỡng trung bình gây ảnh hưởng tới sức khỏe. Và khí benzen tiếp tục ở đó trong hàng tiếng đồng hồ.

Các nhà khoa học cho biết tuổi hoặc thương hiệu của bếp không tạo ra sự khác biệt đáng kể về lượng benzen mà nó tạo ra. Điều đó có nghĩa là benzen đã đến từ propan, loại khí gas mà bếp ga thường sử dụng.

Nghiên cứu cũng điều tra nồng độ benzen phát thải từ các loại bếp khác như bếp từ và bếp điện hồng ngoại. Kết quả cho thấy bếp từ không tạo ra benzen. Còn bếp hồng ngoại tạo ra benzen ở nồng độ thấp – thấp hơn từ 10 đến 25 lần so với bếp ga – có khả năng đến từ việc thực phẩm bị cháy xém trên bề mặt bếp.

Nhiều nhà khoa học trước đây cũng từng cảnh báo bếp ga có thể tạo ra các loại hóa chất nguy hiểm tương tự khác như xylene, toluene và ethylbenzen. Những chất hóa học này cũng liên quan đến bệnh đường hô hấp và có thể gây ung thư.

Đã đến lúc nói lời tạm biệt với bếp ga?

Đăng trên tạp chí Environmental Science & Technology, nghiên cứu mới của giáo sư Rob Jackson đã thêm vào kho bằng chứng thúc đẩy cuộc chuyển dịch từ bếp ga sang bếp điện trong đang diễn ra mạnh mẽ tại Mỹ và Canada.

Nhiều cuộc vận động hành lang đang được tiến hành tại Bắc Mỹ để cấm hoặc hạn chế sử dụng bếp ga trong các công trình xây mới. Lý do chính được đưa ra là vì bếp ga có thể làm gia tăng quá trình biến đổi khí hậu. Suy cho cùng, chúng đang chạy bằng khí đốt và khí đốt thì gây ra hiệu ứng nhà kính cao gấp nhiều lần so với CO2.

Bây giờ, các nghiên cứu mới còn cho thấy bếp ga gây ảnh hưởng tới chính sức khỏe người sử dụng và sống trong ngôi nhà sử dụng chúng.

Năm 2018, các nhà khoa học Canada đã thực hiện một nghiên cứu trong những ngôi nhà sử dụng bếp ga ở nước này và nhận thấy: nồng độ ô nhiễm oxit nitơ (NOx) luôn ở mức cao vượt quá giới hạn phơi nhiễm trong 1 giờ mà Bộ Y tế Canada quy định.

Tara Kahan, phó giáo sư, đồng thời là chủ tịch Hiệp hội Nghiên cứu Hóa chất Môi trường Canada cho biết: "Tất cả các nhà nghiên cứu như chúng tôi đều thấy kinh hoàng với kết quả này. Phải mất nhiều giờ [sau khi tắt bếp ga] nồng độ oxit nitơ mới giảm xuống dưới ngưỡng".

Việc tiếp xúc với oxit nitơ sinh ra khi đốt khí đốt đã được chứng minh là có liên quan đến các vấn đề về hô hấp như hen suyễn và suy giảm chức năng phổi, đặc biệt là ở trẻ em. Một phân tích tổng hợp năm 2013 từ 41 nghiên cứu cho thấy trẻ em sống trong một ngôi nhà sử dụng ga để nấu ăn có nguy cơ mắc bệnh hen suyễn cao hơn 42%.

Một nghiên cứu năm 2022 tại Mỹ cho thấy gần 13% trẻ em mắc hen suyễn ở nước này là do sống trong các ngôi nhà sử dụng bếp ga. Trong khi đó, một nghiên cứu khác khuyến cáo việc chuyển từ bếp ga sang bếp điện vì nó có thể giúp ngăn ngừa 20% số trẻ em bị hen suyễn.

"Ngay sau nghiên cứu của mình, tôi đã thay chiếc bếp ga ở nhà bằng một chiếc bếp từ", phó giáo sư Kahan nói. Việc chuyển từ bếp ga sang bếp từ hoặc bếp điện hồng ngoại là một quyết định khó khăn, nhưng chắc chắn sẽ không khiến bạn phải hối hận.

"Tôi rất yêu chiếc bếp ga của tôi, nhưng từ hai năm trước, tôi đã phải bỏ nó đi và chuyển sang bếp từ. Tôi đã làm điều đó mà không cần phải suy nghĩ gì nhiều và cũng không bao giờ phải hối hận. Tại sao ư? Bởi vì bếp ga không chỉ gây biến đổi khí hậu, mà nó còn gây hại cho chính bạn", Katharine Anne Scott Hayhoe, một giáo sư khí quyển học người Canada cho biết.

Về phần mình, giáo sư Rob Jackson nói ông cũng đã phải cân nhắc rất nhiều, bởi chiếc bếp ga mà ông sử dụng là loại tích hợp lò nướng. "Tôi không muốn vứt bỏ cả chiếc lò nướng điện còn tốt", ông nói. Nhưng bởi không thể tháo phần bếp ga ở trên, giáo sư Jackson đã phải bỏ cả cái bếp và chuyển sang nấu ăn bằng một chiếc bếp từ di động.

Ngoài ra, ông khuyến cáo mọi người nên bật máy hút mùi đặc biệt là khi sử dụng bếp ga. "Trước nghiên cứu này của mình, tôi chẳng bao giờ bật máy hút mùi khi nấu ăn. Nhưng bây giờ, tôi luôn bật chúng và năn nỉ bạn bè, gia đình mình bật máy hút".

Mặc dù vậy, phó giáo sư Kahan cho biết máy hút mùi chỉ có thể cắt giảm được ô nhiễm ở mức độ nào đó. Về cơ bản, những chiếc máy chỉ hút không khí, chạy chúng qua bộ lọc rồi lại trả không khí vào nhà của bạn mà không hút ra ngoài.

Bộ lọc của các loại máy hút mùi dân dụng không được thiết kế để có thể lọc được nhiều chất độc hại. Vì vậy, cách tốt nhất vẫn là chuyển sang dùng bếp điện, đồng thời, đảm bảo thông gió tốt cho phòng bếp và căn nhà của bạn.

Tham khảo Stanford, Theverge, Cbc, 

Theo Thanh Long