iêm vắc-xin, thói quen đeo khẩu trang và cơ chế tự diệt của virus SARS-CoV-2 được xem là nguyên nhân bất ngờ giúp Nhật Bản giảm mạnh số ca nhiễm Covid-19.

Nhật Bản ghi nhận số ca nhiễm mới giảm xuống mức thấp kỷ lục trong vòng hơn 1 năm, khiến nhiều chuyên gia lạc quan nghĩ rằng Covid-19 không còn là mối lo ngại quá lớn.

Làn sóng lây nhiễm thứ năm và cũng là đợt lây nhiễm nghiêm trọng nhất tại Nhật Bản do biến thể Delta gây ra đã đột ngột kết thúc sau mùa hè vừa qua.

Trong thời điểm dịch đạt đỉnh, Nhật Bản ghi nhận gần 26.000 ca nhiễm mỗi ngày. Con số này giảm xuống dưới mức 200 trong những tuần gần đây.

Một phần khu vực mua sắm ở phường Shibuya của thủ đô Tokyo. Ảnh: Reuters

Riêng thủ đô Tokyo, vào giữa tháng 10, địa phương này ghi nhận 49 ca nhiễm mới, thấp nhất kể từ cuối tháng 6-2020, và con số này tiếp tục giảm sau đó. Chính quyền thủ đô hôm 20-11 thông báo chỉ còn 16 ca nhiễm Covid-19 mới, giảm 8 ca so với thứ bảy tuần trước (13-11).

Các quan chức y tế cho biết số người mắc Covid-19 nhập viện với các triệu chứng nghiêm trọng ở Tokyo là 9 người. Con số này trên toàn quốc là 62, giảm 14 trường hợp so với ngày 12-11.

Theo tờ The Japan Times, Nhật Bản cũng không ghi nhận bất kỳ ca tử vong nào do Covid-19 kể từ ngày 7-11.

Một số địa điểm ở Tokyo đã bắt đầu được phép bán rượu. Ảnh: AP

Tình hình dịch bệnh ở Nhật Bản đang trở nên lạc quan, khiến các nhà khoa học ngạc nhiên và cố gắng đưa ra nhiều giả thuyết để giải thích cho việc virus SARS-CoV-2 không còn lây lan như trước nữa.

Theo một nhóm nhà nghiên cứu Nhật Bản từ Viện Di truyền Quốc gia và Trường ĐH Niigata, câu trả lời có thể là do các đột biến xuất hiện trong quá trình tự nhân bản khiến biến thể Delta dần biến mất. Hiện có khoảng 2 đột biến trên virus xuất hiện mỗi tháng.

Theo các nghiên cứu, ngày càng nhiều người châu Á mang enzyme phòng vệ tên APOBEC3A có khả năng tấn công virus SARS-CoV-2. Vì vậy, các chuyên gia từ Viện Di truyền Quốc gia và ĐH Niigata đã thực hiện nghiên cứu để xác định cách thức APOBEC3A tác động lên protein nsp14 và khả năng ức chế virus corona của enzyme này.

Thói quen đeo khẩu trang của người dân góp phần giúp “hạ nhiệt” Covid-19 tại Nhật Bản. Ảnh: AP

Các nhà khoa học phát hiện biến thể Delta ít đa dạng di truyền hơn biến thể Alpha. Bên cạnh đó, protein nsp14 của nhiều mẫu virus corona ở Nhật Bản đã qua nhiều lần đột biến ở vị trí A394V.

Ông Inoue thừa nhận: "Chúng tôi rất ngạc nhiên khi phát hiện điều này. Biến thể Delta ở Nhật Bản có khả năng lây nhiễm mạnh và lấn át các biến thể khác. Tuy nhiên, chúng tôi tin rằng khi ngày càng nhiều đột biến xuất hiện, virus bị lỗi và mất khả năng tự nhân bản. Vì số ca nhiễm không tăng lên, chúng tôi cho rằng trong quá trình đột biến, SARS-CoV-2 đã tự biến mất do mất khả năng sinh sôi".

Góc phố thuộc quận Minami náo nhiệt tại TP Osaka. Ảnh: Kyodo

Giả thuyết của giáo sư Inoue có thể giúp giải thích việc số ca nhiễm đột ngột giảm xuống ở Nhật Bản. Dù không tham gia nghiên cứu trên nhưng giáo sư Takeshi Urano tại Trường ĐH Shimane có cùng quan điểm.

Ông Urano cho biết: "Protein nsp14 giúp virus corona không bị phân hủy. Các nghiên cứu cho thấy khi nsp14 bị tê liệt, khả năng tự nhân bản của virus giảm đáng kể. Đây có thể là nguyên nhân khiến làn sóng lây nhiễm này kết thúc".

Giáo sư  Urano nói rằng loại chất hóa học có khả năng phân rã nsp14 có thể được coi là phương thuốc tiềm năng điều trị cho người mắc Covid-19.

Trong khi hầu hết các quốc gia có tỉ lệ tiêm chủng cao tương tự Nhật, bao gồm Hàn Quốc và một số nước phương Tây, đang phải hứng chịu những đợt lây lan nghiêm trọng, Nhật Bản dường như là một trường hợp đặc biệt khi số ca Covid-19 vẫn tiếp tục giảm, dù tàu xe và nhà hàng trở nên đông đúc sau khi chính phủ dỡ bỏ tình trạng khẩn cấp gần nhất.

Biến thể Delta. Ảnh: Kyodo

Vắc-xin không phải yếu tố duy nhất giúp Nhật Bản vượt qua khủng hoảng, mà còn nhờ vào người dân thay đổi hành vi và tuân thủ các biện pháp chống dịch nghiêm ngặt hơn.

Theo ông Mike Toole, chuyên gia viện nghiên cứu y tế Burnet Institute, thói quen đeo khẩu trang của người dân góp phần giúp số ca mắc Covid-19 mới tại Nhật Bản giảm mạnh.

Tại Nhật Bản, biến thể Delta hoàn toàn lấn lướt biến thể Alpha, khiến chủng virus cũ gần như biến mất từ cuối tháng 8. Trong khi ở các nước khác như Indonesia và Ấn Độ, biến thể Alpha vẫn tiến tục lan rộng bên cạnh biến chủng Delta. 

Hiện tượng virus SARS-CoV-2 tự biến mất hoàn toàn có khả năng xảy ra ở các quốc gia khác, dù việc phát hiện có thể khó hơn bởi không ở đâu protein nsp14 có nhiều đột biến như tại Nhật Bản.

Đường phố Tokyo. Ảnh: Kyodo

Câu hỏi đặt ra là liệu đại dịch Covid-19 có thể kết thúc một cách tự nhiên nếu virus SARS-CoV-2 dừng tự nhân bản trên phạm vi toàn cầu. Ông Inoue nói: "Khả năng này không phải không có nhưng lúc này hy vọng như vậy là quá lạc quan bởi chúng ta chưa có bất cứ bằng chứng xác thực nào".

Ông Inoue cũng cảnh báo những dấu hiệu lạc quan nêu trên không có nghĩa Nhật Bản sẽ miễn nhiễm trước làn sóng dịch bệnh kế tiếp.