"Cú hích kép" chiến lược cho hạ tầng đường sắt và công nghiệp nặng Việt Nam

Ngày 19/12 không chỉ đánh dấu kỷ niệm lịch sử Ngày toàn quốc kháng chiến, mà còn trở thành một cột mốc quan trọng trong công cuộc hiện đại hóa đất nước. Chỉ trong một buổi sáng, hai sự kiện khởi công lớn tại hai đầu đất nước – một ở vùng biên cương Lào Cai và một tại khu kinh tế trọng điểm miền Trung – đã phác họa nên bức tranh đồng bộ về chiến lược phát triển: vừa mở đường kết nối quốc tế, vừa tự chủ nguyên vật liệu cho công nghiệp đường sắt.

Mở cánh cửa liên vận quốc tế từ Lào Cai

Trong không khí trang trọng, tại tỉnh Lào Cai, sáng 19/12, Phó Thủ tướng Chính phủ Bùi Thanh Sơn cùng đoàn công tác và Đại sứ Trung Quốc tại Việt Nam đã chính thức bấm nút khởi công dự án thành phần 1, thuộc tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng. Đây không đơn thuần là một dự án giao thông, mà là một trong những công trình trọng điểm nằm trong chuỗi sự kiện chào mừng Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng.

Tuyến đường sắt này được xem là "xương sống" mới cho hành lang kinh tế Đông - Tây. Với tổng mức đầu tư lên tới hơn 203.200 tỷ đồng từ nguồn vốn đầu tư công, dự án thể hiện quyết tâm mạnh mẽ của Chính phủ trong việc nâng cấp hạ tầng logistics. Điểm đặc biệt của tuyến đường này là việc áp dụng tiêu chuẩn đường sắt khổ 1.435mm hiện đại, cho phép tàu chạy với vận tốc thiết kế 160km/giờ ở tuyến chính và vận chuyển chung cả hành khách lẫn hàng hóa.

Dự án có chiều dài tuyến chính khoảng 390,9km, chạy qua 6 tỉnh thành phố từ Lào Cai, Phú Thọ, Hà Nội đến Bắc Ninh, Hưng Yên và kết thúc tại cảng cửa ngõ quốc tế Lạch Huyện (Hải Phòng). Việc kết nối trực tiếp từ điểm nối ray với đường sắt Trung Quốc tại Lào Cai xuống thẳng cảng biển Hải Phòng sẽ tạo ra lợi thế cạnh tranh khổng lồ về vận tải, giảm chi phí logistics và thúc đẩy giao thương xuyên biên giới.

Phát biểu tại buổi lễ, ông Nguyễn Tuấn Anh, Chủ tịch UBND tỉnh Lào Cai nhấn mạnh quy mô và thách thức của dự án khi đi qua địa phận tỉnh nhà. Ông cho biết: "Tuyến đường sắt Lào Cai-Hà Nội-Hải Phòng đi qua địa bàn tỉnh Lào Cai có chiều dài 143,64km với 5 nhà ga và 4 trạm tác nghiệp kỹ thuật. Để thực hiện dự án, tỉnh phải thu hồi đất của hơn 6.500 hộ gia đình và nhiều tổ chức, doanh nghiệp với tổng diện tích đất thu hồi gần 1.300ha, tổng chi phí giải phóng mặt bằng 8.200 tỷ đồng".

Sự kiện khởi công này là kết quả của sự nỗ lực không ngừng nghỉ từ chính quyền địa phương và sự đồng thuận của người dân. Sau thời gian tích cực chuẩn bị, mặt bằng khu đất xây dựng quảng trường Ga Lào Cai đã được bàn giao đúng hạn để các nhà thầu có thể bắt tay ngay vào việc. Tỉnh Lào Cai cũng cam kết sẽ tiếp tục tập trung tháo gỡ khó khăn, làm tốt công tác giải phóng mặt bằng để dự án về đích đúng hẹn, phấn đấu hoàn thành chậm nhất vào năm 2030,.

Bước ngoặt tự chủ công nghệ tại Dung Quất

Nếu như ở phía Bắc, tiếng máy reo vang báo hiệu sự khởi đầu của một tuyến đường sắt hiện đại, thì tại miền Trung, một "mắt xích" quan trọng khác của ngành đường sắt cũng chính thức được hình thành. Cùng trong sáng 19/12, tại Khu kinh tế Dung Quất (Quảng Ngãi), Tập đoàn Hòa Phát đã khởi công Nhà máy Sản xuất Ray và Thép đặc biệt.

Đây là một bước đi chiến lược mang tính đón đầu. Trong bối cảnh Việt Nam đang chuẩn bị cho hàng loạt dự án đường sắt tốc độ cao và đường sắt đô thị, việc phụ thuộc vào thép ray nhập khẩu là một bài toán khó về chi phí và tính chủ động. Nhà máy mới của Hòa Phát, với tổng mức đầu tư hơn 10.000 tỷ đồng, được kỳ vọng sẽ giải quyết vấn đề này.

Điểm nhấn của dự án là công nghệ. Nhà máy sử dụng dây chuyền hiện đại bậc nhất thế giới từ Tập đoàn SMS group (Đức) và Primetals (Anh). Khi hoàn thành, Hòa Phát sẽ trở thành doanh nghiệp đầu tiên và duy nhất tại Đông Nam Á có khả năng sản xuất ray đường sắt tốc độ cao.

Ông Nguyễn Hoàng Giang, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ngãi đã đánh giá rất cao tính thực tiễn của dự án này. Tại lễ khởi công, ông nhận định đây là minh chứng cho tinh thần "nói đi đôi với làm" của nhà đầu tư và yêu cầu các cấp ngành hỗ trợ tối đa để dự án "đáp ứng nhu cầu các dự án trọng điểm của đất nước".

Sản phẩm của nhà máy không chỉ dừng lại ở thép xây dựng thông thường mà là các dòng sản phẩm công nghệ cao như ray đường sắt tốc độ cao, ray tàu điện ngầm và các loại thép hình đặc biệt. Với công suất 700.000 tấn/năm, nhà máy dự kiến sẽ cung cấp sản phẩm ra thị trường vào năm 2027 – sớm hơn một năm so với kế hoạch,.

Điều đáng nói là chất lượng sản phẩm được cam kết ở mức cao nhất. Nhờ lợi thế luyện thép từ quặng sắt ít tạp chất, các thanh ray "Made in Vietnam" này có thể đạt chiều dài lên đến 100m với độ thẳng và độ cứng vượt trội, tuân thủ các tiêu chuẩn khắt khe nhất của Châu Âu (EN 3674), Nhật Bản (JIS E1120) và Trung Quốc (TB/T2344). Điều này đồng nghĩa với việc Việt Nam hoàn toàn có thể tự chủ nguồn cung vật liệu cho các dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam trong tương lai gần.

Sự cộng hưởng cho mục tiêu 2030

Dự án đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng đặt mục tiêu hoàn thành vào năm 2030, đóng vai trò là hạ tầng cứng kết nối liên vận quốc tế và hành lang kinh tế. Trong khi đó, nhà máy thép của Hòa Phát dự kiến ra sản phẩm vào năm 2027, đóng vai trò là hạ tầng công nghiệp hỗ trợ, sẵn sàng cung cấp "nguyên liệu xương sống" cho chính các tuyến đường sắt.

Nhìn rộng ra, có thể thấy một tư duy chiến lược bài bản: Phát triển hạ tầng giao thông phải đi đôi với phát triển năng lực sản xuất nội địa. Việc khởi công dự án thành phần 1 tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng không chỉ là hiện thực hóa quy hoạch mạng lưới đường sắt thời kỳ 2021-2030 mà còn tạo động lực cho phát triển kinh tế - xã hội nhanh và bền vững.

Đồng thời, việc một doanh nghiệp Việt Nam làm chủ công nghệ sản xuất ray tàu tốc độ cao cũng khẳng định vị thế của nền công nghiệp nặng nước nhà, góp phần thúc đẩy tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước,.

Có thể nói, ngày 19/12/2025 sẽ được ghi nhớ như một dấu mốc khởi đầu cho kỷ nguyên mới của ngành đường sắt Việt Nam – kỷ nguyên của sự hiện đại, đồng bộ và tự chủ.

Theo Bảo Nguyên