Cột mốc làm cha: Người đàn ông sẽ thay đổi ra sao sau khi có con cái?

Khi tôi sinh ra, ba tôi nói rằng ông đã phải tự mò mẫm để trở thành một người cha. Hồi ông còn nhỏ, nội không bao giờ thay tã cho ba tôi, không từng một lần ru ba tôi ngủ, thậm chí chẳng thèm dành thời gian chơi với ông ấy.

Một trong những ký ức rõ ràng nhất mà ba tôi có thể nhớ về tình cha con là khi ông lên 5 tuổi. Hôm đó, bà nội cho phép ông thức khuya để xem một chương trình truyền hình, nhưng ông nội gặt phăng đi và bắt ông ấy lên giường đi ngủ. Ba tôi không ngủ, ông ấy khóc.

Hình ảnh người cha mà ba tôi giữ trong ký ức của mình chỉ là một người đàn ông đứng sau ông ấy với chiếc thắt lưng trên tay. Năm ba tôi 13 tuổi, nội cưới một người phụ nữ khác và bỏ ông ấy lại.

"Trở thành một người cha là chuyện rất phức tạp, vậy mà ba đã không có một hình mẫu nào để học theo", ông thổ lộ. "Ba đã phải tự cố gắng. Nhưng ba nghĩ làm cha cũng chỉ là một bản năng mà thôi – bản năng ấy xuất phát từ niềm khao khát của ba muốn được gần gũi với con. Ba yêu con, vậy nên ba muốn dạy con mọi thứ và dành thời gian chơi với con".

Ông nói rằng từ tiềm thức, có lẽ chính việc trở thành một người cha tốt đã quay lại bù đắp những thiệt thòi mà ông phải chịu đựng trong thời thơ ấu của mình.

Sinh con thì mới sinh cha

Mọi người đàn ông đều thay đổi sau khi trở thành một người cha, cơ thể họ được lập trình như vậy. Khi bạn thấy một anh chàng cục cằn, ngông ngênh bỗng trở nên hòa đồng và hiền lành hơn khi có con, đó không đơn thuần là sự thay đổi về mặt tính cách.

Các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra sự thật thú vị: Hệ thống nội tiết của những người đàn ông biến đổi sau khi họ trở thành một người cha, bất kể là của một đứa con ruột hay con nuôi, con trai hay con gái.

Đầu tiên phải kể đến oxytocin. Từ lâu oxytocin đã được biết đến với mệnh danh là "hooc-môn tình yêu". Nhưng gần đây, các nhà nghiên cứu mới quan sát thấy sự gia tăng đột biến của oxytocin trong máu của những ông bố khi họ chăm sóc và chơi đùa với những đứa trẻ.

Tôi cũng có một trải nghiệm khó quên với oxytocin, trên chính bản thân mình. Đó là quãng thời gian 4 năm về trước, khi tôi ở trong bệnh viện chờ vợ sinh.

Để chuẩn bị cho khoảnh khắc bế trên tay đứa con đầu lòng của mình, tôi nhớ lại những câu chuyện mà người ta vẫn thường kể. Khi người cha lần đầu tiên nhìn thấy con mình, anh ấy sẽ phải chịu đựng một cơn lũ cảm xúc với tình yêu thương tràn ngập. Có thể anh ấy sẽ khóc.

Nhưng khi bác sĩ phẫu thuật vén rèm và đưa con trai cho tôi, tôi chẳng cảm thấy thứ tình yêu dâng trào nào cả. Đứa bé nằm trong vòng tay tôi chỉ đơn thuần như một sinh vật mỏng manh và hay khóc.

Gọi điện cho mẹ mình trong hành lang bệnh viện, tôi thậm chí còn thú nhận rằng mình cảm thấy vô cảm với đứa trẻ, như thể rằng nó là con của ai khác vậy. Hai ngày sau đó tôi không biết mình đã cảm thấy gì, chỉ nhớ đó là khoảng thời gian tôi phải luân phiên chăm con và vợ khi cô ấy đang hồi phục từ ca đẻ mổ.

Thế nhưng, mọi chuyện thay đổi khi chúng tôi xuất viện về nhà. Cho tới lúc tôi bắt đầu chơi với con và có thói quen đặt cậu ta ngồi lên ngực mình, tôi mới bắt đầu cảm thấy nó: Một thứ tình yêu siêu việt tới từ tác dụng của oxytocin.

Tình yêu ấy giống hệt cái cảm giác mãnh liệt của những ngày mới yêu. Nó giống đến nỗi cũng đi kèm với những tác dụng phụ như đi trên mây, dễ đồng cảm với tất cả mọi người và chẳng còn biết tự ái là gì cả.

Cho tới lúc tôi bắt đầu chơi với con và có thói quen đặt cậu ta ngồi lên ngực mình, tôi mới bắt đầu cảm thấy nó: Một thứ tình yêu siêu việt tới từ tác dụng của oxytocin.

Đối nghịch với sự gia tăng của oxytocin, thứ ma túy tình yêu tác động đến một người đàn ông khi anh ta mới làm cha, nồng độ testosterone lại thường giảm xuống. Testosterone được mệnh danh là hooc-môn "trượng phu" vì nó liên quan đến các hành vi thể hiện bản lĩnh và tính hung hăng của đàn ông.

Khi testosterone suy giảm, người đàn ông sẽ nghiễm nhiên bớt bốc đồng hơn. Anh ta thường có xu hướng lựa chọn và ra những quyết định an toàn. Những ông bố vì thế trở nên bình tĩnh, ân cần và vị tha hơn, có thể là sự lập trình tự nhiên giúp cho một người đàn ông có thể gần gũi con cái của mình.

Đạo diễn những bộ phim anh hùng võ thuật có lẽ thích khai thác đặc điểm này. Bạn sẽ thấy trong Diệp Vấn 3, một đại tông sư đón con thay vợ, thậm chí sẵn sàng quỳ gối và dập đầu trước kẻ thù.

Hoặc một bộ phim của Việt Nam cũng khai thác đặc điểm tinh tế này, Bụi đời Chợ Lớn, khi nhân vật Hùng đáng yêu đến độ đọc truyện cho đứa con còn trong bụng người vợ, một trùm giang hồ cũng phải đấu tranh với mức testosterone suy giảm để giữ được nghĩa khí của mình.

Vậy thì cũng chẳng lạ gì khi một ngày nào đó, nhóm nhậu của bạn sẽ tan rã dần vì từng người sẽ lần lượt trở thành những ông bố. Một nghiên cứu của Đại học Wisconsin-Madison đã khảo sát những ông bố trẻ có con trong độ tuổi sơ sinh để thấy rằng, những người đàn ông này thích ở nhà chơi với con hơn là ra ngoài làm mọi việc khác.

Khi chăm sóc con cái ở nhà, họ nói rằng mình cảm thấy tự hào và vui vẻ. Trong khi đó, nếu đi chơi khuya, thậm chí đến phòng tập gym, những ông bố này cũng cảm thấy tội lỗi và đau khổ. Đó là lý do nếu nhóm bạn của bạn có một ông bố trẻ, anh ta sẽ bớt đi nhậu cùng bạn và không còn tham gia những cuộc vui như trước đây nữa.

Trong nhóm bạn có một ông bố trẻ, anh ta sẽ bớt đi nhậu và không còn tham gia những cuộc vui như trước đây nữa.

Chỉ có điều, khi không có mặt cùng bạn bè, những ông bố trẻ thường bị nói xấu. Nghiên cứu năm 2013 đăng trong Kỷ yếu Viện hàn lâm Khoa học Hoa Kỳ cho biết những ông bố dành nhiều thời gian chăm con sẽ bị teo nhỏ tinh hoàn (rất may là chúng sẽ khôi phục lại được kích thước khi con cái họ lớn lên).

Nồng độ của tinh trùng cũng giảm xuống còn khoảng một phần ba khi một người đàn ông trở thành cha mới và sự suy giảm thậm chí có thể bắt đầu trước cả khi em bé chào đời. Một điều hiển nhiên, ham muốn tình dục của họ giảm đi.

Chưa hết, điều kỳ lạ là người cha cũng tăng tiết prolactin - một loại hooc-môn giúp phụ nữ sản xuất sữa mẹ.

Nhà nhân chủng học Lee Gettler đến từ Đại học Notre Dame giải thích, sự hiện diện của prolactin trong cơ thể người đàn ông đã có bắt đầu từ hàng trăm triệu năm trước, khi các loài động vật tổ tiên của chúng ta chưa cho con bú. Đúng vậy, chúng chưa phải là động vật có vú.

Prolactin trong cơ thể các loài động vật này, cũng giống như những người cha ở thời hiện đại, nhằm tạo ra cảm giác gắn kết giữa họ với con cái. Nghiên cứu của Gettler chỉ ra những người cha có nồng độ prolactin cao hơn dễ phát hiện ra tiếng trẻ con khóc hơn. Họ cũng có phương pháp chơi đùa và giáo dục con cái tốt hơn.

Nói cách khác, loại hooc-môn cổ xưa này lại đóng vai trò quan trọng ở thời hiện đại, như ba tôi nói, làm tăng mong muốn được gần gũi con cái của người cha.

Prolactin trong cơ thể những người cha tạo ra cảm giác gắn kết giữa họ với con cái.

Vai trò của người cha

Quan niệm truyền thống thường cho rằng người đàn ông chỉ nên đóng vai trò phụ giúp người phụ nữ chăm sóc con cái. Tốt hơn hết, anh ta nên giỏi trong việc chu cấp tài chính cho gia đình, còn nếu để đàn ông chăm con thì chẳng yên tâm chút nào, có khi lại gây ra tai họa.

Chỉ mới gần đây, ý tưởng người đàn ông nên tham gia vào việc gia đình mới chớm nở. Nhưng họ vẫn bị coi là người thay thế bất đắc dĩ cho những người mẹ. Khoa học cũng phản ánh điều đó, khi những nghiên cứu về sự phát triển sớm của trẻ chỉ quan tâm tới người mẹ mà bỏ quên những ông bố.

Bằng chứng tôi có được khi khảo sát nhanh trên PubMed, một cơ sở dữ liệu khổng lồ chứa các nghiên cứu y sinh tập hợp lại từ khắp thế giới. Với từ khóa "motherhood", tôi tìm được hơn 10.000 nghiên cứu nhưng con số cho từ khóa "fatherhood" chỉ khoảng hơn 2.000. Điều đó gián tiếp cho thấy vai trò của những ông bố chỉ bằng 1/5 những bà mẹ.

Giáo sư Miuchael Lamb, trưởng khoa Tâm lý học xã hội và phát triển tại Đại học Cambridge ở Anh là một trong những người hiếm hoi và tiên phong nghiên cứu khoa học về mối quan hệ cha con từ những năm 70 của thế kỷ trước.

Ông cho biết đó là thời kỳ hoàng kim của thuyết gắn bó (Attachment theory), lý thuyết cho rằng sự phát triển của mỗi con người bị ảnh hưởng rất lớn từ sự gắn bó về mặt thể chất và tình cảm với người đã chăm sóc họ khi còn nhỏ.

Những năm 1970, tất cả các nhà khoa học khác chỉ mặc định coi người chăm sóc duy nhất mà một đứa trẻ có trong những năm đầu đời là người mẹ. Chỉ có giáo sư Lamb và một số ít nhà nghiên cứu khác để ý đến một điều: Những đứa bé cũng có thể hình thành một sự gắn bó mạnh mẽ với cha, tương tự như với mẹ của chúng.

Những đứa bé cũng có thể hình thành một sự gắn bó mạnh mẽ với cha, tương tự như với mẹ của chúng.

Trong một thí nghiệm, giáo sư Lamb đã quan sát thấy những đứa trẻ tạm thời bị bỏ lại một mình trong phòng sẽ ngừng khóc, ngay khi cha chúng quay trở lại. Mặc dù chỉ là một hiện tượng hết sức đơn giản, thí nghiệm này đã cho phép ông giữ vững niềm tin hơn 40 năm để nghiên cứu, chứng minh những tác động tích cực mà một người cha có thể góp phần vào sự phát triển của con cái.

Các kết quả nghiên cứu được giáo sư Lamb tập hợp và viết thành một cuốn sách gần 700 trang với tựa đề "The role of the father in child development" (tạm dịch "Vai trò của người cha trong sự phát triển của trẻ").

Cuốn sách đưa ra nhiều bằng chứng cho thấy, sự chăm sóc và quan tâm của người cha trong những năm tháng đầu đời có tác động cực kỳ lớn tới sự phát triển của trẻ sau này. Giáo sư Lamb dẫn một nghiên cứu năm 1991 cho thấy những đứa trẻ 1 tuổi có nhận thức phát triển hơn, khi chúng có được sự chăm sóc của người cha trong 1 tháng đầu đời.

Khi trẻ sơ sinh hơn 1 tuổi và bắt đầu chập chững, hiệu ứng của người cha còn trở nên rõ rệt hơn nữa. Các nghiên cứu cho thấy khi ông bố tham gia vào các công việc hàng ngày với con cái – chẳng hạn như ăn tối hoặc chơi đùa – những đứa trẻ sẽ được hưởng rất nhiều lợi ích.

Sự hiện diện của người cha còn có tác động đến sự sống còn của một đứa trẻ. Lịch sử truyền miệng từ các cộng đồng quy mô nhỏ cho thấy những người cha có bản năng bảo vệ con cái trước các mối đe dọa của kẻ thù. Thống kê tại Mỹ cũng cho thấy những đứa trẻ không có tên bố trong giấy khai sinh phải chịu tỷ lệ tử vong cao hơn trong những năm đầu đời.

Những năm sau này của cuộc đời, nguồn lực và thời gian mà người cha dành cho con cái tiếp tục giúp chúng phát triển về mọi mặt, từ trí thông minh, thể chất, giáo dục, tâm sinh lý cho đến vốn sống xã hội.

Một loạt các nghiên cứu chỉ ra dưới sự chăm sóc và giúp đỡ của những ông bố, những trẻ sẽ có IQ và kết quả học tập cao hơn. Đáng ngạc nhiên, một nghiên cứu cho thấy những ông bố là người đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển ngôn ngữ của trẻ.

Mặc dù những năm tháng đầu đời, những đứa trẻ tiếp nhận nhiều ngôn ngữ từ mẹ hơn cha. Nhưng bắt đầu từ năm 3 tuổi trở đi, sự giao tiếp cha-con mới là yếu tố tiếp tục góp phần vào sự phát triển ngôn ngữ của trẻ, còn giao tiếp mẹ-con thì không.

Bởi vậy, các nhà nghiên cứu đã khuyến khích các ông bố dành ra nhiều thời gian hơn để nói chuyện với con trẻ.

Các nhà nghiên cứu khuyến khích những ông bố dành ra nhiều thời gian hơn để nói chuyện với con trẻ.

Ngoài ra, một nghiên cứu theo dõi những đứa trẻ cho tới năm 9 tuổi chỉ ra, khi các ông bố nói chuyện và chơi đùa nhiều hơn với con nhỏ, chúng sẽ có sức khỏe tâm thần tốt hơn. Những ông bố thường thiết kế nhiều trò chơi cảm giác mạnh, bởi vậy, con họ sẽ vui vẻ và phát triển được nội tâm tốt hơn so với khi chơi với người mẹ, những người có xu hướng quá an toàn.

Đặc biệt, những bà mẹ bị trầm cảm sau sinh có thể ảnh hưởng tiêu cực đến trẻ nhỏ. Nhưng nghiên cứu cho thấy người cha bằng cách chơi đùa với con có thể bù đắp hoàn toàn sự ảnh hưởng đó. Những đứa trẻ chơi với cha lớn lên sẽ có năng lực xã hội tốt hơn, đồng thời ít có hành vi không đúng mực, chẳng hạn như quan hệ tình dục sớm, sử dụng chất kích thích hoặc phạm pháp.

Ngược lại, sự vắng mặt của người cha trong những năm niên thiếu liên quan đến một loạt các kết quả tiêu cực, bao gồm tăng nguy cơ bỏ học và trình độ học vấn thấp hơn, sức khỏe thể chất và tinh thần kém hơn và các vấn đề về hành vi kể trên.

Một nghiên cứu trên những người Mỹ và Na Uy có cha tham chiến trong Chiến tranh thế giới thứ hai đúng vào giai đoạn thơ ấu của họ cho thấy, thiếu đi sự chăm sóc của người cha khiến họ có kỹ năng xã hội kém, bao gồm việc khó kết bạn và tạo mối quan hệ với người khác.

Nghiên cứu cho thấy những đứa bé thường nhìn vào cha mình để phát triển các kỹ năng xã hội, đặc biệt là với bé trai. Đối với bé gái, mối quan hệ bền chặt với cha giúp giảm các rủi ro liên quan đến tình dục sau này.

Đối với bé gái, mối quan hệ bền chặt với cha giúp giảm các rủi ro liên quan đến tình dục sau này.

Làm một người cha tốt

Brandon, người sáng lập Câu lạc bộ Daddies Toronto, mới 22 tuổi khi đứa con trai đầu lòng của anh chào đời. Hiển nhiên ở thời điểm đó, anh ấy chưa thể có một sự nghiệp vững chắc. Là một người cha trẻ đồng nghĩa với việc phải vật lộn để kiếm tiền, vì đối với Brandon, làm cha nghĩa là phải chu cấp được cho con cái.

"Tôi biết rất nhiều người bạn hồi đó di cư về phía tây để kiếm việc làm trong các giàn khoan dầu, và tôi nghĩ có lẽ mình cũng nên làm vậy", anh nhớ lại. "Tôi nghĩ rằng mình sẽ là một người cha tốt hơn nếu tôi đi làm xa và gửi tiền về cho vợ".

Nhưng cuối cùng, Brandon lại quyết định ở nhà và chia sẻ trực tiếp trách nhiệm làm cha làm mẹ với vợ mình. Mặc dù điều đó sẽ khiến anh ấy bị đánh giá (từ những ánh mắt người khác nhìn vào và từ chính bản thân anh ấy), Brandon thấy xấu hổ khi mình phải làm việc chân tay trong khi những người cha khác đều mặc com lê, nhưng anh không hối hận vì đã dành thời gian ở nhà cho vợ con mình.

Brandon nói chuyện với tôi qua điện thoại trong khi đang đi dạo với đứa con thứ ba của mình, giờ đã 12 tuổi. Họ không hẳn là đi đâu đó, chỉ đi dạo vì muốn giành thời gian ở bên nhau. "Những gì tôi muốn nói với những ông bố trẻ là hãy làm những điều nhỏ nhặt như thế này, đi dạo, đừng nghĩ đến tiền, bởi đó mới chính là những thứ mà con bạn nhớ tới sau này".

"Tôi đã lớn lên trong một nền văn hóa, và ở vào thời đại mà đòn roi là chuyện thường nhật. Tôi đã phải cố gắng kiên nhẫn để không đi vào vết xe đổ ấy. Thay vào đó, tôi dành thời gian để nói chuyện với con cái mình, trò chuyện và thực sự giao tiếp với chúng", anh nói.

"Trước khi tôi có con, tôi chưa bao giờ thực sự biết tình yêu là gì. Tôi chỉ biết nói những câu sáo rỗng như "Con yêu mẹ" hay "Tôi nghĩ tôi yêu cô gái này". Nhưng với những đứa con của tôi, tình yêu thật sự khác. Tôi biết mình sẵn sàng mất đi một phần cơ thể vì chúng".

Những gì tôi muốn nói với những ông bố trẻ là hãy làm những điều nhỏ nhặt như thế này, bởi đó mới chính là những thứ mà con bạn nhớ tới sau này.

Josh là một phóng viên trước khi anh quyết định nghỉ việc ở nhà để chăm sóc con, đứa bé mới 8 tháng tuổi. Anh ấy là một người cha mẫu mực ngay từ ngày đầu tiên, khi ẵm đứa bé đi lại ngoài hành lang bệnh viện để cho vợ mình nghỉ ngơi trong phòng.

"Tôi chỉ đơn giản là không muốn con khóc và đánh thức cô ấy dậy", Josh nói. "Ở ngoài hành lang, tôi thấy mình là ông bố duy nhất làm việc này. Đã có rất nhiều người nhìn tôi và thốt lên rằng, ‘’Ồ, ông bố này thật đáng yêu’’, nhưng tôi rất ngạc nhiên vì họ coi điều đó là khác thường".

Khi con trai Josh được một tháng tuổi và có thể bú bình, vợ chồng anh bắt đầu luân phiên nhau thức dậy ban đêm để cho cậu bé ăn. Trong nhiều tháng trời anh ấy ru con ngủ, nếu Josh không trở mình thì đứa bé có thể nằm ngay trên người anh ấy mà ngủ say. Quãng thời gian chăm con nhỏ, Josh rất vất vả và luôn bị thiếu ngủ, nhưng mỗi khi nhớ lại anh đều thấy rất đáng yêu.

Nhiều ông bố khác bắt đầu làm cha khi đứa trẻ đủ lớn để chơi game, đá bóng hoặc đi câu cá với họ, nhưng đối với Josh anh muốn làm cha ngay khi con mình chào đời. "Tôi rất coi trọng việc đó, rằng mình phải đứng dậy và nói ‘’Đây, ba đã ở đây rồi’’. Tôi không đợi con mình đủ lớn để tham gia vào những sở thích của tôi", Josh nói. "Trở thành một người cha có nghĩa là phải làm những việc rất khó khăn nhưng cũng đầy thú vị".

Phần thưởng cho những nỗ lực của Josh đến vào ban ngày, khi con trai anh thường xuyên bò đến bên anh và ngồi trong lòng anh. Những lúc như vậy, Josh luôn cảm nhận được một tình yêu thương dâng trào trong cơ thể mình.

Trở thành một người cha có nghĩa là phải làm những việc rất khó khăn nhưng cũng đầy thú vị.

Điều đó trái ngược với những gì anh ấy có được với cha mình.

Trong khi Josh và ba anh sống cùng nhau trong một ngôi nhà, ông ấy hầu như vắng mặt, chỉ cặm cụi vào công việc và chia sẻ rất ít về bản thân mình với con trai. Mặc dù ba anh sắp nghỉ hưu, Josh nói rằng có lẽ đã quá muộn để hình thành một mối quan hệ thực sự với ông ấy.

Cũng không phải là họ có xích mích gì, chỉ là những cuộc trò chuyện của Josh với ba mình không bao giờ vượt quá sự hời hợt và họ chẳng thể nào chia sẻ đời sống tình cảm với nhau. "Cho đến tận ngày hôm nay, tôi không cảm thấy mình gắn bó đủ sâu sắc với ông ấy như tôi với mẹ tôi, mặc dù tôi rất muốn điều đó", Josh nói. "Chúng tôi tiếp tục cố gắng, nhưng cả hai chúng tôi đều chưa từng luyện tập để trở thành cha con, vì vậy, cả hai chúng tôi đều lúng túng".

Với con trai của mình, Josh đang cố gắng sửa chữa lỗi sai đó. Nhưng khi những người lạ nhìn thấy anh cùng cậu bé 16 tháng tuổi trong công viên, vài người đã phải dừng lại để nói với Josh, có phần mỉa mai, rằng anh là một người cha đáng yêu đến kỳ lạ, đơn giản chỉ vì anh ấy đi chơi một mình với một đứa trẻ mới biết đi.

"Tôi không muốn trở thành một người cha đáng yêu kì lạ", Josh nói. "Chẳng có lý nào như thế cả. Tôi muốn trở thành một người cha tốt. Tôi muốn trở thành một phần trong cuộc sống của con tôi, hỗ trợ con tôi về cả thể chất và tinh thần. Để làm điều đó, tôi cần một nền tảng vững chắc. Còn cách nào tốt để hình thành nền tảng đó, hơn việc hiểu rõ con mình khi cậu bé lớn lên mỗi ngày?’’.

Tất cả chúng ta sinh ra, bất kể là đàn ông hay phụ nữ đều có khả năng và nghĩa vụ chăm sóc những đứa trẻ.

Rõ ràng, những ông bố cũng có thể định hình con trẻ. Vậy thì tại sao ngày nay, khi nhìn thấy một người đàn ông chăm trẻ, chúng ta vẫn theo phản xạ tự nhiên mà hỏi rằng liệu mẹ của đứa bé đang ở đâu?

Sự thật là, giống như những người phụ nữ có thể trở thành một CEO tài năng nếu họ muốn, người đàn ông cũng có sức mạnh để chăm sóc những đứa trẻ. Đáng tiếc là đến tận bây giờ chúng ta mới nhận thức được điều này.

Nhưng rồi tư duy xã hội sẽ sớm thay đổi. Ngày nào chúng ta còn cười nhạo những ông bố thay tã, cho bú và ru con ngủ. Trong tương lai, chúng ta sẽ sớm cảm thấy kỳ lạ nếu bên cạnh đứa trẻ chỉ có bóng dáng người mẹ.

Tất cả chúng ta sinh ra, bất kể là đàn ông hay phụ nữ đều có khả năng và nghĩa vụ chăm sóc những đứa trẻ.

Tổng hợp, ảnh Snezhana Soosh

Theo Zknight