Có tới 96% dân số thành thạo tiếng Anh tại sao đây vẫn không phải ngôn ngữ chính thức của Mỹ?

Đối với nhiều người, tiếng Anh là một ngôn ngữ bắt buộc trong thời đại ngày nay bởi sự phổ biến của chúng trong kinh tế, xã hội, văn hóa. Theo thống kê, khoảng 360 triệu người trên thế giới có ngôn ngữ mẹ đẻ (mother tongue) là tiếng Anh trong khi khoảng nửa tỷ người dùng ngôn ngữ này như ngoại ngữ.

Tuy nhiên có một điều trớ trêu là cường quốc kinh tế số 1 thế giới Mỹ lại không đặt tiếng Anh làm ngôn ngữ chính thức dù đây là thứ tiếng phổ biến nhất tại quốc gia này. Trên thực tế, Mỹ có khoảng 350 thứ tiếng khác nhau đang được sử dụng nhưng có đến 82% dân số sử dụng tiếng Anh như ngôn ngữ mẹ đẻ và 96% cư dân tại đây nói thành thạo ngôn ngữ này.

Vậy điều gì khiến Mỹ chưa thể chính thức thông qua tiếng Anh là ngôn ngữ chính thức của mình?

Quay ngược dòng lịch sử vào giữa thế kỷ thứ 19, Mỹ có quá nhiều dân cư từ các chủng tộc khác nhau trên thế giới di dân đến đây và đương nhiên có một lượn lớn người Mỹ không nói được tiếng Anh hoặc chỉ có thể nói rất ít.

Tuy vậy nước Mỹ trên thực tế được hình thành do sự xâm chiếm của đế quốc Anh với người da đỏ bản địa, trải qua xung đột lợi ích giữa tư bản địa phương với đế quốc mà hình thành nên tiếng Anh hầu như là ngôn ngữ chính của những công dân gốc nơi đây.

Bực mình và cũng lo sợ bởi những cư dân từ chủng tộc khác tràn vào nước Mỹ, cộng đồng dân cư bản địa nói tiếng Anh đã bắt đầu thực hiện những chiến dịch nhằm bảo vệ quyền lợi của mình thông qua việc sử dụng tiếng Anh.

Theo đó, nhiều tập đoàn lớn thời kỳ này cũng cổ súy việc dùng tiếng Anh như một ranh giới phân biệt các tầng lớp lao động ở đây. Việc nói tiếng Anh chuẩn đã trở thành biểu tượng của một công dân chính gốc so với những người nhập cư thời kỳ này.

Dẫu vậy, thời kỳ này rất nhiều báo chí, trường học, giáo hội và cộng đồng người di cư vẫn dùng ngôn ngữ mẹ đẻ của họ như tiếng Đức, Italy, Hebrew (Do Thái), Quảng Đông (Cantonese-Trung Quốc)… qua đó đẩy xung đột xã hội lên cao mà tiêu biểu là những cuộc hỗn chiến bang phái ở những thành phố, thị trấn lớn giữa người bản địa và nhập cư.

Vào Thế chiến II, do trào lưu chống phát xít gia tăng ở Mỹ, một số bang thậm chí đã cấm sử dụng tiếng Đức cũng như vài loại ngôn ngữ khác nơi công cộng.

Cuộc chiến về ngôn ngữ chính thức tại Mỹ kể từ đây liên tiếp diễn ra trong giới chính trị khi một số người cho rằng nên quy định tiếng Anh là ngôn ngữ chính thức trong khi nhiều chính trị gia cho rằng việc này nên để các bang tự quyết định.

Hệ quả là ngày nay mặc dù chính phủ liên bang Mỹ chưa thông qua chính thức tiếng Anh là ngôn ngữ chính thức nhưng hơn một nửa (31) bang của nước này đã công nhận tiếng Anh là ngôn ngữ chính thức của bang.

Vào năm 2006, Thượng viện Mỹ đã thông qua một tu chính án về cải cách di dân, trong đó tuyên bố tiếng Anh là ngôn ngữ chính thức của Mỹ nhưng chúng lại bị tắc ở Hạ viện trước khi chính thức trở thành luật trên toàn quốc. Từ đó đến nay, rất nhiều chính trị gia đã cố găng để Mỹ thông qua một quy định chính thức cho tiếng Anh nhưng đều bất thành.

Tại nhiều bang của Mỹ hiện nay, các tài liệu chính thức của chính phủ vẫn bằng tiếng Anh nhưng chúng có thể đi kèm các bản dịch bằng tiếng khác ở những cộng đồng có nhiều công dân không nói được tiếng Anh. Tại trường học, tiếng Anh là ngôn ngữ bắt buộc với tất cả các cấp cũng như là ngôn ngữ bắt buộc phải thành thạo nếu muốn tốt nghiệp.

Mặc dù vậy, lượng người di cư lớn cùng cộng đồng văn hóa người nhập cư khiến rất nhiều ngôn ngữ nước ngoài ở Mỹ còn tồn tại. Khoảng 11% số công dân Mỹ thông dụng tiếng Tây Ban Nha, trở thành ngôn ngữ phổ biến thứ 2 tại Mỹ. Tiếp đó là 0,61% tiếng Trung Quốc và tiếng Pháp, 0,52% tiếng Đức. Tiếng Việt Nam chiếm khoảng 0,38% dân số tại Mỹ.

Thậm chí tiếng Anh tại Mỹ cũng có những dị bản khác biệt giữa các vùng miền do ảnh hưởng từ văn hóa ngôn ngữ bản địa. Những dị bản này có sự khác nhau đôi chút từ hệ thống ngữ pháp, từ vựng, cách phát âm đến văn phong.

Người Mỹ kém tiếng Anh hơn cả người nhập cư

Có một điều khá thú vị là do tình hình nhập cư ngày càng nhiều vào Mỹ, tỷ lệ người dân Mỹ nói thông thạo tiếng Anh đang bị giảm sút nghiêm trọng.

Số liệu chính thức của Tổng cục thống kê Mỹ (US Cencus) năm 2012 và Bộ giáo dục Mỹ năm 2013 cho thấy khoảng 2,37 triệu học sinh quốc tịch Mỹ được sinh ra ở nước ngoài đang phải theo học các lớp tiếng Anh ở trường công lập. Tuy nhiên có tới 4,7 triệu học sinh quốc tịch Mỹ sinh ra ở đây cũng phải theo học các lớp tiếng Anh này.

Theo đánh giá của Viện chính sách nhập cư Mỹ (MPI), rất nhiều học sinh quốc tịch Mỹ không sử dụng thành thạo tiếng Anh mặc dù họ là những thế hệ thứ 2-3 trong một gia đình nhập cư.

Nguyên nhân chính của tình trạng này là việc sử dụng song song ngôn ngữ khác khiến tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ 2. Chính điều này khiến lượng học sinh quốc tịch Mỹ phải học thêm tiếng Anh ngày càng tăng tại các trường học.

Thêm vào đó, việc có nhiều cộng đồng gốc nước ngoài sống chung với nhau đã tạo nên hệ quả mất gốc ngữ pháp căn bản hoặc biến thể tiếng Anh trong quá trình giao lưu, học tập.

Dẫu vậy, sự đa dạng về văn hóa và tính tự lập của từng bang cho phép rất nhiều công dân Mỹ gốc nước ngoài tiếp tục sử dụng thứ tiếng Anh mà họ đang dùng.

AB