Có năm thứ 3 liên tiếp sụt giảm, tín hiệu tích cực của vốn đầu tư mạo hiểm tại Việt Nam tới từ đâu?

Ngày 22/4, tại Diễn đàn đầu tư Đổi mới sáng tạo Việt Nam (VIPCS) 2025 do Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC) - thuộc Bộ Tài chính tổ chức, Báo cáo “Đầu tư Đổi mới Sáng tạo và Đầu tư Vốn Tư nhân Việt Nam 2025” do NIC, Tổ chức Phát triển Đầu tư Vốn Tư nhân Việt Nam (VPCA) và Tập đoàn Tư vấn Boston (BCG) phối hợp thực hiện đã chính thức được công bố.

Với dung lượng hơn 100 trang, báo cáo này đã đưa ra một bức tranh khá toàn diện về nền kinh tế đổi mới sáng tạo tại Việt Nam trong giai đoạn tăng trưởng mới - nơi đổi mới sáng tạo, khoa học và công nghệ trở thành trọng tâm trong việc kiến tạo tương lai đất nước.

Tại Việt Nam, kinh tế số đang được ưu tiên phát triển để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, định vị quốc gia nằm trong top dẫn đầu khu vực Đông Nam Á. Kinh tế số của Việt Nam đang tăng trưởng 20% hàng năm và dự kiến đóng góp 18,3% vào GDP vào năm 2024. 

Đến năm 2030, kinh tế số dự kiến sẽ đóng góp 30%-35% GDP, với mục tiêu đưa Việt Nam vào top 30 quốc gia toàn cầu có đóng góp lớn nhất vào kinh tế số, tăng từ vịtrí thứ 41 hiện nay, theo báo cáo năm của Bộ Thông tin truyền thông.

Vốn đầu tư vào thị trường dù tiếp tục sụt giảm nhưng có nhiều cải thiện và đẩy mạnh phân hóa

Năm 2024, hoạt động Đầu tư đổi mới sáng tạo tại Việt Nam ghi nhận giá trị 2,3 tỷ USD vốn đầu tư được giải ngân giảm 35% so với cùng kỳ, thông qua qua 141 thương vụ. Một diễn biến đáng chú ý là trong khi dòng vốn cổ phần tư nhân (PE) có diễn biến "nhảy múa" hình sin từ 2018 tới nay thì vốn đầu tư mạo hiểm (VC) lại vừa có năm sụt giảm trị giá thứ 3 liên tiếp.

Theo nhóm nghiên cứu, trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu suy giảm và thị trường vốn thắt chặt, các nhà đầu tư vẫn duy trì sự quan tâm đối với tiềm năng dài hạn của Việt Nam. Nhận định này dựa trên thống kê, dù giá trị đầu tư giảm, song số lượng giao dịch vẫn tương đối ổn định đối với cả vốn VC và vốn PE.

Về tổng thể, thị trường vốn tư nhân Việt Nam đã trải qua nhiều giai đoạn thay đổi trong thập kỷ qua. Sau giai đoạn hình thành trước năm 2017, thị trường tăng tốc mạnh mẽ, đạt đỉnh vào năm 2019. COVID-19 làm gián đoạn đà tăng trưởng này, khiến các giao dịch PE lớn chững lại trong khi đầu tư VC có phần ổn định hơn.

Cũng theo nhóm nghiên cứu, ở giai đoạn gần hơn, thị trường đã bước vào quá trình điều chỉnh, đánh dấu bằng dòng vốn chậm lại cùng sự khắt khe, phân hóa hơn trong quyết định của nhà đầu tư.

Theo đó, năm 2024, thị trường VC tại Việt Nam thu hút gần 150 nhà đầu tư trong năm 2024, mức cao nhất kể từ năm 2021, phản ánh sự quan tâm mạnh mẽ từ các nhà đầu tư trong nước và khu vực, đặc biệt là Singapore và Nhật Bản.

Còn đối với thị trường PE, số lượng nhà đầu tư vào Việt Nam vẫn ngang bằng với năm trước, trong đó các quỹ nước ngoài và nhà đầu tư doanh nghiệp vẫn là những đơn vị chủ chốt.

Thống kê cụ thể cho thấy, các thương vụ dưới 500.000 USD đã tăng 73%, cho thấy sức bật trở lại của hệ sinh thái khởi nghiệp. Các thương vụ mua lại (buyout) chiếm 1,7 tỷ USD trong hoạt động PE, phản ánh xu hướng ưu tiên đầu tư vào các nhóm tài sản ổn định và có dòng tiền.

Bên cạnh đó, việc các thương vụ quy mô trung bình (100–300 triệu USD) tăng gấp 2,7 lần, cho thấy khẩu vị đầu tư đang dịch chuyển vào các công ty có quy mô lớn hơn, song mức độ rủi ro vừa phải và có sự vững chắc.

Năm 2024, tổng vốn đầu tư mạo hiểm giảm xuống còn 398 triệu USD, đánh dấu mức giảm 24,7% so với năm 2023. Số lượng giao dịch cũng giảm nhẹ còn 118, cho thấy sự thận trọng của nhà đầu tư trong tình hình bất ổn kinh tế toàn cầu.

Đáng chú ý, trong nửa cuối năm 2024, vốn đầu tư bất ngờ tăng vọt lên 298 triệu USD, đánh dấu mức tăng gấp 3 lần so với nửa đầu năm. Hơn nữa, giá trị giao dịch nửa cuối năm ghi nhận mức tăng 36% so với cùng kỳ năm 2023, cho thấy đà tăng trưởng của thị trường đã quay trở lại.

Sự phân hóa được thể hiện khá rõ khi các giao dịch trị giá 0,5 triệu USD hoặc nhỏ hơn phục hồi, với số lượng giao dịch tăng lên 57 sau đà giảm mạnh năm 2023. Bên cạnh đó, giá trị đầu tư ở quy mô từ 3 triệu đến 50 triệu USD vẫn ổn định, cho thấy các công ty giai đoạn đầu tiếp tục huy động được vốn.

Đồng thời, quy mô thương vụ trung bình giảm ở tất cả các giai đoạn gọi vốn. Trong đó, Series B, từng đạt đỉnh 26 triệu USD vào năm 2021, giảm mạnh xuống còn 10 triệu USD. Series A cũng giảm xuống còn 2 triệu USD, mức thấp nhất kể từ năm 2018, trong khi giai đoạn Pre-A giảm xuống chỉ còn 0,3 triệu USD...

Làn sóng đầu tư mới vào Nông nghiệp

Một diễn biến đáng chú ý khác, trong năm 2024, dòng vốn đầu tư vào các lĩnh vực "trend" như AI, AgriTech, và Green Tech tăng trưởng mạnh mẽ. Điều này cho thấy sự quan tâm mạnh mẽ của nhà đầu tư với các ngành công nghệ cao nhờ quá trình số hóa, xu hướng phát triển bền vững, và sự hỗ trợ của chính phủ.

Cụ thể, trong năm ngoái, tổng vốn đầu tư cho các startup AI đã tăng lên 80 triệu USD, tương đương mức tăng gấp 8 lần (so với 10 triệu USD năm 2023). 

Ngoài tự động hóa, AI đang nhanh chóng mở rộng sang các lĩnh vực như Tài chính, Y tế, và Thương mại điện tử, thúc đẩy quá trình ra quyết định thông minh hơn và tăng hiệu quả vận hành...

Còn với công nghệ nông nghiệp (AgriTech), tổng vốn đầu tư cũng tăng gấp 9 lần, từ 8 triệu USD vào năm 2023 lên đến 74 triệu USD... 

Dòng vốn tăng mạnh vào ngành nông nghiệp cho thấy sự phân bổ chiến lược vào các giải pháp công nghệ, đặc biệt trong nông nghiệp chính xác, số hóa chuỗi cung ứng và mô hình nông nghiệp xanh, bền vững...

Tuấn Việt