Chuyện về Nhà tù Hoả Lò: “Địa ngục trần gian” giữa lòng Hà Nội, sau hơn 1 thế kỷ vẫn là địa điểm đáng sợ nhất Đông Nam Á

Nếu gần đây người trẻ biết đến Nhà tù Hoả Lò qua những meme chất lừ do đội ngũ admin sáng tạo trên Facebook thì hàng chục năm trước, nơi này trong tâm trí người dân Việt là một “địa ngục trần gian” đúng nghĩa. Năm 2014 - tức là sau hơn 1 thế kỷ từ khi Hoả Lò được xây dựng, kênh CNN vẫn xếp hạng nhà tù này là địa điểm đứng đầu trong Top 5 điểm đến đáng sợ nhất Đông Nam Á do những câu chuyện ám ảnh đã đi vào sử sách.

Nhờ bề dày lịch sử cùng những sự kiện “sởn gai ốc” trong thời điểm còn hoạt động, Nhà tù Hoả Lò đã trở thành địa điểm mở đầu cho Vừa Đi Vừa Sợ - tuyến chuyên đề chuyên vén màn bí ẩn đằng sau loạt điểm đến đáng sợ.

Nào không nói nhiều hơn, chuyến hành trình đầu tiên chính thức bắt đầu.

Trước đây rộng gấp 5 lần hiện tại, kiên cố bậc nhất Đông Dương

Nhà tù Hoả Lò tên gọi tiếng Pháp là Maison Centrale, nghĩa là “Đề lao Trung ương” hay “Ngục thất Hà Nội”. Ngược về hơn 1 thế kỷ, năm 1896, thực dân Pháp đã cho xây dựng Nhà tù Hoả Lò để tăng cường đàn áp phong trào đấu tranh của dân Việt. Khu vực này ngày đó còn là ngoại vi thành phố, cụ thể tại làng nghề gốm thủ công thuộc làng Vĩnh Khánh, tổng Vĩnh Xương, Thọ Xương.

Nhằm phục vụ mưu đồ trấn áp những người đối kháng, Nhà tù Hoả Lò được thực dân Pháp xây dựng với quy mô 12.000m2 - là nhà tù rộng và kiên cố bậc nhất Đông Dương lúc bấy giờ. Các nguyên vật liệu được vận chuyển từ Pháp sang được kiểm tra nghiêm ngặt, đặc biệt là những loại khoá, khe, rãnh soi, cùm và đồ kim loại…

Khu vực ngục tù được chia làm 4 khu A, B, C, D, trong đó:

- Khu A, B: Giam giữ các phạm nhân đang điều tra, phạm nhân không quan trọng hoặc những người vi phạm kỷ cương của nhà tù.

- Khu C: Dành cho tù nhân Pháp hoặc ngoại quốc.

- Khu D: Dành cho phạm nhân đang chờ thụ án tử hình.

Bao quanh các khu vực là những bức tường đá cao 4m, dày 0,5m, phía trên phủ mảnh chai nhọn và chăng dây điện áp cao thế để ngăn tù nhân vượt ngục. Bên trong các bức tường là đoạn đường gạch rộng 3m luôn có lính canh gác và đi tuần. Bốn góc Hoả Lò có 4 tháp canh, tầm nhìn bao quát nhất cử nhất động trong và ngoài nhà tù.

Vỉa hè bao quanh khu tù, phân cách với những bức tường lớn

Cấu trúc ngục tù rất kiên cố, hơn 1 thế kỷ trôi qua những bức tường đá vẫn sừng sững trên phố Hoả Lò

Ngày nay, Nhà tủ Hoả Lò chỉ còn khoảng hơn 2.400m2, được bảo tồn trở thành địa điểm du lịch tưởng niệm (dark tourism).

Ác mộng máy chém thời Trung Cổ, Cachot - “địa ngục của địa ngục”

Suốt những năm hoạt động, ngục tù Hoả Lò đã giam cầm, tra tấn, ép cung biết bao chiến sĩ và nhà cách mạng với những hình thức tàn nhẫn, ám ảnh bậc nhất lịch sử. Trong đó phải kể đến cỗ máy chém - nỗi kinh hoàng đã đưa Nhà tù Hoả Lò lọt vào top 10 nhà tù đáng sợ nhất thế giới.

Hoạt động theo hình thức tử hình thời Trung Cổ, cỗ máy chém được thiết kế cao 4 mét, gồm 2 cột sắt giữ lưỡi dao lớn cố định bên trên bằng chốt; phía dưới là 2 hình bán nguyệt cố định đầu của tử tù, dưới nữa là hộc sắt để rơi đầu tử tù vào, kế bên là thùng mây đan đựng thi thể. Tháng 1/1930, 13 chiến sĩ cách mạng Việt Nam bị hành quyết sau cuộc khởi nghĩa Yên Bái, trong đó có Nguyễn Thái Học.

Máy chém - vũ khí tra tấn góp phần tạo nên “tên tuổi” về độ tàn nhẫn ở Nhà tù Hoả Lò, đến nay vẫn được bảo quản và trưng bày cho khách tham quan

Ngoài cỗ máy chém, Nhà tù Hoả Lò còn “khét tiếng” với một khu vực giam cầm đáng sợ, đó là Cachot (ngục tối) - được mệnh danh “địa ngục của địa ngục”, chuyên giam giữ những phạm nhân nguy hiểm, vi phạm luật lệ hay cố ý chống đối. Nhắc đến Cachot, tù nhân nào cũng bủn rủn bởi không gian chật hẹp, tối tăm, thiếu không khí và những hình thức tra tấn, đàn áp tàn bạo. Tù nhân bị đánh đập thường xuyên, bị gồng, cùm, ăn ngủ, vệ sinh ngay tại chỗ. Sống trong điều kiện đó, cùng với thiếu ánh sáng mặt trời, không gian ẩm thấp chật hẹp, hầu hết các tù nhân đều bị phù nề, ghẻ lở, thậm chí là điên loạn.

Cachot - nơi tăm tối và đáng sợ nhất Hoả Lò

Ngoài máy chém và ngục tối, ở Hoà Lò còn có những thủ đoạn tra tấn dã man khác như giật điện, nhục hình bằng ba toong, đi lao dịch nặng nề nơi ở của giám ngục hay chiến trường. Với cấu trúc kiên cố, hình thức đàn áp, tra tấn kinh hoàng, thực dân Pháp luôn tự đắc Nhà tù Hoả Lò “nội bất xuất, ngoại bất nhập”, vậy mà vẫn có những cuộc vượt ngục thành công của tử tù; hay những buổi tuyên truyền cách mạng, lớp lý luận chính trị vẫn ngầm diễn ra… Đó sẽ là những câu chuyện được kể trong phần sau tại Vừa Đi Vừa Sợ.

Một số hình thức tra tấn, giam nhốt tù nhân được tái hiện lại bằng tranh, điêu khắc, mô hình ở Nhà tù Hoả Lò ngày nay

Nhiều du khách chia sẻ cảm thấy rùng mình, sợ hãi vì không khí lạnh lẽo trong Hoả Lò

Tạm kết

Sau giải phóng thủ đô 10/10/1954, Nhà tù Hoả Lò đã thuộc quyền quản lý của Chính phủ Việt Nam, được dùng để giam giữ tù binh phi công Mỹ cho đến năm 1973. Tù binh Mỹ thường gọi châm biếm ngục tù này bằng cái tên “Khách sạn Hanoi Hilton”.

Ngày nay, Nhà tù Hoả Lò trở thành di tích lịch sử minh chứng cho cả một thời kỳ gian lao, biểu tượng cho ý chí kiên cường, tinh thần bất khuất của những người Việt Nam yêu nước. Với lớp người lớn lên trong hoà bình, Hoả Lò là nơi giáo dục truyền thống yêu nước, yêu lịch sử, thêm thấu hiểu và cảm phục cha ông.

Trước thời điểm dịch Covid-19 diễn ra, Nhà tù Hoả Lò thu hút rất đông du khách nước ngoài đến tham quan. Hai năm trở lại đây, nhờ độ phủ sóng trên social với những nội dung thú vị, on trend, từ group Facebook cho tới podcast Spotify, Hoả Lò trở thành điểm đến lịch sử được yêu thích bậc nhất với giới trẻ. Đội ngũ truyền thông cùng ban quản lý di tích Nhà tù Hoả Lò còn phát triển những chương trình tham quan kết hợp nghệ thuật, lịch sử, phục vụ đủ lứa tuổi du khách. Hiện nay trong làn sóng dịch mới, Hoả Lò cũng đang đóng cửa ngừng tiếp khách. Hẹn một ngày sau dịch, du khách có thể đến trải nghiệm di tích một thời “khét tiếng” lịch sử này.

Nguồn: Tổng hợp

GIA HIỂN, DESIGN: TRƯỜNG DƯƠNG