Chấn động y học: “Siêu vắc xin” ngừa UNG THƯ đạt kết quả ngoài sức tưởng tượng - Ngăn cả di căn!

Ung thư – đặc biệt khi đã di căn – vẫn là “tử huyệt” của y học hiện đại. Di căn được xem là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở bệnh nhân ung thư và gần như bất khả thi trong điều trị đối với nhiều loại ung thư có mức độ xâm lấn cao như ung thư da ác tính (u hắc tố) và ung thư tuyến tụy. Chính vì vậy, mục tiêu tối thượng của các nhà khoa học không chỉ là điều trị ung thư khi đã mắc, mà còn phải ngăn chặn ung thư ngay từ đầu, đồng thời khóa chặt khả năng di căn nếu khối u đã hình thành.

Trong nghiên cứu đột phá vừa được công bố trên tạp chí khoa học uy tín Cell Reports Medicine, các nhà khoa học tại Đại học Massachusetts Amherst (Mỹ) đã tiến thêm một bước tiến dài đầy hy vọng. Họ đã tạo ra một loại “siêu vắc xin” có khả năng kích hoạt hệ miễn dịch mạnh mẽ hơn bao giờ hết, giúp cơ thể hình thành trí nhớ miễn dịch dài hạn, từ đó vừa phòng ngừa sự hình thành ung thư, vừa ngăn chặn sự lan rộng và di căn của tế bào ung thư với kết quả được đánh giá là “đáng kinh ngạc”.

Hiệu quả gây sửng sốt trên 3 loại ung thư xâm lấn – Tỷ lệ ngừa bệnh đến 88% và chặn di căn 100%

Trong nghiên cứu này, nhóm tác giả đã tiến hành thử nghiệm loại vắc xin mới trên chuột mang ba loại ung thư xâm lấn phổ biến và nguy hiểm: ung thư da ác tính (u hắc tố), ung thư tuyến tụy và ung thư vú. Thành phần vắc xin được thiết kế dựa trên nền tảng hạt nano (nanoparticles), giúp “huấn luyện” tế bào miễn dịch T – những “chiến binh tinh nhuệ” có nhiệm vụ truy tìm và tiêu diệt tế bào ung thư.

Nghiên cứu bao gồm hai thử nghiệm riêng biệt:

Thử nghiệm thứ nhất: Huấn luyện tế bào T để ngăn ngừa ung thư da ác tính

Trong thử nghiệm đầu tiên, các nhà khoa học kết hợp hệ thống hạt nano với các peptide u hắc tố (kháng nguyên) nhằm kích hoạt tế bào T nhận diện và tiêu diệt tế bào ung thư. Ba tuần sau khi được tiêm vắc xin, những con chuột được cho tiếp xúc với tế bào u hắc tố – một dạng ung thư da ác tính có tỷ lệ tử vong cao.

Kết quả được trang khoa học Science Daily mô tả là “đáng kinh ngạc”:

80% số chuột được tiêm siêu vắc xin không phát triển khối u và sống sót khỏe mạnh trong suốt 250 ngày theo dõi (tương đương khoảng 25 năm tuổi thọ người).

Ngược lại, toàn bộ những con chuột chỉ tiêm vắc xin truyền thống hoặc không được tiêm đều phát triển khối u và chết trong vòng 35 ngày.

Không chỉ vậy, siêu vắc xin còn thể hiện năng lực ngăn chặn ung thư di căn – điều mà y học luôn xem là “bức tường thép”. Khi chuột được cho tiếp xúc toàn thân với tế bào ung thư để mô phỏng quá trình di căn, không có con nào trong nhóm được tiêm siêu vắc xin xuất hiện khối u ở phổi, trong khi tất cả chuột ở các nhóm còn lại đều bị di căn phổi.

Thử nghiệm thứ hai: Mở rộng hiệu quả sang ung thư tuyến tụy và ung thư vú

Thử nghiệm thứ hai sử dụng vắc xin chứa dịch ly giải khối u – chiết xuất trực tiếp từ chính tế bào ung thư – kết hợp với hạt nano. Nhóm chuột được tiêm sau đó được tiếp xúc với tế bào ung thư tuyến tụy, ung thư vú hoặc u hắc tố.

Kết quả tiếp tục gây ấn tượng mạnh:

88% chuột tiếp xúc với tế bào ung thư tuyến tụy không mắc bệnh

75% chuột tiếp xúc với tế bào ung thư vú không phát bệnh

69% chuột tiếp xúc với tế bào u hắc tố không mắc bệnh

Đặc biệt hơn, 100% số chuột ở cả ba nhóm đều không bị di căn, ngay cả khi được cho phơi nhiễm toàn cơ thể với tế bào ung thư – một kỳ tích hiếm thấy trong lĩnh vực vắc xin ung thư.

Thiết kế hạt nano độc đáo – Chìa khóa tạo nên “siêu vắc xin”

Báo Thanh Niên dẫn lời Tiến sĩ Griffin Kane, tác giả chính của nghiên cứu, cho biết yếu tố quyết định nằm ở thiết kế hạt nano đặc biệt của vắc xin. Vắc xin gồm hai thành phần chính:

Kháng nguyên: giúp hệ miễn dịch nhận diện tế bào bất thường

Chất bổ trợ (adjuvant): kích hoạt phản ứng miễn dịch

Tuy nhiên, để tạo ra phản ứng miễn dịch đủ mạnh để chống lại ung thư – vốn là “kẻ thù thông minh” có khả năng ẩn mình – cơ thể cần một tín hiệu kích hoạt mạnh mẽ hơn bình thường. Vì vậy, nhóm nghiên cứu đã sáng tạo ra một “siêu bổ trợ” dựa trên hạt nano lipid, có khả năng kích hoạt miễn dịch một cách phối hợp và hiệp đồng, tạo ra “cơn bão miễn dịch có kiểm soát” nhằm huấn luyện tế bào T tiêu diệt tế bào ung thư hiệu quả hơn, đồng thời tạo nên trí nhớ miễn dịch toàn thân và lâu dài.

Nhờ cơ chế này, siêu vắc xin không chỉ tiêu diệt tế bào ung thư mà còn giúp cơ thể ghi nhớ và nhận diện ung thư nếu quay trở lại, mở ra hy vọng về một phương pháp phòng ngừa lẫn điều trị ung thư cùng lúc.

Các nhà khoa học nhận định thiết kế này có thể trở thành nền tảng công nghệ cho thế hệ vắc xin ung thư tương lai, đặc biệt ở những người có nguy cơ cao. Để đưa nghiên cứu tiến gần hơn với thực tế, nhóm đã thành lập công ty NanoVax Therapeutics và đang lên kế hoạch cho các bước tiếp theo trước khi tiến tới thử nghiệm trên người.

Trang Đào