Cách Google chống lại cáo buộc độc quyền của Bộ Tư pháp Mỹ: 'Lấy bộ giáp ở thế kỷ 21 cản phát đạn từ khẩu súng của thế kỷ 20'

Chính phủ Mỹ đang thực hiện nỗ lực tốt nhất của mình để chống Google trong mảng kinh doanh tìm kiếm và quảng cáo, trong vụ kiện chống độc quyền lớn nhất của hơn hai thập kỷ qua. Nhưng, Google có thể sẽ thắng thế, một phần vì Bộ Tư pháp Mỹ (DOJ) đang muốn thử săm soi một mô hình kinh doanh của thế kỷ 21 trong khuôn khổ pháp lý của thế kỷ 20.

Sau cuộc điều tra kéo dài 2 năm, mới đây DOJ đã đệ trình vụ kiện chống độc quyền được chờ đợi từ lâu này lên tòa án quận liên bang hôm thứ Ba tuần trước. Tuy nhiên, theo đơn khiếu nại thì dường như ảnh hưởng từ vụ bầu cử đã khiến vụ kiện bị thu hẹp, chỉ còn tập trung vào các lĩnh vực quảng cáo tìm kiếm và công cụ tìm kiếm của Google.

Bộ Tư pháp đã làm việc với một nhóm lớn các tổng chưởng lý của các bang về vụ việc, nhưng cuối cùng chỉ có 11 người thuộc các bang do Đảng Cộng hòa lãnh đạo ký tên tham dự. Một nguồn tin cho biết các tổng chưởng lý tại các bang thuộc Đảng Dân chủ lãnh đạo muốn đưa ra một vụ kiện với quy mô lớn hơn, tập trung vào các hoạt động chống cạnh tranh trong các linh vực kinh doanh không liên quan tới mảng tìm kiếm của Google, như việc thu thập dữ liệu cá nhân và quá trình mua lại Fitbit.

Theo đơn khiếu nại, Google chiếm gần 90% tất cả các truy vấn công cụ tìm kiếm nói chung ở Mỹ và gần 95% các truy vấn trên thiết bị di động. Nó cũng sử dụng một hệ thống ngôn ngữ đầy màu sắc để miêu tả cách làm thế nào mà Google, từ một công ty tồi tàn được sinh ra trong gara lại bắt đầu vượt qua các công cụ tìm kiếm khác để trở thành công cụ tìm kiếm lớn nhất trên Internet. Và hệ quả của nó là các nhà quảng cáo tự nhiên đổ xô đến với Google, bởi nó có nhiều người dùng nhất và phạm vi tiếp cận lớn nhất. Với hàng tỷ USD kiếm được thông qua quảng cáo, công ty lại tiếp tục đầu tư vào công cụ tìm kiếm của mình.

Google đã bỏ lại phía sau các đối thủ cạnh tranh. DOJ không đổ lỗi cho Google về sự trỗi dậy của nó, mà ngược lại khẳng định rằng công ty đã duy trì sự thống trị thị trường theo những cách làm tổn hại đến sự lựa chọn của người tiêu dùng và ngăn cấm việc cạnh tranh.

Quyền lực của công cụ tìm kiếm lớn nhất thế giới

DOJ tuyên bố, Google đã thực hiện việc trả các khoản tiền lãi cắt cổ cho các nhà sản xuất điện thoại thông minh như Apple, nhà mạng AT&T và các hãng sản xuất trình duyệt như Mozilla để biến Google thành công cụ tìm kiếm mặc định mà mọi người sẽ thấy trên các màn hình khác nhau. Các nhà phân tích ước tính Google đã trả cho Apple tới 9 tỷ USD mỗi năm để đưa thanh Google Seach lên iOS.

Và các thỏa thuận này đã bao gồm hơn 60% lượt tìm kiếm ở Mỹ. Sau đó, tuyên bố nói rằng Google đã nắm bắt hơn một nửa số lượt tìm kiếm còn lại thông qua công cụ tìm kiếm mặc định trong nền tảng di động Android của riêng mình và trình duyệt Chrome trên máy tính để bàn cùng thiết bị di động.

Do đó, DOJ đang kiện Google theo Mục II của Đạo luật Sherman, một đạo luật có từ năm 1890 và được cập nhật vào năm 1914. Mục II của đạo luật này cấm các doanh nghiệp hạn chế thương mại một cách bất hợp lý thông qua "độc quyền, cố gắng độc quyền hoặc âm mưu hoặc kết hợp để độc quyền".

Nhưng vấn đề là các thỏa thuận của Google được ký kết theo ý chí tự do của các bên và ít nhất về mặt lý thuyết, một số công cụ tìm kiếm khác có thể trả giá cao hơn Google để giành được trạng thái mặc định trên một số thiết bị hoặc trình duyệt.

Luật sư chống độc quyền Jonathan Rubin của MoginRubin LLP, công ty luật có trụ sở tại Washington DC, cho biết: "Bộ Tư Pháp sẽ phải thuyết phục tòa án rằng những thỏa thuận này là bất hợp pháp, và bằng cách nào đó vượt quá sự cạnh tranh bình thường, và đó có thể là một cuộc chiến khó khăn đối với họ".

Ai bị tổn thương?

"Một câu hỏi mà Bộ Tư Pháp cần trả lời trong vụ kiện này là việc ai đang thực sự bị tổn hại bởi sự độc quyền của Google", luật sư Rubin nói.

Hiện vụ kiện dường như coi các nạn nhân chính của sự thống trị của Google là một nhóm nhỏ các nhà sản xuất trình duyệt bao gồm Microsoft (Bing), DuckDuckGo và một số hãng khác, có thể bị ngăn cản phát triển lên quy mô đủ lớn để cạnh tranh. Bên cạnh đó là các nhà tiếp thị bị ràng buộc bởi các hạn chế của Google trong quảng cáo trên máy tính để bàn và tìm kiếm trên điện thoại di động. Còn người tiêu dùng thì bị coi là nạn nhân thứ cấp.

Nhưng, các tòa án tại Mỹ có xu hướng xem xét chống độc quyền qua lăng kính ảnh hưởng của nó đối với người tiêu dùng trước tiên, sau đó mới là các doanh nghiệp. Điều đó có nghĩa là DOJ cũng sẽ phải chứng minh rằng do trạng thái mặc định của Google trên các thiết bị hoặc trình duyệt, người tiêu dùng đang bị tước đoạt sự lựa chọn hoặc chất lượng trong tìm kiếm.

"Chắc chắn bạn không thể nói rằng họ đang bị tính thêm tiền, bởi vì tìm kiếm là miễn phí", ông Rubin nói. "Vì vậy, phải có một loại kết nối với phúc lợi của người tiêu dùng ở đây, đó là một điểm yếu của vụ kiện này."

Bên cạnh đó, không dễ để tranh luận rằng người tiêu dùng đang bị mắc kẹt với một công cụ tìm kiếm không đạt tiêu chuẩn, vì rõ ràng công cụ của Google không phải như vậy. Tất nhiên, một số người cho rằng Google đã âm thầm can thiệp làm giảm số lượng kết quả tìm kiếm không phải trả tiền và điều này đã làm giảm chất lượng của nó.

DOJ cũng sẽ phải thuyết phục tòa án rằng Google đang tước quyền lựa chọn của người tiêu dùng. Và đây là cách Bộ Tư pháp Mỹ thực hiện:

"Ngay cả khi người dùng có thể thay đổi cài đặt mặc định, họ cũng hiếm khi làm như vậy", khiếu nại của DOJ viết. "Điều này khiến công cụ tìm kiếm chung mặc định đặt trước có tính độc quyền trên thực tế. Như bản thân Google đã nhận ra, điều này đặc biệt đúng trên các thiết bị di động, nơi các giá trị mặc định đặc biệt hấp dẫn."

Nói cách khác, mọi người có nhiều khả năng chỉ gắn bó với công cụ tìm kiếm mặc định trên thiết bị của họ và Google biết điều đó. Đó là một phần lý do khiến Google trả rất nhiều tiền để trở thành mặc định.

Tuy nhiên, trong một bài đăng trên blog mới đây, Google đã gọi lý do này của DOJ là "thiếu sót sâu sắc". Công ty đã chỉ ra việc người tiêu dùng dễ dàng lựa chọn các công cụ tìm kiếm thay thế trên cả máy tính để bàn và thiết bị di động như thế nào, một luật điểm mà luật sư của họ sẽ nhiều lần đưa ra trước tòa.

Lỗ hổng của DOJ là nhiều người gắn bó với công cụ tìm kiếm mặc định không phải vì họ không biết cách thay đổi nó, hoặc quá khó để thay đổi, mà vì họ thích công cụ tìm kiếm mặc định này.

"Sẽ phải có bằng chứng về việc mọi người nói chung không chuyển đổi bởi vì mọi người thường không chuyển từ bất kỳ chế độ mặc định nào, hay bởi vì mọi người đang chọn ở lại với Google", Joel Mitnick, một cựu luật sư của Ủy ban Thương mại Liên bang (FTC) cho biết.

Mitnick cho biết DOJ có thể đưa nghiên cứu khảo sát người tiêu dùng ra tòa, cho thấy lý do chính của người tiêu dùng khi sử dụng công cụ tìm kiếm của Google là vì họ không biết mình có lựa chọn sử dụng thứ khác. Hoặc, DOJ có thể dựa vào lời nói của chính Google để cho thấy rằng công ty có ý định ngăn chặn cạnh tranh bằng sự lớn mạnh của mình, chứ không phải bằng giá trị của sản phẩm tìm kiếm.

Theo William Kovacic, giáo sư luật chống độc quyền của Đại học George Washington, thì loại bằng chứng này đã từng rất quan trọng trong một vụ kiện chống độc quyền của chính phủ Mỹ đối với một công ty công nghệ lớn trong quá khứ. Cụ thể, năm 1998, trong vụ kiện Microrsoft, các luật sư DOJ đã đưa ra tòa thông tin liên lạc nội bộ của Microsoft cho thấy rằng công ty có ý định loại bỏ trình duyệt của Netscape bằng cách gắn trình duyệt Internet Explorer của mình vào hệ điều hành Windows.

"Họ có một số tài liệu nội bộ rất đáng nguyền rủa", Kovacic, người trước đây từng là chủ tịch của Ủy ban Thương mại Liên bang, cho biết. "Một số người trong số họ sử dụng ngôn ngữ rất đặc sắc. Một người thậm chí ám chỉ việc phải 'cắt nguồn cung cấp dưỡng khí của Netscape'."

Kết quả của các vụ kiện chống độc quyền có thể làm bật lên các tài liệu như vậy, một sự thật mà Google biết rõ. Và không có gì ngạc nhiên khi công ty thường xuyên nhắc nhở các nhân viên của mình không sử dụng ngôn ngữ ám chỉ đầy màu mè như "nghiền nát", "giết" hoặc "chặn đứng" trong giao tiếp nội bộ. Những thông tin liên lạc đó có thể được phát hiện bởi luật sư phe đối lập và không thể bị hủy theo luật trong suốt quá trình cuộc điều tra đang diễn ra.

Cái kết của trò chơi

Theo các chuyên gia, vụ kiện của Google có thể mất 3 năm để giải quyết. Cựu luật sư Mitnick nói rằng các vụ kiện chống độc quyền thường kết thúc bằng việc giải quyết bên ngoài tòa án, trừ một ngoại lệ với Microsoft. Trong khi các cuộc tranh luận được đưa ra trong nhiều tuần và nhiều tháng trong phòng xử án, hai bên sẽ liên tục xem xét "những bước ngoặt" hay cơ hội đi đến bàn thương lượng. Các cuộc đàm phán này thường diễn ra song song với quá trình tố tụng tại tòa trong một thời gian dài.

Điều tương tự có thể sẽ xảy ra với DOJ và luật sư của Google. Ông Mitnick nói: "Trên thực tế, có khả năng các cuộc đàm phán dàn xếp giữa hai bên đã diễn ra tốt đẹp trước khi đơn kiện được đệ trình. Nếu vậy, rõ ràng là không có thỏa thuận nào đạt được."

Và bất đồng cơ bản ở đây, có thể nằm ở việc liệu biện pháp pháp lý cuối cùng sẽ là một "biện pháp cấu trúc" hay một "biện pháp hành vi". Một cách tiếp cận hành vi có thể liên quan đến việc Google thay đổi một số thực tiễn của mình trong các hoạt động kinh doanh quảng cáo tìm kiếm và công cụ tìm kiếm của mình.

"Google có thể nghĩ ra một số thứ mà nó có thể tồn tại nếu không có. Chẳng hạn, nó có thể quyết định giúp việc sử dụng trình duyệt thay thế trên thiết bị Android dễ dàng hơn. Nó có thể nới lỏng một số hạn chế về cách các nhà sản xuất thiết bị Android cài đặt sẵn các ứng dụng di động phổ biến của Google trên màn hình chính và cách Google Seach hiện thị kết quả nổi bật", ông Rubin nói.

Nhưng DOJ đang yêu cầu nhiều hơn, thậm chí nhiều hơn nữa thông qua một biện pháp cấu trúc. Thông điệp này cũng đã được đưa ra dưới một cái gạch đầu dòng trong phần "biện pháp khắc phục" của đơn kiện. Biện pháp khắc phục bằng cấu trúc có nghĩa là Google sẽ phải tháo dỡ tách biệt các bộ phận liên quan tới lĩnh vực quảng cáo tìm kiếm và công cụ tìm kiếm của mình. Nhưng với mô hình kinh doanh của Google, việc tách biệt tìm kiếm và quảng cáo không có nhiều ý nghĩa.

"Tôi không thấy họ có thể tách biệt cái gì với cái gì. Bạn không thể tách tìm kiếm khỏi quảng cáo vì đó là mô hình kinh doanh", Rubin nói. "Không có tòa án nào sẽ phê duyệt một biện pháp khắc phục mà về cơ bản là đánh vào trọng tâm của mô hình kinh doanh của công ty, bởi vì nó sẽ khiến công ty đó ngừng kinh doanh hoặc bị làm cho tê liệt. Đó không phải là cách các vụ kiện chống độc quyền được vận hành."

Dư âm từ Microsoft

Đơn khiếu nại của Bộ Tư Pháp Mỹ có nhiều tham chiếu và đề cập đến vụ kiện của Microsoft từ 22 năm trước. Nhưng có một sự khác biệt chính trong trường hợp đó và vụ kiện của Google.

Microsoft đã có một sản phẩm kém chất lượng, thứ mà họ đang cố gắng nâng cấp bằng cách gắn nó với Windows và buộc các nhà sản xuất máy tính Windows phải cài đặt nó. Người tiêu dùng cảm thấy bị tổn hại và phàn nàn về việc bị mắc kẹt với trình duyệt Internet Explorer của Microsoft và bị cắt khỏi Netscape. Còn với Google, hầu hết mọi người không ghét công cụ tìm kiếm của hãng, và thật khó để tranh luận rằng nó là thứ gì đó kém tốt hơn trong phân khúc này.

Vụ kiện của DOJ chống lại Google không phải do sự tức giận của người tiêu dùng đối với một sản phẩm cụ thể. Nó có thể được thúc đẩy bởi sự không tin tưởng ngày càng tăng của chính phủ Mỹ đối với Big Tech, và bởi mong muốn ngày càng tăng của các nhà lập pháp trong việc kiểm soát quyền lực chính trị ngày càng tăng của các công ty công nghệ.

Vụ kiện chống lại Google sẽ được xét xử tại cùng một tòa án liên bang hoặc các tòa án đã xét xử vụ kiện của Microsoft, và sẽ được xem xét thông qua cùng một khuôn khổ chống độc quyền. Nhưng những điểm tương đồng có lẽ không đi xa hơn thế. Thế giới xung quanh vụ kiện của Google không giống với thế giới của năm 1998, cả về mặt công nghệ và chính trị. Nếu Google là một công ty độc quyền như Microsoft, thì nó có vẻ là một công ty độc quyền thân thiện hơn. Sản phẩm của Google là miễn phí và nó tồn tại trên Internet công cộng, nơi người dùng có thể thoải mái chuyển sang công cụ tìm kiếm DuckDuckGo hoặc Yahoo bất cứ lúc nào họ muốn (mặc dù thực tế là khó làm như vậy trên thiết bị di động).

"Các công ty Internet như Facebook và Google có thể đưa ra một vấn đề đặc biệt đối với luật chống độc quyền hiện hành của Mỹ, được viết ra để kiểm soát những cá nhân hoặc công ty tìm cách kiểm soát chuỗi cung ứng hoặc thị trường góc cho các mặt hàng hữu hạn", nhà phân tích công nghệ và kinh doanh Ben Thompson cho biết. "Facebook và Google là những công ty tổng hợp và giá trị dịch vụ của họ tăng lên khi số lượng người sử dụng chúng tăng lên. Họ bảo vệ sự độc quyền của mình bằng cách duy trì các sản phẩm mà mọi người thường thích."

Cả Thompson và cựu chủ tịch FCC Tom Wheeler đã thảo luận về ý tưởng rằng chính phủ Mỹ có thể cần phải "cập nhật" luật chống độc quyền của mình cho thời đại kỹ thuật số. Wheeler đề xuất thành lập một cơ quan liên bang mới, được xây dựng lại từ đầu để điều chỉnh nền kinh tế kỹ thuật số hiện tại.

Những thay đổi này có thể cung cấp cho chính phủ một khuôn khổ mới để hiểu và điều chỉnh các công ty như Google. Bởi vì, trong khi những người khổng lồ Internet đã tạo ra các loại giá trị mới, họ cũng xác định chính xác các loại chi phí mới - như sự thèm khát dữ liệu cá nhân của người dùng một cách vô độ - thứ mà chính phủ hiện đang thiếu trang bị để giảm thiểu và kiểm soát.

Bảo Nam