Bất ngờ Mỹ và châu Âu âm thầm mua sẵn 1 loại vắc xin phòng đại dịch cho người dân, An ninh Y tế Anh tuyên bố: Chúng tôi không muốn cộng đồng có cảm giác tận thế sắp đến!
Hoạt động của virus H5N1 ở thời điểm hiện tại đang rất giống với Covid-19 khiến giới khoa học lo ngại về một đại dịch mới có thể bùng nổ bất cứ lúc nào.
Trong cuộc phỏng vấn của Reuters với hơn chục chuyên gia hàng đầu về dịch bệnh, các nhà khoa học theo dõi sự lây lan của cúm gia cầm ngày càng lo ngại rằng những lỗ hổng trong giám sát có thể khiến thế giới "chậm bước" trước một đại dịch mới.
Sự âm thầm từ virus cúm gia cầm
Nhiều nhà nghiên cứu đã theo dõi phân nhóm mới của bệnh cúm A/H5N1 ở các loài chim di cư kể từ năm 2020. Tuy nhiên, họ cho rằng sự lây lan của virus sang 129 đàn bò sữa khắp 12 bang Mỹ hiện nay báo hiệu các thay đổi rõ rệt. Những thay đổi này có thể đưa virus đến gần hơn với tương lai lây truyền cho con người.
"Nó gần giống với một đại dịch đang diễn ra chậm rãi. Hiện nay, mối đe dọa khá thấp, nhưng điều đó có thể thay đổi trong tích tắc, tương tự như Covid-19", Scott Hensley, giáo sư vi sinh vật học tại Đại học Pennsylvania, cho biết.
Đàn gà nuôi thả tại Nông trại Hilliker's Ranch Fresh Eggs, California, Mỹ
Do đó, càng sớm đưa ra cảnh báo về sự lây lan sang người thì các quan chức y tế toàn cầu càng sớm có thể thực hiện các bước bảo vệ mọi người. Chẳng hạn triển khai phát triển vắc xin, xét nghiệm trên diện rộng,...
Nhưng hiện nay, công tác giám sát bò sữa liên bang Mỹ hiện chỉ giới hạn trong việc xét nghiệm đàn bò trước khi vận chuyển qua biên địa giới hành chính. Việc xét nghiệm giữa từng khu vực cũng không nhất quán. Công tác sàng lọc người tiếp xúc với gia súc rất hạn chế, theo giới chức và chuyên gia đại dịch.
"Chúng ta cần xác định trang trại nào có ca dương tính cúm, bao nhiêu ca, mức độ lây lan của virus, một con bò mắc bệnh trong bao lâu, đường lây truyền chính xác là gì", Ron Fouchier, chuyên gia virus học thuộc Trung tâm Y tế Erasmus ở Rotterdam (Hà Lan), nhận định.
Đối với con người, Tiến sĩ Jeanne Marrazzo, giám đốc Viện Dị ứng và Bệnh truyền nhiễm Quốc gia Hoa Kỳ, cho biết hoạt động giám sát "rất, rất hạn chế".
Bà nhận định mạng lưới sàng lọc của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ khá thụ động, cho rằng Bộ Nông nghiệp Mỹ chủ động trong việc xét nghiệm đàn bò, nhưng không công khai trang trại nào bị ảnh hưởng. Một số chuyên gia nhận định các cơ quan y tế động vật và con người có cách phản ứng khác nhau với tình hình. Điều này có thể cản trở phản ứng tổng thể.
Công tác sàng lọc người tiếp xúc với gia súc rất hạn chế, gây khó khăn trong việc kiểm soát dịch bệnh
Gigi Gronvall, chuyên gia an ninh sinh học tại Trung tâm An ninh Y tế Johns Hopkins, cho biết: "Nếu bạn thiết kế hệ thống từ đầu, bạn sẽ có một cơ quan". "Đây không phải là ví dụ duy nhất mà chúng ta có các vấn đề về môi trường hoặc động vật gây ra các vấn đề cho con người".
Người phát ngôn của USDA (Bộ Nông nghiệp Mỹ) cho biết cơ quan này đang làm việc "suốt ngày đêm" với CDC và các đối tác khác trong "phản ứng toàn chính phủ", đồng thời nói thêm rằng nghiên cứu đang tiến hành cho thấy "nguồn cung thực phẩm của Hoa Kỳ vẫn an toàn, những con bò bị bệnh thường hồi phục sau vài tuần và rủi ro đối với sức khỏe con người vẫn ở mức thấp".
Trong một tuyên bố, CDC cho biết, "USDA và các sở y tế địa phương và tiểu bang trên khắp cả nước đã chuẩn bị cho sự xuất hiện của một loại vi-rút cúm mới trong gần 2 thập kỷ và liên tục theo dõi ngay cả những thay đổi nhỏ nhất của loại vi-rút này".
Sự chuẩn bị âm thầm từ các quốc gia
Thực tế, một số đại dịch, trong đó có Covid-19 xuất hiện kèm rất ít dấu hiệu cảnh báo. Trong đại dịch cúm cuối gần nhất (H1N1 năm 2009), virus ban đầu chỉ lây lan trong quần thể động vật vài năm liền. Điều này giống với hoạt động của H5N1 ở thời điểm hiện tại.
Mỹ đã ghi nhận ba ca xét nghiệm dương tính cúm H5N1 kể từ cuối tháng 3. Người bệnh từng tiếp xúc với đàn bò nhiễm virus, gặp các triệu chứng nhẹ. Mexico báo cáo một ca nhiễm chủng H5 riêng biệt, chưa từng thấy ở người. Bệnh nhân này không tiếp xúc với động vật. Các trường hợp lẻ tẻ khác xuất hiện tại Ấn Độ, Trung Quốc và Australia, gây ra bởi các chủng khác nhau.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho biết nguy cơ nhiễm H5N1 ở người vẫn thấp, hiện chưa có bằng chứng virus lây lan trong cộng đồng. Bệnh đã có vaccine ngăn ngừa (dù số lượng hạn chế) và thuốc Tamiflu để điều trị. Nhiều hãng dược sở hữu sẵn dây chuyền sản xuất quy mô lớn các loại kit xét nghiệm cúm, phương pháp điều trị và vaccine nếu cần, Wenqing Zhang, người đứng đầu cơ quan xử lý bệnh cúm của WHO, cho biết.
Nghiên cứu virus cúm gia cầm tại Phòng thí nghiệm tham chiếu của Tổ chức Thú y Thế giới tại Campinas, Brazil
Theo Richard Hatchett, giám đốc điều hành Liên minh Đổi mới Chuẩn bị Đại dịch (CEPI), rủi ro là đủ lớn để các nước chuẩn bị cho kịch bản virus cúm gia cầm lây lan ở người. Liên minh đã hành động sớm trong công tác phát triển vắc xin Covid-19 và đang đàm phán với các đối tác nghiên cứu vắc xin H5N1. CEPI đặt mục tiêu tạo một thư viện vắc xin nguyên mẫu cho các mầm bệnh có khả năng gây ra đại dịch. Điều này giúp các hãng dược bắt đầu sản xuất quy mô lớn và phân phối vắc xin cần thiết trong vòng 100 ngày kể từ khi dịch bùng phát.
Đáng chú ý, một số quốc gia đang thực hiện các bước đầu tiên nhằm bảo vệ người dân trước nguy cơ lây nhiễm H5N1. Mỹ và châu Âu mua sẵn vaccine "dự phòng đại dịch", có thể sử dụng cho nhóm nguy cơ cao, gồm công nhân tại nông trại hoặc chuyên gia làm việc ở phòng thí nghiệm. Phần Lan là nước đầu tiên tiêm chủng cúm gia cầm.
Dù vậy, việc mở rộng các chiến dịch tiêm phòng cũng rất phức tạp. Các nhà sản xuất vaccine "dự phòng đại dịch" vẫn phải sản xuất vaccine cúm mùa. Tuy nhiên, họ không thể xử lý cả hai vaccine cùng một lúc. Hầu hết vaccine cúm được sản xuất bằng cách sử dụng virus nuôi trong trứng, cần 6 tháng mới ra đời.
Mỹ đang đàm phán với Moderna để sử dụng công nghệ mRNA, giúp điều chế vaccine dự phòng đại dịch một cách nhanh chóng hơn.
Tất cả chuyên gia đều thừa nhận cần hành động nhanh chóng để ngăn chặn mối đe dọa, nhưng không phản ứng thái quá khiến cộng đồng hoang mang.
"Chúng tôi muốn đưa ra cảnh báo thận trọng, nhưng không khiến cộng đồng có cảm giác tận thế sắp đến", Wendy Barclay, chuyên gia virus tại Đại học Hoàng gia London, cố vấn Cơ quan An ninh Y tế Anh về cúm gia cầm, nói.
Theo Reuters
