Báo động: Trẻ em Việt Nam BÉO PHÌ nhanh hơn cả Thái Lan, tiệm cận mức các nước phát triển
Tỷ lệ thừa cân, béo phì ở trẻ em Việt Nam đã tăng từ 8,5% lên 19% chỉ trong một thập kỷ; tại các đô thị lớn con số này lên tới 26%, tiệm cận mức của các nước phát triển và vượt tốc độ gia tăng của Thái Lan.
4 “mặt trận” dinh dưỡng trẻ em Việt Nam đang thua
Tỷ lệ thừa cân, béo phì ở học sinh Việt Nam đã tăng gấp đôi trong một thập kỷ, từ 8,5% lên 19%. Tại các đô thị lớn, con số này vọt lên 26%, tiệm cận mức 20–30% của nhiều nước phát triển và thậm chí tăng nhanh hơn cả Thái Lan. PGS.TS Trần Thanh Dương, Viện trưởng Viện Dinh dưỡng, cảnh báo đây là “quả bom nổ chậm” cho gánh nặng bệnh tật không lây nhiễm trong tương lai, đe dọa sức khỏe và năng suất lao động quốc gia. Béo phì hiện là một trong bốn gánh nặng dinh dưỡng song hành cùng trẻ em Việt Nam, bên cạnh suy dinh dưỡng, thiếu vi chất và sự gia tăng bệnh mạn tính liên quan đến chế độ ăn uống.
Béo phì chỉ là một trong bốn gánh nặng dinh dưỡng song hành cùng trẻ em Việt Nam, bên cạnh đó còn 3 "gánh nặng" khác, bao gồm: Suy dinh dưỡng thể thấp còi và nhẹ cân; Thiếu vi chất quan trọng (sắt, kẽm, vitamin A…); Sự gia tăng của các bệnh mạn tính liên quan đến chế độ ăn uống.
Theo PGS Dương, tỷ lệ béo phì của Việt Nam đang tiến gần mức 20–30% như ở Mỹ, Australia – những quốc gia vốn phải chi hàng tỷ USD mỗi năm để điều trị các bệnh liên quan.
Các nguyên nhân chính được xác định gồm chế độ ăn hiện đại giàu năng lượng nhưng nghèo dinh dưỡng, tiêu thụ nhiều thực phẩm chế biến sẵn, đồ uống có đường và thức ăn nhanh. Khảo sát của Viện Dinh dưỡng cho thấy trẻ em Việt Nam nạp trung bình 30–40g đường mỗi ngày, vượt xa mức khuyến nghị của WHO là dưới 25g/ngày. Bên cạnh đó, trẻ ở đô thị dành tới 4–6 giờ mỗi ngày cho các hoạt động tĩnh như xem TV, chơi game, lướt điện thoại, trong khi thời gian vận động thể chất rất hạn chế.
Tình trạng thiếu bữa ăn học đường cân bằng dinh dưỡng cũng là một yếu tố quan trọng. Hiện mới chỉ dưới 50% trường mầm non và khoảng 30% trường tiểu học tổ chức bữa ăn tại trường. Phần lớn căng tin và quầy hàng xung quanh trường bán đồ ăn nhanh, nước ngọt và thực phẩm chế biến công nghiệp, khiến trẻ dễ dàng tiếp cận các nguồn calo rỗng.
Hệ lụy sức khỏe và nhu cầu can thiệp khẩn cấp
Béo phì ở trẻ em không chỉ ảnh hưởng đến ngoại hình mà còn làm gia tăng nguy cơ mắc các bệnh nguy hiểm như tiểu đường type 2, rối loạn lipid máu, cao huyết áp và gan nhiễm mỡ. Nghiên cứu tại Bệnh viện Nhi Trung ương ghi nhận đã có trẻ Việt Nam mắc tiểu đường type 2 từ 9–10 tuổi – điều gần như không thấy ở nước ta cách đây một thập kỷ. Béo phì còn kéo theo các vấn đề tâm lý như tự ti, trầm cảm.
Về kinh tế, các chuyên gia ước tính chi phí điều trị bệnh liên quan đến béo phì có thể tiêu tốn 5–7% ngân sách y tế quốc gia trong tương lai.
Trước tình hình này, Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Tri Thức nhấn mạnh trường học là “giai đoạn vàng” để can thiệp toàn diện về dinh dưỡng và vận động, tạo nền tảng sức khỏe trọn đời cho thế hệ trẻ. Ông cho rằng cần luật hóa chính sách dinh dưỡng học đường để triển khai đồng bộ các chương trình như bữa ăn học đường quốc gia, giáo dục dinh dưỡng và kiểm soát béo phì học đường.
TS Lê Thái Hà, Phó Cục trưởng Cục Phòng bệnh (Bộ Y tế), cho biết Dự thảo Luật Phòng bệnh đang xây dựng sẽ dành một chương riêng cho dinh dưỡng học đường, chuyển các quy định từ “khuyến nghị” sang “bắt buộc”, đồng thời xác định rõ trách nhiệm của cơ sở giáo dục trong việc bảo đảm an toàn thực phẩm, chế độ ăn hợp lý và tăng cường vận động cho học sinh.
Dự luật dự kiến sẽ được trình Quốc hội vào tháng 10 tới, kỳ vọng trở thành hàng rào pháp lý bảo vệ sức khỏe trẻ em Việt Nam trước làn sóng béo phì đang lan nhanh.
