Báo động lạm dụng thuốc hóa học: Chuyên gia kêu gọi giảm hóa chất, tăng sinh học
Dùng tới 84% thuốc hóa học, nông dân ĐBSCL đối mặt nguy cơ cạn kiệt thiên địch, sâu bệnh bùng phát. Chuyên gia đề nghị chuyển đổi cấp bách sang thuốc sinh học, có cơ chế hỗ trợ và đăng ký thuận lợi hơn.
Tại Hội thảo Thúc đẩy sử dụng chế phẩm sinh học trong phòng chống sinh vật gây hại trên lúa ngày 15/11 tại Đại học Cần Thơ, các chuyên gia cảnh báo tình trạng lạm dụng thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) hóa học đang khiến sản xuất lúa ở ĐBSCL kém bền vững, đồng thời làm suy giảm thiên địch và tăng nguy cơ sâu bệnh trong bối cảnh biến đổi khí hậu.
Áp lực sâu bệnh tăng, nông dân vẫn “chuộng” hóa chất
Dùng thuốc BVTV có vai trò quan trọng trong sản xuất nông nghiệp.
Theo Chi cục Trồng trọt và BVTV Cần Thơ, thành phố có hơn 718.000 ha gieo trồng lúa mỗi năm, sản lượng gần 4,5 triệu tấn. Tuy nhiên, diện tích nhiễm sâu bệnh liên tục tăng, đặc biệt trong điều kiện thời tiết ấm ẩm kéo dài. Việc lạm dụng thuốc hóa học khiến hệ sinh thái đồng ruộng mất cân bằng, thiên địch suy giảm, áp lực dịch hại duy trì ở mức cao.
Lượng thuốc BVTV sử dụng trên lúa tại Cần Thơ hiện 6,6–6,8 kg/ha/năm, trong đó hơn 84% là thuốc hóa học, chỉ hơn 15% là thuốc sinh học – tỷ lệ thấp so với yêu cầu phát triển nông nghiệp bền vững.
Một bộ phận nông dân vẫn e ngại chế phẩm sinh học do tác dụng chậm, yêu cầu kỹ thuật cao, giá thành cao hơn và nguồn cung hạn chế. Tư vấn kỹ thuật, hệ thống đại lý và chính sách khuyến khích chuyển đổi cũng còn yếu.
Việt Nam dùng hơn 47.000 tấn thuốc BVTV/năm
GS.TS Nguyễn Văn Tuất – Chủ tịch Hội Khoa học kỹ thuật BVTV Việt Nam – cho biết tổng lượng thuốc BVTV sử dụng cả nước mỗi năm hơn 47.100 tấn, trung bình 3,4 kg/ha. Riêng các tỉnh phía Nam trung bình hơn 5 kg/ha.
Năm 2023, lượng thuốc hóa học chiếm hơn 80%, trong khi thuốc sinh học chỉ chiếm 19%. ĐBSCL vẫn là vùng sử dụng thuốc lớn nhất cả nước.
Về thương mại, Việt Nam xuất khẩu khoảng 600 tấn thuốc sinh học mỗi năm, song nhập khẩu tới 18.000–20.000 tấn, chủ yếu từ Trung Quốc và Ấn Độ.
GS.TS Tuất dự báo đến năm 2050, nhu cầu lương thực tăng 70% trong khi biến đổi khí hậu ngày càng khốc liệt, diện tích đất canh tác giảm. Do đó, chuyển sang chế phẩm sinh học là xu thế tất yếu để bảo đảm năng suất và tăng trưởng xanh.
GS.TS Nguyễn Văn Tuất - Chủ tịch Hội Khoa học kỹ thuật BVTV Việt Nam.
ĐBSCL: Cần giảm phụ thuộc hóa chất để giữ bền vững cho cây lúa
PGS.TS Lê Văn Vàng – Hiệu trưởng Trường Nông nghiệp, Đại học Cần Thơ cho biết ĐBSCL có 2,5 triệu ha đất nông nghiệp, mỗi năm sản xuất khoảng 24,5 triệu tấn lúa , giữ vai trò vùng trụ cột về an ninh lương thực quốc gia.
Tuy nhiên, việc chạy theo sản lượng, sử dụng nhiều hóa chất khiến sản xuất kém bền vững. Ông nhấn mạnh: “Phát triển các giải pháp sinh học, thân thiện môi trường để luân phiên hoặc thay thế thuốc BVTV hóa học là cần thiết. Chế phẩm sinh học đã chứng minh hiệu quả trong phòng trừ sâu bệnh trên lúa ở ĐBSCL.”
Ông kiến nghị cần có cơ chế đăng ký thương mại thuận lợi để đưa chế phẩm sinh học vào sản xuất rộng hơn.
Chế phẩm sinh học – hướng đi tất yếu để bảo vệ năng suất
Tại hội thảo, các chuyên gia thống nhất rằng Việt Nam cần: Rà soát chặt chẽ danh mục thuốc hóa học; Ưu tiên phát triển, đăng ký và phổ biến chế phẩm sinh học; Tăng cường đào tạo nông dân, nâng cấp hệ thống tư vấn kỹ thuật; Có chính sách hỗ trợ giá và tín dụng khi chuyển sang thuốc sinh học; Phát triển sản phẩm sinh học đặc trị cho các đối tượng gây hại chủ lực như rầy nâu, đạo ôn, bạc lá…
Việc đẩy mạnh chế phẩm sinh học không chỉ giảm ô nhiễm và phục hồi hệ sinh thái đồng ruộng, mà còn giúp ngành lúa gạo đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường xuất khẩu về an toàn thực phẩm và truy xuất nguồn gốc.
