Huy động về gần 250 triệu USD cho quỹ mới nhất - MEF IV, Mekong Capital đang khiến giới quan sát ngóng chờ điểm đến tiếp theo trong hành trình đầu tư của quỹ này.

Mekong Capital nổi tiếng với khoản đầu tư vào CTCP Đầu tư Thế giới Di động (MWG) - thoái vốn thành công và đạt tỷ suất sinh lời tới 57 lần. Trong các sự kiện có đại diện của công ty này tham dự, người ta luôn nhắc về khoản đầu tư ấy khi giới thiệu, và thế là đủ. Thế nhưng, đó chỉ là phần nổi của tảng băng giá trị mà Mekong Capital tạo ra trong 20 năm qua.

Mekong Capital vừa ra mắt quỹ MEF IV hồi đầu năm, quy mô 246 triệu USD, lớn nhất từ trước đến nay. Với dòng vốn mới này, ông và các nhà đầu tư kỳ vọng gì vào thị trường Việt Nam? 

Tất nhiên, chúng tôi kỳ vọng thị trường sẽ phát triển rất mạnh, đặc biệt là tầng lớp trung lưu tại Việt Nam. Số lượng người gia nhập tầng lớp trung lưu ngày càng lớn, họ chi tiêu nhiều hơn và điều này rất tốt cho lĩnh vực kinh doanh tiêu dùng.

Dù kỳ vọng thị trường sẽ tiếp tục tăng trưởng, nhưng chúng tôi không quá áp lực với điều đó. Mekong Capital tập trung vào các yếu tố nội bộ của công ty, cách chúng tôi làm việc với họ, cách xây dựng bộ máy điều hành, và văn hóa.

Tất nhiên, chúng tôi sẽ đầu tư nhiều hơn những gì đã làm trong quá khứ. Ở các quỹ trước, giá trị khoản đầu tư từ 11 – 12 triệu USD. Với quỹ mới này sẽ lớn hơn một chút, trung bình từ 15 – 18 triệu USD. Ở Việt Nam, nhiều công ty tiếp tục phát triển theo thời gian nên chúng tôi sẽ tìm ra những ứng viên đủ lớn để đầu tư.

Mekong Capital tìm kiếm điều gì ở các công ty đó? 

Khi tiếp cận với một công ty tiềm năng, đầu tiên, chúng tôi sẽ hỏi xem họ có ý định xây dựng một ban lãnh đạo mạnh mẽ hay không. Nhiều công ty nói rằng có thể làm được điều đó, nhưng sau cùng lại không xảy ra.

Mekong Capital có khả năng tìm ra những công ty thực sự xây dựng được đội ngũ lãnh đạo vững mạnh. Kinh nghiệm của chúng tôi trong 20 năm qua cho thấy, đội ngũ quản lý là yếu tố số một làm nên các khoản đầu tư thành công.

Thứ hai, chúng tôi sẽ xem họ cam kết với việc chuyển đổi như thế nào. Cụ thể là việc chuyển đổi từ người "quản lý" thành một người "lãnh đạo" và việc học cách điều hành mới, cách giao tiếp mới trong công ty. Vì vậy, Mekong Capital tìm kiếm các doanh nghiệp cởi mở.

Một số người nghĩ rằng họ đã có câu trả lời cho mọi vấn đề, hoặc không hứng thú với việc phát triển cá nhân, sẽ không phù hợp với chúng tôi.

Quỹ đang phải đối diện với vấn đề gì vào lúc này? 

Điều đang làm chậm việc đầu tư là nguồn lực. Có nhiều công ty hấp dẫn tại Việt Nam, nhiều nhà sáng lập chúng tôi muốn làm việc nhưng không đủ người để vừa vận hành công việc hiện tại, vừa ra ngoài tìm kiếm cơ hội mới.

Bạn biết đấy, có thể 5% trong số doanh nghiệp mà chúng tôi làm việc đáp ứng được tiêu chí của Mekong Capital, nhưng đó là điều bình thường khi đầu tư.

Đôi khi, chúng tôi cũng gặp vấn đề với việc định giá của các công ty. Có những công ty chúng tôi muốn cùng hợp tác song không thể đi đến thỏa thuận về định giá.

Thị trường chứng khoán Việt Nam đã tăng liên tục kể từ tháng 3 năm ngoái, đồng nghĩa với việc định giá các công ty tăng lên. Điều này tác động ra sao đến hoạt động đầu tư của Mekong Capital? 

Năm 2007, khi định giá thị trường chứng khoán rất cao, một số công ty chưa niêm yết cũng kỳ vọng mức giá cao. Thế nhưng chúng tôi vẫn có những khoản đầu tư rất tốt thời điểm đó và Thế giới Di động là một ví dụ. Vẫn có những thương vụ tốt ngay cả khi thị trường quá nóng. Hiện tại, tôi không nghĩ thị trường ở trạng thái bong bóng, định giá là hợp lý. Đây không phải là quãng thời gian khó khăn để tìm kiếm các khoản đầu tư.

Mekong Capital dự kiến dành từ 10 – 35 triệu USD cho các khoản đầu tư của MEF IV, đây là con số tương đối lớn. Với kích cỡ như vậy, những thuận lợi và khó khăn thường gặp phải là gì? 

Kích cỡ các khoản đầu tư tương đối khác nhau tùy thuộc vào từng lĩnh vực. Tôi lấy ví dụ, nếu bạn đầu tư vào bệnh viện, sẽ cần rất nhiều tiền. Giáo dục và chăm sóc sức khỏe thì khá dễ để đầu tư khoảng 35 triệu USD. Bán lẻ và nhà hàng thông thường giá trị các khoản đầu tư sẽ nhỏ hơn, gần với khoảng 10 - 15 triệu USD.

Thi thoảng chúng tôi đầu tư nhiều vòng, do đó khoản đầu tư cuối cùng trở nên lớn hơn, như trường hợp của F88. Nhưng khi mọi thứ đang diễn biến tốt, chúng tôi rất vui vẻ với việc đầu tư thêm.

Việt Nam vừa đi qua một năm COVID-19 chưa từng có tiền lệ, rất nhiều thứ thay đổi. Đối với các khoản đầu tư của Mekong Capital mọi thứ ra sao?

Với chúng tôi, không có nhiều sự thay đổi. Mekong Capital không tập trung quá nhiều vào những gì diễn ra với nền kinh tế vĩ mô, chúng tôi chọn những công ty có tầm nhìn xa và họ muốn xây dựng một đội ngũ lãnh đạo hướng đến tầm nhìn đó.

Nhiều người nghĩ năm 2020 là một năm khó khăn, nhưng một số công ty chúng tôi đầu tư nhìn chung lại hoạt động tương đối tốt. Năm nay là cơ hội để họ tiếp tục phát triển đội ngũ và củng cố văn hóa công ty.

Trên thực tế, doanh thu của Red Wok hay Pizza 4P’s trong lĩnh vực nhà hàng đi ngang so với 2019 khi mất đi lượng khách du lịch, YOLA tạm thời phải đóng cửa vào tháng 3 và tháng 4, nhưng sau đó quãng thời gian mở cửa trở lại đã tăng trưởng khá tốt.

Trong năm nay, tôi mong rằng các khách sạn, nhà hàng sẽ hồi phục nhanh chóng.

Ông và Mekong Capital đã dành nhiều năm nghiên cứu phương pháp đầu tư Lấy tầm nhìn làm định hướng (VDI) và cách tiếp cận Bản thể học (Ontological Private Equity). Đến bây giờ, đây có thể xem là bí quyết thành công của công ty hay chưa? 

Nhân tố chủ đạo trong thành công của chúng tôi là cách tiếp cận này, chứ không phải việc tập trung vào những gì chúng tôi biết, đưa ra giải pháp hay ý tưởng.

Cách tiếp cận bản thể học hướng đến những trải nghiệm mà con người phải đối mặt, như trong công việc, trong đầu tư. Làm sao để những nhà lãnh đạo tập trung vào trải nghiệm công ty, trải nghiệm khách hàng và học cách để định hướng công ty. Nhờ đó, họ đạt được những kết quả tốt hơn.

Trước kia, chúng tôi thiên về đưa ra những ý tưởng và giải pháp. Khi đó, chúng tôi luôn nghĩ rằng mình có một ý tưởng tốt, nhưng thực tế nó không hề tác động đến những công ty chúng tôi đầu tư. Bây giờ, khi chúng tôi làm việc với họ, những ý tưởng là của họ, tầm nhìn cũng là của họ, họ làm chủ những thứ đó và đi trên hành trình của mình.

Vậy điều gì là quan trọng nhất để giúp các doanh nghiệp có thể chuyển đổi hoàn toàn? 

Họ phải cam kết tạo ra những đột phá trong tương lai. Nếu công ty vẫn vui vẻ với những gì mình có, không thực sự muốn làm điều gì lớn và chỉ muốn ổn định với những gì vẫn làm, chúng tôi sẽ không đầu tư.

Tôi lấy ví dụ, Pharmacity có kế hoạch mở 1.000 nhà thuốc trong vòng 1.000 ngày. Kế hoạch này bắt đầu từ hai năm trước, dự kiến hoàn thành trong năm 2021. Đó là mục tiêu rất lớn, đòi hỏi phải tăng trưởng nhanh; nhưng họ đã cam kết và tạo cơ hội cho chúng tôi làm việc cùng để sẵn sàng cho sự đột phá.

Vấn đề là các công ty phải sẵn sàng chuyển đổi và phải cởi mở, như vậy sẽ dễ làm việc.

Liệu có tác dụng phụ nào trong phương pháp đầu tư này không? 

Sẽ cần nỗ lực để thành thạo bất cứ thứ gì. Hầu hết nhà đầu tư muốn đưa ra ý tưởng và giải pháp của riêng họ. Đôi khi chúng tôi cũng muốn làm điều đó. Giống như chúng tôi nhìn thấy một cơ hội và nói với họ rằng nên làm theo. Sẽ phải có những quy tắc để không gặp phải tình trạng này.

Cách tiếp cận bản thể học rất hiệu quả khi nó thực sự được sử dụng. Giống như khi bạn huấn luyện một đội thể thao. Huấn luận viên của đội bóng đá sẽ không chạy ra sân để chơi bóng thay cho họ. Bạn biết đấy, họ huấn luyện các cầu thủ làm điều đó.

Vai trò của Mekong Capital cũng sẽ tương tự. Chúng tôi cam kết với các cầu thủ rằng họ sẽ thành công với những gì họ làm, nhưng chúng tôi sẽ không thể làm điều đó giúp họ. Đó là cách tiếp cận bản thể học.

Thế giới Di động là một trong những khoản đầu tư thành công và nổi tiếng nhất của Mekong Capital, nhưng có khi nào nó trở thành áp lực ngược với Mekong Capital hay không? 

Tôi tin rằng Mekong Capital sẽ có nhiều khoản đầu tư thành công hơn trong tương lai. Thế giới Di động đạt tỷ suất sinh lợi 57 lần trong vòng 10 năm, hiện tại các khoản đầu tư của MEF III mới chỉ từ 3 – 5 năm. Nhưng một số công ty có tiềm năng lợi nhuận rất cao, ví dụ như F88.

Khi chúng tôi bắt đầu đầu tư, họ mới chỉ có 11 phòng giao dịch, và giờ họ có nhiều hơn 300. Trong vòng một năm tới, họ thậm chí có thể có nhiều hơn thế. Công ty tăng trưởng rất nhanh, và vẫn tiến ổn định về phía trước giống như Thế giới Di động trước đây.

Tôi nghĩ rằng Mekong Capital có sự ổn định hơn với MEF III và MEF IV để có khả năng thành công cao hơn với tất cả các khoản đầu tư.

Trong danh mục của Mekong Capital hiện tại, khoản đầu tư nào mang trong mình những tiềm năng như Thế giới Di động? 

Hai ví dụ rõ ràng nhất là F88 và Pharmacity, các công ty khác cũng đang làm rất tốt là YOLA, thậm chí Nhất Tín. Chúng tôi kỳ vọng họ sẽ tiếp tục đạt được tốc độ tăng trưởng nhanh trong tương lai.

Ông có thể chia sẻ về những khoản đầu tư thất bại của Mekong Capital trong quá khứ và bài học từ đó? 

Kể từ khi thành lập, chúng tôi có nhiều khoản đầu tư thất bại. Sẽ không thể nêu tên cụ thể, nhưng tôi có thể chia sẻ những bài học kinh nghiệm từ sai lầm mắc phải.

Đầu tiên, chúng tôi cảm thấy khó khăn với những khoản đầu tư vào công ty gia đình, bởi chúng tôi nhận thấy rằng họ ít tập trung vào xây dựng đội ngũ quản lý mạnh. Tuy nhiên, tôi biết rằng vẫn có những ngoại lệ.

Mô hình chung của họ là có nhiều thành viên gia đình trong công ty, văn hóa về lòng trung thành chứ không phải về hiệu suất. Thông thường rất khó để đạt được những mục tiêu, và đó là thách thức với chúng tôi.

Đôi khi chúng tôi có những khoản đầu tư tốt, nhưng lại bán nó quá sớm. Như khi Mekong Capital đầu tư vào Masan Consumer giai đoạn 2008 – 2009. Công ty đang tăng trưởng và có một đội ngũ quản trị tốt, chúng tôi bán nó sau 18 tháng. Khoản đầu tư đạt tỷ suất sinh lời gấp đôi. Công ty vẫn tiếp tục tăng trưởng, tăng trưởng và tăng trưởng sau đó; nếu đầu tư lâu dài hơn, tỷ suất sinh lời đã là 8 lần.

Một câu chuyện khác là chúng tôi đầu tư vào giai đoạn 2007 khi thị trường bong bóng. Hầu hết cổ phiếu được định giá quá cao và chúng tôi cũng đầu tư vào các công ty chưa niêm yết cũng với mức giá tương tự. Khi thị trường sụp đổ năm 2008, chúng tôi mất rất nhiều tiền.

Ông đã nghĩ đến việc công ty sẽ hoạt động và không có mình chưa? 

Có chứ, cuối cùng thì tôi cũng sẽ nghỉ hưu mà. Chúng tôi đang có một nền tảng thực sự vững chắc. Khoảng 10 năm trước thì rất khác, lúc đó Mekong Capital như một kim tự tháp và tôi ở trên đỉnh. Khi đó, Mekong Capital phụ thuộc rất nhiều vào tôi.

Nhưng giờ ở mỗi cấp, mọi người ngang bằng nhau. Hiện tại tôi có 4 Tổng Giám đốc, những người cùng vị trí với tôi. Trên thực tế, chúng tôi sẽ có tới 6 nhân sự như vậy.

Hiện tại, tôi chỉ làm việc 4 ngày/tuần, và không làm việc vào Thứ Sáu. Tôi giờ có thể ủy thác nhiều hơn, không hề có nút thắt cổ chai nào. Tôi tin công ty vẫn sẽ hoạt động tốt nếu không có tôi.

Điều gì ở đội ngũ Mekong Capital khiến ông cảm thấy tự hào nhất ở thời điểm hiện tại? 

Tất cả chúng tôi đã thay đổi rất nhiều kể từ khi tham gia chương trình chuyển đổi. Họ hiệu quả hơn khi lãnh đạo, cũng như cách trao quyền cho các công ty được đầu tư. Chúng tôi có văn hóa về sự chính trực và có thể tin cậy vào đội ngũ của mình khi triển khai VDI.

Bây giờ tôi cảm thấy tự hào khi đội ngũ làm rất tốt với ít sự tham gia của tôi. Vì thế, tôi có thể dành thời gian tập trung hơn vào những sáng kiến mới, chiến lược mới.

Đi vòng quanh thế giới khi còn trẻ, và từng làm việc tại Singapore một thời gian, vì sao ông quyết định chọn Việt Nam là nơi phát triển sự nghiệp? 

Tôi yêu Việt Nam ngay từ lần đầu tiên đặt chân đến đây, năm 1992. Bạn biết đấy, tôi lớn lên ở Mỹ, xem những bộ phim về chiến tranh Việt Nam. Và sau đó tôi đến đây, mọi người thực sự như một gia đình mới, rất cởi mở và hướng về phía trước. Nó không như những gì tôi đã nghĩ. Điều này đã gây ấn tượng với tôi đến mức tò mò. Tôi muốn quay lại đây vài năm sau khi tốt nghiệp.

Ban đầu tôi dự định ở lại Việt Nam 3 năm, tôi nghĩ đây là những năm tháng vui nhất đối với tôi. Sau đó công ty của tôi, Temple, đóng cửa văn phòng tại Việt Nam và rời sang Singapore. Tôi cùng hai đồng nghiệp Việt Nam, cả ba đều phải rời đi. Singapore cũng thú vị, nhưng nó không giống như Việt Nam.

Tại Việt Nam, mọi thứ thay đổi rất nhanh, và tôi cảm thấy mình như một phần của điều đó. Tôi muốn quay trở lại Việt Nam và tạo lập một công việc kinh doanh của riêng mình, và tôi đã làm điều đó. Tôi rời Singapore đầu năm 2000, thành lập Mekong Capital năm 2001. Tôi rất hạnh phúc và biết ơn vì điều đó. Tôi hạnh phúc khi ở đây.