2 điểm nhấn ở dự án Quy hoạch TP.HCM: Quay trở lại đường đua thu hút FDI vào các KCN, bám sông - hướng biển

Sau một loạt dự án quy hoạch của các tỉnh thành và khu vực, thì Quy hoạch TP.HCM là dự án quy hoạch tỉnh/thành phố cuối cùng được Thủ tướng phê duyệt vào ngày 31/12/2024 và ngày 4/1/2025 Thủ tướng đã chủ trì buổi lễ công bố kế hoạch quy hoạch tại TP.HCM.

Mục tiêu của dự án là nâng hạng TP.HCM lên bảng Alpha – ngang với Amsterdam hay Seoul

“ Tổ chức GAWC xếp hạng TP.HCM là thành phố Alpha (-) dựa trên 3 nhóm tiêu chí: kinh tế, chính trị và văn hóa. Bởi nếu so sánh với các thành phố khác trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương, dù quy mô dân số TP.HCM khoảng 10 triệu người (lớn hơn cả Kuala Lumpur, nhỏ hơn Jakarta, ngang Seoul) nhưng thu nhập bình quân đầu người chỉ nhỉnh hơn mỗi Phnom Penh và Hà Nội.

TP.HCM là tỉnh thành lớn nhất Việt Nam ở nhiều khía cạnh. Nhưng hiện tại, tổng GRDP của TP.HCM đóng góp khoảng 15-16% vào GDP Việt Nam (con số này năm 2019 là 22,27%) và thu nhập đầu người của thành phố chỉ đứng thứ 4 Việt Nam trong năm 2023 (theo Tổng Cục thống kê), sau Bình Dương, Hà Nội và Đồng Nai.

Theo đó, vai trò của TP.HCM với sự phát triển chung của Việt Nam đang ngày càng nhỏ dần, chứng tỏ các thành phố khác đang phát triển nhanh hơn TP. HCM trong thời gian vừa qua. Trong quy hoạch này, chúng tôi nghiên cứu phát triển để làm thế nào vực dậy TP.HCM.

Cụ thể: Thành phố sẽ phấn đấu có tốc độ tăng trưởng GRDP bình quân đạt khoảng 8,5-9,0%/năm trong giai đoạn 2021-2030; từ năm 2031-2050 là phát triển hai con số. Đến năm 2030, GRDP bình quân đầu người theo giá hiện hành đạt 385-405 triệu đồng/năm, tương đương 14.800 - 15.400 USD. Chúng tôi ước tính, theo kỳ quy hoạch đến 2030, dân số TP.HCM khoảng 14,5-15 triệu người; tuy nhiên con số tính toán hạ tầng thì cao hơn hiện tại - 12 triệu, đến 2030 là 16 triệu.

Đồng thời, nâng hạn TP.HCM lên nhóm Alpha ngang với Seoul hay Amsterdam ”, ông Đoàn Mạnh Thắng, Giám đốc Ngành Nước & Quy hoạch Việt Nam của Royal HaskoningDHV trình bày.

Dự án Quy hoạch TP.HCM thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến 2050 được thực hiện bởi liên doanh 10 thành viên – gồm 3 đơn vị nước ngoài và 7 đơn vị trong nước; trong đó, Royal HaskoningDHV đến từ Hà Lan đóng vai trò dẫn dắt. Giá trị dự án quy hoạch này lớn gấp 3 đến 4 lần so với các tỉnh thành khác. Không chỉ là quy hoạch tích hợp, liên doanh này còn đưa ra lộ trình thực hiện cụ thể với từng dự án chức năng cụ thể cũng như trả lời cho câu hỏi ‘tiền ở đâu?’.

Tập đoàn Royal HaskoningDHV được thành lập từ năm 1881, có văn phòng tại nhiều quốc gia với 6.500 nhân sự trên toàn thế giới. Tổng doanh thu trên toàn thế giới khoảng 800 triệu Euro, xếp hạng thứ 37 trong top các công ty tư vấn kỹ thuật của thế giới và được công nhận là công ty dẫn đầu của ngành tại Hà Lan. Mảng hàng hải, hàng không, quản lý nước và rủi ro ngập lụt đứng top 3 của thế giới.

Royal HaskoningDHV đã hoạt động tại Việt Nam được 40 năm và là công ty có doanh thu đứng hàng đầu trong các công ty tư vấn về kỹ thuật - khoảng 400 tỷ đồng/năm. Việt Nam là thị trường mang lại doanh thu nhiều thứ ba cho Tập đoàn. Công ty có hai văn phòng tại TP.HCM và Hà Nội với hơn 200 nhân sự.

Những dự án tư vấn tiêu biểu của DN Hà Lan tại Việt Nam: Xây nhà máy LEGO, Cảng biển quốc tế Gemalink, Dự án quy hoạch Đồng bằng Sông Cửu Long, Dự án xây dựng nhà máy nước thải Nhiêu Lộc - Thị Nghè (sau khi hoàn thành sẽ là nhà máy nước thải lớn nhất của khu vực Đông Nam Á), Dự án nhà máy xử lý nước thải Phú Mỹ - Bà Rịa Vũng Tàu…

Cũng theo ông Đoàn Mạnh Thắng, TP.HCM có thế mạnh về vị trí địa lý rất lớn. Theo một thống kê, chỉ trong 4 giờ bay từ TP.HCM, chúng ta có thể tiếp cận được với khoảng 50% dân số thế giới và nằm trong khu vực tạo ra 50% GDP của thế giới. Nếu kênh đào Kra của Thái Lan hoàn thành, thì vị trí của TP.HCM thuận lợi hơn Singapore nếu đi đường biển từ Ấn Độ Dương sang Thái Bình Dương.

“ Chúng tôi đã phân tích 9 điểm nghẽn của TP.HCM, trong đó có điểm nghẽn về con người, cơ chế, thể chế. Một trong những nguyên nhân quan trọng làm cho kinh tế TP.HCM phát triển chậm trong thời gian vừa rồi chính là do sự tăng trưởng chậm lại của khu vực công nghiệp - xây dựng hạ tầng. Có thể nói, TP.HCM đang mặc chiếc áo khá chật so với một cơ thể đang lớn quá nhanh, bị bó hẹp với nhiều chính sách bất cập. Mặc dù dạo gần đây TP.HCM đã được ‘cởi trói’ ít nhiều nhưng chưa đủ.

Sau khi phân tích các lợi thế của TP.HCM, dựa trên tiềm năng, lợi thế trong chuỗi giá trị toàn cầu, TPHCM sẽ phát triển tập trung vào 5 ngành: Công nghệ cao, Logistics, Công nghiệp số, Dịch vụ tài chính, Du lịch. Sau 2030, thành phố dự kiến sẽ thành lập các thành phố vệ tinh, mỗi vùng sẽ tập trung vào một mảng khác nhau.

Bên cạnh đó, để đạt được các mục tiêu tăng trưởng kinh tế, TP.HCM cần hệ thống hạ tầng – giao thông công cộng hoàn thiện. TP.HCM sẽ có hành lang Đông Tây, hành lang Bắc Nam, 12 hệ thống Metro để giải quyết tình trạng tắc đường. Chúng tôi kỳ vọng, đến năm 2030, thành phố sẽ có tuyến Metro thứ 2 từ Tham Lương đến Bến Thành ”, ông Đoàn Mạnh Thắng nêu cụ thể.

Hai điểm nhấn nổi bật nhất dự án

Để tăng tốc, TP.HCM đang quyết tâm quay lại tập trung phát triển công nghiệp và xây dựng thành phố theo chiến lược ‘bám sông – hướng biển’.

Sở dĩ, Bình Dương và Đồng Nai có thể đứng trên TP.HCM ở khía cạnh thu nhập đầu người là bởi cả hai chính là ‘thủ phủ công nghiệp’ của cả miền Nam lẫn Việt Nam. Vì nhiều lý do khác nhau, TP.HCM đã không còn tập trung phát triển các khu công nghiệp và thu hút vốn đầu tư FDI vào sản xuất trong vài năm gần đây, mà nhường cơ hội cho 2 hàng xóm.

Theo thống kê của Savills đến tháng 3/2024, Đồng Nai có 39 KCN với tổng diện tích 18.500ha – trong đó 31 đã đi vào hoạt động, tỷ lệ lấp đầy đạt 86%. Bình Dương có 31 KCN với tổng diện tích 12.721ha chiếm 13% diện tích các khu công nghiệp của các nước, tỷ lệ lấp đầy khoảng 98%, TP.HCM có 19 khu công nghiệp với tổng diện tích 4.546ha. Giá đất khu công nghiệp tại TP.HCM luôn cao nhất cả nước, với mức 198 USD/m2/kỳ hạn thuê.

“ Hiện tại, đất phát triển công nghiệp của TP.HCM rất ít - chỉ khoảng 10.000ha. Rất hạn hẹp! Cái khó của chúng tôi khi quy hoạch: trong khi tổng quỹ đất khá hẹp mà định hướng của thành phố là phải thu hút ngành công nghệ cao - những ngành khiến giá trị gia tăng đất công nghiệp có thể lên đến 20-30 USD cho mỗi m2. Cụ thể hơn, đó là ngành sản xuất công nghệ cao – chip/bán dẫn, hậu cần và dịch vụ tài chính…

Đúng là các tỉnh lân cận có lợi thế về quỹ đất và quy hoạch đô thị cho phát triển công nghiệp; song TP.HCM cũng có những lợi thế riêng ở cuộc đua này. Chúng ta được hưởng lợi từ vị trí gần sân bay, cảng biển, lực lượng lao động có tay nghề cao… ”, lãnh đạo Royal HaskoningDHV nhận định.

2 dự án lớn trong lần quy hoạch này chính là xây cảng biển quốc tế Cần Giờ và Trung tâm tài chính quốc tế ở Thủ Thiêm; tức là khi những công trình này xây xong thì TP.HCM mới có lợi thế rõ rệt trong việc kêu gọi vốn đầu tư FDI cho mảng công nghệ cao.

Còn ở thời điểm hiện tại, TP.HCM rất khó để cạnh tranh với Bình Dương, vì Bình Dương đang có sự hậu thuẫn lớn từ những nhà phát triển khu công nghiệp tầm vóc châu Á như Tập đoàn Sembcorp đến từ Singapore. Đặc biệt nữa là những dự án công nghệ cao cần quỹ đất lớn để xây dựng nhà máy/công xưởng và điện năng lượng tái tạo.

Mới đây, SAM của Shark Louis Nguyễn đã chọn VSIP III ở Bình Dương để đầu tư trung tâm dữ liệu lớn nhất Việt Nam, rộng 50ha trị giá 1,5 tỷ USD. VSIP III cũng là nhà của dự án nhà máy trị giá 1,3 tỷ USD của LEGO. Hệ thống KCN VSIP trên khắp cả nước là liên doanh giữa Sembcorp và Becamex.

“ Về chiến lược phát triển đô thị ‘bám sông và hướng biển’. Trên thế giới, các thành phố lớn như Paris, London đều có dòng sông thơ mộng nằm giữa thành phố. Chúng ta cũng có dòng sông Sài Gòn nhưng chưa được khai thác đúng mức. Trong bảng quy hoạch này cũng có hệ thống đường dọc sông Sài Gòn - từ Củ Chi đi xuống và hướng biển là xây cảng trung chuyển Cần Giờ.

Thành phố có thể xây hạ tàng một bên sông Sài Gòn trước, ví dụ như xây hệ thống đường xuyên suốt - hiện tại đã có nhà đầu tư quan tâm rồi. Sau đấy, thành phố sẽ phát triển các khu dịch vụ kèm theo như bến thuyền, trung tâm thương mại dọc bờ sông, cảnh quan đi bộ, cảnh quan xung quanh sông….

Cảng Cần Giờ sẽ nằm ở vị trí chiến lược đối diện cảng Cái Mép - Thị Vải. Hiện cảng Cái Mép – Thị Vải là cảng quốc tế lớn nhất Việt Nam, nhưng mới chỉ khai thác tầm 50% công suất. Cảng Cần Giờ định hướng là một hub hậu cần quốc tế: 10% xử lý hàng xuất nhập khẩu Việt Nam và 90% là nơi trung chuyển hàng hóa đi khắp thế giới – như cách mà Singapore đang làm. Lúc đó, cảng Cái Mép – Thị Vải sẽ là cảng nội địa. Chức năng và vai trò của cả hai sẽ không mâu thuẫn nhau.

Mức đầu tư của cảng Cần Giờ dự kiến sẽ khoảng 4 tỷ USD và hiện TP.HCM đang ký các thỏa thuận hợp tác sơ bộ với nhiều nhà đầu tư lớn của thế giới. Nếu hệ thống metro có thể kết nối xuống Cần Giờ thì sẽ càng tuyệt vời! Dự đoán, nếu cảng Cần Giờ đi vào hoạt động sẽ đóng góp cho thành phố vài tỷ USD trong 1 năm ”, ông Đoàn Mạnh Thắng chia sẻ thêm.

Cũng theo ông Thắng, trong bảng Quy hoạch này, họ cũng đã tính toán sơ bộ nguồn vốn để đầu tư các dự án lớn và những bên có thể huy động vốn. Tổng đầu tư toàn bộ theo quy hoạch sẽ khoảng 320 tỷ USD, trong đó vốn nhà nước khoảng 25% - còn lại là vốn huy động từ xã hội. Ban đầu, Nhà nước phải bỏ tiền để làm xem như ‘vốn mồi’, sau đó mới huy động vốn xã hội theo các hình thức như TOD, BOO, BLT…

Quỳnh Như