10 năm thăng trầm của bitcoin: Từ một ý tưởng không thực cho đến mức vốn hoá 100 tỷ USD
Thời điểm này của 10 năm trước, sự sụp đổ của Lehman Brothers cùng nền kinh tế thế giới đã khiến cho một ý tưởng về loại tiền tệ thay thế ra đời, nó được tạo ra trên mạng trực tuyến và trong âm thầm.
Ngày 31 tháng 10 năm 2008, bitcoin ra đời và trong 10 năm qua đồng tiền số này đã thu hút được sự chú ý của những coder có quan điểm chống lại các nguyên tắc xã hội và là một cái tên "cửa miệng" xuất hiện trên Phố Wall.
Hôm thứ Sáu, đồng tiền số này đóng cửa ở mức 6300 USD, chỉ là một phần rất nhỏ so với mức đỉnh gần 20.000 USD của tháng 12 năm 2017. Tuy nhiên, giá trị hiện tại của bitcoin vẫn cao hơn rất nhiều so với lần đầu tiên giao dịch và chắc chắn rằng phần lớn các nhà đầu tư vẫn giàu có hơn nhờ nó.
Đi tìm Satoshi
Có lẽ điều dễ gây nhầm lẫn nhất về bitcoin là câu chuyện về nguồn gốc của nó. Bitcoin được phát minh bởi một nhà mật mã học bí ẩn tự xưng là Satoshi Nakamoto. Người này đã viết một cuốn sổ trắng (white paper) vào khoảng một thập kỷ trước, tuyên bố rằng mình là một người đàn ông đến từ Nhật Bản. Tuy nhiên, theo một số suy đoán thì kỹ năng tiếng Anh rất chuyên nghiệp của người này cùng phần mềm bitcoin không được dán nhãn bằng tiếng Nhật, thì điều đó lại không chắc chắn, có thể đây là một người Mỹ, Ai-len hoặc Phần Lan.
Khi bitcoin bắt đầu phổ biến, Satoshi gửi email tới một nhà phát triển bitcoin, nói rằng nhà sáng lập này đã "chuyển sang những lĩnh vực mới". Sau đó, Satoshi biến mất trên các diễn đàn vào năm 2011 và chuyển giao quyền kiểm soát cho Gavin Andresen, một kỹ sư phần mềm. Tuy nhiên, Satoshi không hề ra đi với bàn tay trắng, người này đã nắm giữ khoảng 1 triệu bitcoin trước khi biến mất. Hiện tại, số tiền đó có giá trị hơn 6,2 tỷ USD.
Theo sổ trắng, mục tiêu ban đầu của bitcoin khá đơn giản, là một phiên bản tiền điện tử ngang hàng cho phép các khoản thanh toán trực tiếp được gửi từ bên này sang bên khác mà không thông qua tổ chức tài chính.
Bitcoin trở nên phổ biến
Đồng tiền số này bắt đầu thu hút được sự chú ý của các diễn đàn trực tuyến và đến năm 2009, 50 bitcoin đầu tiên đã được đào. Quá trình này là một quá trình tiêu thụ năng lượng, được thực hiện trên các máy tính có công suất cao, giải mã các phép tính toán học xác nhận các giao dịch trên cuốn sổ cái. Giao dịch bitcoin đầu tiên diễn ra chỉ hơn một tuần sau đó, được Satoshi "sang tay" cho nhà phát triển phần mềm Hal Finney.
Vài tháng sau, giao dịch thực tế của bitcoin lần đầu tiên đã diễn ra. Ở thời điểm đó, nó không có giá trị thực. Tuy nhiên, ngày 5 tháng 10 năm 2010, một lập trình viên đến từ Jacksonville đã trả một chiếc pizza cho 10.000 bitcoin, cùng đó sử dụng tỷ giá hối đoái mới được thiết lập của bitcoin, là khoảng 25 USD, theo CoinDesk. Nếu vào tháng 10 năm 2018 thì anh này phải trả 63 triệu USD cho chiếc pizza đó.
Đến cuối năm 2010, bitcoin nổi lên như một đồng tiền tệ thật với giao dịch trên điện thoại đầu tiên và có tổng giá trị lên tới 1 triệu USD.
Mt.Gox và Con đường tơ lụa
Mt.Gox đưa bitcoin lên sàn, nhưng không như một số người hy vọng. Sàn giao dịch bitcoin đã được ra mắt vào năm 2010 và 3 năm sau, Mt.Gox xử lý khoảng 70% giao dịch tiền số trên toàn thế giới. Trang web này đã bị hack rất nhiều lần vào năm 2011, khi đó bitcoin đạt mốc 1 USD. Sau đó, sàn tiền ảo này đã bị đóng băng bởi hệ thống ngân hàng của Mỹ do những vấn đề pháp lý. Và đến năm 2013 thì ngừng giao dịch, bị đóng cửa trang web và đệ đơn xin bảo hộ phá sản.
Con đường tơ lụa là một "mối thù" khác đối với bitcoin. Thị trường "dark web" tạo điều kiện thuận lợi cho những vụ mua bán súng, ma tuý và hàng hoá bất hợp pháp khác, hầu hết qua bitcoin. Bitcoin thường được gọi là đồng tiền tệ cho tội phạm, đây là cách bitcoin được phân loại bởi những người nghi ngờ về vị trí của nó trong hệ thống tài chính hiện đại.
Giá trị của bitcoin đã sụt giảm sau khi các quan chức của cơ quan thực thi pháp luật của Mỹ đóng cửa Con đường tơ lụa. Năm 2015, nhà sáng lập của trang web này đã bị kết án tù chung thân. Nhu cầu về bitcoin có thể sẽ cạn kiệt sau khi trang web bị đóng cửa, nhưng trong những năm sau, điều ngược lại lại xảy ra.
Đối với một số người, sự ráo riết của chính phủ trong những năm đó lại tạo cơ hội để mua bitcoin. Nhà đầu tư mạo hiểm Tim Draper là một trong những số đó, ông mua bitcoin sau khi Mt.Gox đóng cửa và gọi nó là "công nghệ tuyệt vời nhất kể từ khi internet ra đời". Sàn giao dịch tiền số Coinbase mới đây cũng được định giá đến 8 tỷ USD, được thành lập vào khoảng thời gian đó, năm 2012.
Ngoài ra, Overstock.com, Newegg, Expedia, Microsoft, Dish Network, OKCupid, CheapAir và Etsy cũng nằm trong số những công ty chấp nhận thanh toán bằng bitcoin cho một số khoản nhất định.
Từ tháng 3 đến con số 20.000 USD
Đến năm 2017, các nhà đầu tư đã sử dụng bitcoin với mục đích đầu cơ, nhiều hơn là để mua xe hay pizza. Nó còn được so sánh với vàng kỹ thuật số và là một lựa chọn tiềm năng cho khoản đầu tư thay thế, một đồng tiền tệ an toàn trong bối cảnh rối loạn của thị trường chứng khoán.
Năm ngoái, nhiều nhà đầu tư đã bị quan điểm FOMO "điều khiển" - fear of missing out (tạm dịch: sợ rằng mình sẽ bỏ lỡ). Đầu năm ngoái, bitcoin có mức giá dưới 1000 USD và đến tháng 12 đã được giao dịch với hơn 19.000 USD, nâng tổng số lợi nhuận lên 1300%, theo CoinDesk. Mức tăng đó mang đến một kỷ nguyên mới cho các triệu phú tiền số. Tuy nhiên, vào phiên giao dịch hôm thứ Sáu, nó đã giảm hơn 60% so với mức đỉnh và đóng cửa phiên ở mức 6300 USD.
Hợp đồng tương lai
Mức đỉnh của bitcoin làm hài lòng nhiều người, họ hy vọng rằng nó sẽ trở nên phổ biến - một thị trường hợp đồng tương lai. Sàn giao dịch Chicago Mercantile Exchange (CME) đã giới thiệu về giao dịch hợp đồng tương lai của bitcoin sẽ diễn ra vào ngày 17 tháng 12, cùng ngày với thời điểm bitcoin chạm mức đỉnh là 19.783 USD.
Cơn sốt ICO
Khi giá trị của bitcoin leo thang, các đồng tiền số khác và những cách thức gọi vốn được gọi là ICO (lần phát hành token đầu tiên ra sàn chứng khoán tiền số). Token hoặc các đồng tiến số được bán ra thông qua ICO hứa hẹn sẽ nhận được một khoản hời trong tương lai, hoặc như ethereum, được sử dụng để truy cập nền tảng blockchain thực tế. Phương pháp gọi vốn này xuất hiện vào năm 2013 nhưng đã rất phổ biến vào năm ngoái khi nó mang về hàng tỷ USD từ các nhà đầu tư bán lẻ.
Nhờ có ICO, có hơn 2000 đồng tiền ảo đã tồn tại, theo CoinMarketCap.com. Nhiều người đã thất bại ngay từ khi bắt đầu, nhưng toàn bộ vốn hoá thị trường tiền số đã lên đến hơn 200 tỷ USD - bitcoin chiếm hơn một nửa số đó, với mức vốn hoá là 113 tỷ USD.
Hoạt động huy động vốn của ICO đã thu về 12 tỷ USD chỉ trong năm nay, nhiều hơn tổng số thương IPO trên các sàn giao dịch hơn của Mỹ. Rất nhiều trường hợp ICO bị cáo buộc là lừa đảo và được các nhà quản lỹ của Mỹ liên tục cảnh báo.
Đầu năm nay, các công ty công nghệ như Google, Facebook và Twitter đã cấm những quảng cáo tiền số, chỉ ra rằng họ đang nỗ lực để bảo vệ các nhà đầu tư bán lẻ khỏi các trường hợp gian lận.
Phố Wall đang dần chấp nhận
Phố Wall có động thái chậm rãi nhưng chắc chắn sẽ chấp nhận bitcoin là một khoản đầu tư chính thống.
Martin Chavez, CFO của Goldman Sachs, cho biết ngân hàng đang làm việc với những giao dịch bắt nguồn từ bitcoin, được gọi là "non-deliverable forward" (hợp đồng kỳ hạn tiền không giao dịch) do nhu cầu tư khách hàng. Cựu CEO Lloyd Blankflein chia sẻ trên Twitter rằng, Goldman Sachs "vẫn đang suy nghĩ về bitcoin" và ngân hàng "không từ chối/xác nhận". Ngân hàng này đã thanh toán những hợp đồng tương lai có liên kết với bitcoin do Sàn giao dịch quyền chọn Chicago Board Options Exchange (CBOE) và CME cung cấp từ tháng 5 và đang cung cấp thanh khoản cho khách hàng của các hợp đồng tương lai đó.
Ngành công nghiệp mới này cũng chứng kiến nhiều thương vụ hợp tác giữa Phố Wall và các công ty tiền số. Fidelity cũng đã hợp tác với Coinbase để khách hàng có thể theo dõi số tư tiền số. Nasdaq đã công bố thương vụ hợp tác với sàn giao dịch tiền số Gemini, được thành lập bởi Winklevosses. Thoả thuận này đã cho Gemimi có quyền truy cập vào công nghệ giám sát của Nasdaq để hỗ trợ cung cấp một thị trường và là "thị trường dựa trên những quy tắc" cho các khách hảng riêng của họ.
Có lẽ "phiếu thuận" lớn nhất đến từ các nhà đầu tư của các tổ chức "khét tiếng".
CIO David Swesen của Yale đã đầu tư vào ít nhất hai quỹ đầu mạo hiểm, trong đó có blockchain và tiền số. Dù những thương vụ đầu tư đó vẫn chưa rõ ràng rằng có phải bitcoin hay không thì đó lại là một dấu hiệu tích cực cho tương lai của ngành công nghiệp này.
Dù có rất nhiều sự quan tâm trong thời gian gần đây, CEC vẫn chưa chấp thuận một quỹ ETF bitcoin. Cơ quan này đã công bố trong một lá thư, chỉ ra "các vấn đề để bảo vệ nhà đầu tư cần phải được kiểm tra" trước khi các nhà tài trợ có thể cung cấp khoản tiền này cho các nhà đầu tư bán lẻ.
Những lời chỉ trích
Một số vị CEO danh tiếng của Phố Wall lại không bị "lay động" bởi bitcoin. CEO của JPMorgan - Jamie Dimon nói đây là một trò gian lận. Warren Buffett đã rất nhiều lần phản đối bitcoin, cho biết đồng tiền số này là một "liều thuốc chuột". Nhà quản lý quỹ đầu cơ Citadel - Ken Griffin là một trong rất nhiều người đã chỉ ra những điểm tương đồng giữa bitcoin và cơn sốt hoa Tulip trong những năm 1630.
Công nghệ Blockchain
Ngay cả khi bitcoin không tồn tại trong 10 năm nữa, rất nhiều người ở Phố Wall đang cá rằng công nghệ cơ bản của nó vẫn phổ biến.
J.P. Morgan Chase, IBM, Deloitte, Amazon and Facebook nằm trong số những công ty sử dụng công nghệ blockchain riêng dành cho các doanh nghiệp, phần lớn không có liên quan đến tiền số. Trong khi đó, số thương vụ mua lại và sáp nhập của các công ty blockchain và tiền số đã tăng gấp hơn gấp đôi trong năm qua trong bối cảnh bitcoin giảm 54% giá trị.
Giờ đây, các giám đốc điều hành dường như lại trả qua hiện tượng "FOMO" trong công nghệ blockchain giống như các nhà đầu tư bán lẻ vào năm ngoái. Trong một báo cáo của PwC vào tháng 8, 84% các giám đốc điều hành được khảo sát đều cho biết công ty của họ đang "tích cực tham gia" vào công nghệ này.
