Mất cân đối thị trường xuất nhập khẩu: Nhiều lo ngại
Mất cân đối thị trường xuất nhập khẩu là vấn đề được nhiều chuyên gia kinh tế bày tỏ quan ngại trong thời gian gần đây bởi ở một số thị trường VN đã bị phụ thuộc quá nhiều vào hàng hóa xuất nhập khẩu.
Kim ngạch xuất khẩu 5 tháng đầu năm đạt mức tăng trưởng khá, với tổng kim ngạch đạt xấp xỉ 50 tỷ USD. Kim ngạch nhập khẩu cùng thời kỳ ước đạt 51,86 tỷ USD, đưa con số nhập siêu của 5 tháng đầu năm nay là 1,9 tỷ USD.
Thoạt nhìn mức nhập siêu này không lớn, nhiều người còn kỳ vọng đây là dấu hiệu cho thấy sự phục hồi của nền kinh tế khi các doanh nghiệp đẩy mạnh nhập khẩu để sản xuất. Tuy nhiên, nếu xét theo cơ cấu mặt hàng và thị trường thì con số nhập siêu cũng đáng để suy ngẫm khi tình hình nhập siêu với một số đối tác thương mại trong khu vực châu Á vẫn rất cao, đặc biệt là nhập siêu từ Trung Quốc luôn cao nhất trong các quan hệ đối tác thương mại song phương của Việt Nam.
Thị trường trên 1 tỷ dân này là điểm đến của hàng hóa xuất khẩu của tất cả các quốc gia trên thế giới và cũng là thị trường nhập khẩu lớn của nhiều nước, Việt Nam cũng không là ngoại lệ.
Xét theo thị trường xuất khẩu, 5 tháng đầu năm 2013, kim ngạch xuất khẩu sang châu Á tăng 12,9% nhưng chiếm tỷ trọng gần 52 %; xuất khẩu sang châu Âu tăng 24,4% chiếm tỷ trọng 20,6%; sang châu Mỹ tăng 15,3%, chiếm tỷ trọng 20,3%... Trong khi đó, nhập khẩu từ châu Á chiếm tỷ trọng tới 80,0% tổng kim ngạch nhập khẩu của Việt Nam; châu Âu chỉ chiếm 9,6% còn châu Mỹ là 6,0%.
Sự mất cân đối ở một số thị trường xuất nhập khẩu hàng hóa của Việt Nam khiến tỷ lệ nhập siêu nới rộng, đặc biệt là với thị trường Trung Quốc. Năm 2012 Việt Nam nhập siêu từ Trung Quốc lên tới 16,4 tỷ USD trong khi nhập siêu của cả nền kinh tế chỉ khoảng 780 triệu USD. Những tháng đầu năm tỷ lệ nhập siêu từ thị trường này trung bình khoảng 2 tỷ USD/tháng.
Đơn cử như 5 tháng đầu năm khối lượng phân bón nhập khẩu các loại đạt 1,41 triệu tấn thì nguồn phân bón từ Trung Quốc, chiếm tới 40,65%; kim ngạch nhập khẩu thuốc trừ sâu và nguyên liệu đạt 331 triệu USD thì nhập khẩu từ Trung Quốc chiếm 46,67%.
Trong khi Việt Nam xuất khẩu phần lớn là hàng nông lâm thủy sản, dầu thô, than đá..., nhiều mặt hàng trong số này không được khuyến khích xuất khẩu hoặc không chủ động được về giá bán thì hàng nhập về từ Trung Quốc phần lớn lại là máy móc (chiếm 30%), nguyên vật liệu, phụ kiện phục vụ sản xuất (chiếm khoảng 60%), hàng tiêu dùng.
Tiến sĩ Võ Trí Thành - Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu và quản lý kinh tế trung ương (CIEM)- nhận xét: Việt Nam đang đối mặt với nỗi lo nhập siêu ngày càng lớn từ Trung Quốc khi nền kinh tế, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ đang phụ thuộc rất lớn vào nguyên phụ liệu của quốc gia này. “Nếu việc nhập khẩu này trục trặc, nền kinh tế Việt Nam sẽ gặp khó khăn trong khi chúng ta hầu như chưa khai thác được gì nhiều để đẩy mạnh xuất khẩu, nhất là hàng hóa có giá trị gia tăng cao vào thị trường này”- ông Thành lo ngại.
Một chuyên gia kinh tế lý giải: Nhập siêu từ Trung Quốc quá lớn là chúng ta phải nhập vật tư đầu vào cho sản xuất công nghiệp, nguyên phụ liệu cho gia công xuất khẩu và máy móc của các nhà thầu Trung Quốc đang thực hiện dự án tại Việt Nam. Hàng Việt Nam xuất đi thị trường này chưa đa dạng, chủ yếu là nông- lâm- sản giá trị thấp hoặc xuất theo đường biên mậu nên không ổn định.
Giải pháp hạn chế nhập siêu cũng như giảm ảnh hưởng nhập khẩu từ một vài thị trường lớn cần một chiến lược tổng thể và dài hơi. Các đề xuất được đưa ra là phải đẩy mạnh phát triển công nghiệp phụ trợ, nâng cao giá trị gia tăng cho hàng xuất khẩu và cần có chính sách hợp lý đối với xuất- nhập khẩu qua đường biên mậu để gia tăng hoạt động chính ngạch. Các doanh nghiệp cũng cần có kế hoạch khai phá thị trường mới, tận dụng những lợi thế của những thị trường đã được hưởng ưu đãi thuế quan nhằm tăng kim ngạch xuất khẩu, giảm nhập siêu.
Theo Thùy Linh
