Nghề ‘buôn sao’: Mô hình kinh doanh mới đang được startup sở hữu Loa Phường, Trắng TV theo đuổi nhìn từ scandal 'bảng báo giá Bùi Tiến Dũng'
Ý tưởng kinh doanh của Orion Media hay NAH mới xuất hiện tại Việt Nam nhưng không quá xa lạ ở Trung Quốc.
Sau giải thi đấu thành công của U23 Việt Nam, trang cá nhân của những cầu thủ như Bùi Tiến Dũng, Lương Xuân Trường, Hà Đức Chinh… nhận được sự quan tâm đặc biệt. Với lượng fan lớn trên facebook cá nhân lên đến 2,7 triệu follower (người theo dõi), một "bảng báo giá booking Bùi Tiến Dũng" áp dụng từ 1-2-2018 đã xuất hiện trên một số tờ báo và mạng xã hội. Đơn vị soạn thảo báo giá này là công ty truyền thông Orion Media.
Từ một mẩu báo giá Bùi Tiến Dũng
Theo đó, chỉ một bài đăng trên Facebook của thủ thành quê Thanh Hóa sẽ thu về 2.500 USD (khoảng 57 triệu đồng), 1 lần livestream có giá 5.500 USD (hơn 120 triệu đồng). Cũng theo bảng giá này, cát-xê dự sự kiện của chàng thủ thành ở khoảng 10.000 USD (khoảng 230 triệu đồng) cho một lần đi event. Chụp ảnh check-in là 5.000 USD, tham gia chụp ảnh 10.000 USD và giá quay quảng cáo lên đến 50.000 USD (hơn 1 tỉ đồng)…
Việc báo giá của Orion Media khiến CLB FLC Thanh Hóa phản ứng gay gắt về vụ việc này. Đội bóng Thanh Hóa cho rằng vì bản báo giá quảng cáo này ảnh hưởng nghiêm trọng đến hình ảnh của cá nhân cầu thủ Bùi Tiến Dũng, tập thể đội U23 Việt Nam, đội bóng chủ quản FLC Thanh Hoá và cả nền bóng đá Việt Nam.
Sau một vài lời qua tiếng lại, rất nhanh, cầu thủ Bùi Tiến Dũng đã xin lỗi và hứa sửa sai với CLB chủ quản, đồng thời FLC Thanh Hóa quyết định không khởi kiện công ty truyền thông trên.
Tuy vậy nhìn ở một khía cạnh khác Orion Media là một hiện tượng kinh doanh truyền thông mới và bắt đầu nhận được sự chú ý. Công ty này hiện sở hữu một số kênh Youtube giải trí, hài hước như Trắng TV hay Loa phường… Mới đây nền tảng quản lý người nổi tiếng NAH của công ty này huy động được 200.000 USD trong vòng hạt giống từ các nhà đầu tư trong nước. Theo DealstreetAsia, những nhà đầu tư rót vốn gồm những nhà sáng lập của Cong Vang JSC, Boo Commercial JSC, Boomeran.
Mạng lưới này hoạt động theo hướng tập trung vào việc kết nối các thương hiệu, các nhà quảng cáo với những nhân vật nổi tiếng, có ảnh hưởng. Đơn vị này cũng xây dựng nhóm riêng dành cho người có hưởng trên Facebook và Instagram.
Theo chia sẻ của NAH, hiện có hơn 3.000 người nổi tiếng tham gia nền tảng này và 26 triệu lượt người theo dõi đồng thời làm việc với các thương hiệu lớn như Samsung, Honda, VNG. NAH chia thành 6 lĩnh vực lớn được khá đông đối tượng theo dõi bao gồm Game, Phim, Oto và xe máy, Bất động sản, Mẹ và bé, Nhà hàng. Hiện có một số blogger, người nổi tiếng tham gia và đăng bài quảng cáo như nhà văn Trang Hạ, Phan Hồ Điệp (mẹ của "thần đồng" Đỗ Nhật Nam), MC Phan Anh, MC Xuân Bắc,...
Đến mô hình truyền thông mới
Ý tưởng kinh doanh của Orion Media hay NAH mới xuất hiện tại Việt Nam nhưng không quá xa lạ trên thế giới. Ví dụ tại Trung Quốc, những blogger đang được xem là làn gió mới đem lại những thay đổi của ngành thương mại điện tử nước này.
Theo số liệu của CBNData, một công ty dữ liệu liên kết với Alibaba cho biết nền kinh tế của những ngôi sao internet có giá trị xấp xỉ 58 tỷ nhân dân tệ trong năm 2016. Không giống như những blogger phương Tây thường hoạt động theo mô hình bảo trợ truyền thông truyền thống, nhiều blogger tại Trung Quốc đang tạo nên thành công cho nhiều thương hiệu, sản xuất và bán những sản phẩm của chính họ dành riêng cho nhóm fan riêng. Nhiều người tin rằng thương hiệu blogger sẽ là tương lai của nền thương mại điện tử Trung Quốc.
Cũng phải nói thêm về để làm được điều đó, đứng sau nhưng người nổi tiếng chính cũng như cửa hàng online của họ là những công ty được biết đến với cách gọi mỹ miều khác là những vườn ươm blogger (Blogger incubators). Họ thường là những công ty thương mại điện tử, sẽ tạo ra cửa hàng trực tuyến, thuê blogger và hỗ trợ họ phát triển.
Đầu tiên những công ty này sẽ tạo ra các kênh marketing và một tập khách hàng bằng việc phát triển những blogger với đội ngũ người theo dõi đông đảo và rộng khắp. Sau đó họ tạo ra sản phẩm. Những công ty này cũng giống agency truyền thống trừ việc nguồn thu nhập không đến từ thỏa thuận quảng cáo mà từ doanh thu của cửa hàng trực tuyến các blogger.
Công ty vườn ươm lâu đời nhất và thành công nhất tại Trung Quốc hiện này là Ruhnn Holding. Ruhan khởi đầu là một công ty bán lẻ thương mại điện tử về thời trang có tên LiBeilin. Đội ngũ ban đầu xây dựng Libeilin trở thành 1 trong 10 thương hiệu thời trang nữ trên Taobao.com, với doanh thu xấp xỉ 200 triệu nhân dân tệ năm 2014, trước khi chuyển mô hình kinh doanh sang ươm tạo blogger.
Người nổi tiếng đầu tiên ký hợp đồng với Ruhan là Zhang Dayi. Sau 2 năm khi hợp tác, cửa hàng của Zhang được cho rằng đạt doanh thu 46 triệu USD năm 2016, so sánh với thu nhập hàng năm của Kim Kardashian là 45,5 triệu USD. Hiện Zhang có 5,8 triệu lượt người theo dõi trên Weibo. Ngoài Zhang, Ruhan còn làm việc với khoảng 50 blogger khác như delicious大金, 虫虫Chonny, and 左娇娇 Rosemary.
Tại Ruhan, mỗi blogger sẽ có 1 đội ngũ để quản lý nội dung truyền thông xã hội, quá trình sản xuất quản áo và cửa hàng Taobao. Một công ty vườn ươm dạng Ruhan sẽ chịu trách nhiệm quản lý bao gồm:
Quản lý hình ảnh: Các blogger được ủng hộ duy trì phong riêng của họ, Ruhan sẽ giúp định vị rõ hơn phong cách này, phát triển hình ảnh của họ, dạy họ cách chụp ảnh, đào tạo họ cách tương tác với người hâm mộ.
Truyền thông xã hội: Đội ngũ quản lý riêng sẽ giúp họ chụp ảnh và quay video, chuẩn bị và đăng nội dung, quản lý tài khoản.
Thương mại điện tử: Ruhan quản lý quá trình sản xuất và phát triển sản phẩm, cũng như vận hành hàng ngày của shop trực tuyến.
Tuy vậy mô hình kinh doanh của Ruhan cũng có những rủi ro nhất định về mặt cạnh tranh. Tại Trung Quốc, hiện có ít nhất 200 công ty hoạt động tương tự với những đối thủ trực tiếp như Fan Xing You Xuan, PBLAB, Yu Jia Yu Le. Dù ngành kinh doanh này có tiềm năng rất lớn nhưng cũng có những nhà đầu tư lo ngại về triển vọng dài hạn. Một trong những lý do là độ khó của việc nhân bản thành công các blogger. Tỷ lệ thất bại khi đầu tư vào những vườn ươm tạo blogger này là trên 95%.
Một vấn đề lớn khác là thiếu tính độc đáo, rất dễ để các vườn ươm này sao chép lẫn nhau. Những blogger Trung Quốc có tính đồng nhất cao, một phần do các tiêu chuẩn về vẻ đẹp ở Trung Quốc, một phần do hệ thống sản xuất ra hình mẫu như họ kiểu Ruhan. Phần lớn các blogger là các cô gái trẻ, thân hình mảnh mai bán sản phẩm thời trang. Sự giống nhau này tạo ra rủi ro khi công ty không thể đa dạng hóa để tạo ra sự cân bằng. Ngoài ra những công ty vườn ươm này phải đối mặt với những chi phí cao hơn trong bối cảnh phát triển ồ ạt của truyền thông xã hội để tạo nên sự khác biệt.
Kiếm tiền và làm ngôi sao
Trở lại thị trường Việt Nam. Theo nghiên cứu của DealstreetAsia, 72% người dùng Việt Nam quyết định mua sản phẩm dựa trên gợi ý của những người nổi tiếng. Thế nên tiềm năng phát triển của thị trường thương mại điện tử sử dụng kênh của người nổi tiếng là không hề nhỏ.
Năm 2015, nghiên cứu của Công ty nghiên cứu thị trường Nielsen cũng cho biết, có hơn 30% người tiêu dùng gắn bó mật thiết với mua sắm trực tuyến và tham khảo mạng xã hội để đưa ra quyết định mua sắm.
Còn theo khảo sát của Cục Thương mại điện tử và Công nghệ thông tin năm 2016, có tới 32% người trả lời khảo sát có thời gian truy cập Internet từ 5 - 7 giờ/ngày. Một điều đáng chú ý là thời điểm số người truy cập Internet nhiều nhất lại là vào ban đêm từ 20 - 24 giờ với 53% số người tham gia khảo sát lựa chọn khung giờ này.
Số liệu thống kê khác do Công ty nghiên cứu thị trường eMarketer công bố vào tháng 11/2015 cho thấy, hơn 32 triệu người Việt Nam thường xuyên sử dụng mạng xã hội, chiếm gần 36% dân số.Một khía cạnh khác là truyền thông xã hội ngày càng được linh hoạt hóa. Đó không chỉ là sự đa dạng của các kênh nổi tiếng như Facebook, Youtube. Mà các hình thức thể hiện mới cũng liên tục tiếp nối trong một thị trường có tốc độ nhanh và luôn thay đổi. Với sự gia tăng số lượng người thuộc mọi lứa tuổi sử dụng phương tiện truyền thông sẽ họ sẽ có nhu cầu không gian mới, nơi người dùng có thể giao tiếp và chia sẻ nội dung tách ra khỏi dòng chảy chính.
Sự trỗi dậy của mạng xã hội cũng nhanh chóng tạo ra những ngôi sao. Vậy ngôi sao mạng xã hội xuất hiện thế nào?
Về mặt tâm lý xã hội, tiến sỹ Đặng Hoàng Giang trong cuốn sách "Bức xúc không làm ta vô can" tìm ra một dấu mốc về sự xuất hiện của một ngôi sao, một người ảnh hưởng:
Khi nào thì một cá nhân "chỉ" đơn thuần là nổi tiếng, và khi nào thì họ đã trở thành một ngôi sao, một celebrity? Một nhân vật của công chúng trở thành sao vào thời điểm truyền thông chuyển từ việc tường thuật về vai trò và hoạt động xã hội của họ sang tường thuật về đời sống cá nhân của họ. Đó là lúc người ta bàn tán về cái biệt thự của một nhà khoa học hơn là về công trình của ông ta, về cuộc ly hôn của một vận động viên hơn là về chương trình tập luyện của anh.
Theo ông, văn hóa ngôi sao dường như đang kích hoạt một quá trình dân chủ hóa. Ví dụ bắt đầu từ thế kỷ 19 ở châu Âu, theo nhà xã hội học Stephen Gundle, phong cách, cái đẹp, thời trang, sự xa xỉ và cả danh tiếng không còn là độc quyền của giới vua chúa và quý tộc nữa. Quá trình này dường như đạt được điểm kết ở cuối thế kỷ 20. Tiến sỹ Giang lấy ví dụ David Beckham là con của một thợ làm đầu và một thợ đóng bếp. Vợ anh, ca sĩ Victoria của Spice Girls, là con của một nhân viên văn thư và một kỹ sư điện. Nhưng đám cưới của họ được tổ chức như một nghi lễ hoàng gia, và là một sự kiện toàn cầu.
"Các ngôi sao là hiện thân cho sự đắc thắng của đám đông."- David Marshall.
Ngay sau đó, một tờ báo Anh chạy một biếm họa vẽ David và Victoria đội vương miện, mặc áo choàng lông, vẫy thần dân từ trên ban công của một lâu đài, trong khi đó nữ hoàng Anh bé tí đứng ở một góc nói vào điện thoại "Bảo vệ đâu, chúng ta bị chiếm nhà!" David Marshall viết: "Các ngôi sao là hiện thân cho sự đắc thắng của đám đông."
Lý giải cho việc vì sao các ngôi sao lại hấp dẫn, ông cho rằng họ là màn ảnh để công chúng chiếu lên đó các giấc mơ, các khao khát của mình. Ông viết: Với đàn ông Việt, Ngọc Trinh vừa là siêu người mẫu vừa như cô bé nhà bên, vừa là người tình búp bê vừa là công chúa hiện đại, vừa Á Đông vừa phá cách, vừa tự do vừa phục tùng, vừa rẻ tiền vừa dũng cảm, vừa bóng bẩy vừa thật thà. Phụ nữ Việt nhìn Ngọc Trinh vừa ghen tị vừa lo ngại, vừa kinh ngạc vừa tò mò, vừa ngưỡng mộ vừa khinh thị. Nhưng dù yêu hay ghét, người ta không thể rời mắt khỏi nhất cử nhất động của cô.
Những mô hình vườn ươm blogger, vườn ươm người ảnh hưởng không những giúp người tham gia dễ kiếm tiền hơn còn là nơi nuôi dưỡng, biến ước mơ thành ngôi sao của số đông những người theo dõi kia trong tương lai sẽ thành hiện thực.
