Điều gì quyết định số phận Bạc Hy Lai?

Bản án tử hình hoãn thi hành dành cho bà Cốc Khai Lai được công bố ngày thứ Hai đã đặt dấu chấm hết cho cuộc điều tra và dư luận xung quanh cái chết của doanh nhân người Anh Neil Heywood. Người ta đang đặt ra không ít câu hỏi về số phận của ông Bạc Hy Lai, người đang bị cáo buộc với tội danh “vi phạm điều luật đảng”.

Liệu ông Bạc có trở thành đích nhắm cho một chiến dịch tấn công tồi tệ hơn? Hay ông sẽ tránh được án trừng phạt nghiêm khắc? Giới chuyên gia phân tích hàng đầu đưa ra nhiều dự báo khác nhau nhưng họ đều thống nhất ở điểm: bản án dành cho bà Cốc Khai Lai đã đào huyện chôn sự nghiệp chính trị của ông chồng.

Ông Joseph Fewsmith, chuyên gia hàng đầu về chính trị Trung Quốc tại đại học Boston và là tác giả của vài cuốn sách về Trung Quốc, chỉ ra, để giảm bớt sự yêu quý của không ít tầng lớp nhân dân dành cho ông Bạc, không ít chính trị gia đã cố gắng nói đến vụ việc từ phương diện tội giết người của bà Cốc.

Ông Fewsmith nói: “Vụ giết doanh nhân người Anh Neil Heywood đã giúp các chính trị gia Trung Quốc gạt đi nhiều vấn đề khác như chiến dịch đả hắc của ông Bạc, mô hình Trùng Khánh và tham vọng chính trị của ông.”

Giáo sư Jean-Pierre Cabestan, trưởng bộ môn nghiên cứu về các chính phủ và quốc tế tại đại học Hong Kong Baptist, nhận định trên chính trường Trung Quốc, giới chính trị gia cánh tả, người theo trường phái bảo thủ, nhiều khả năng sẽ thua thiệt nhiều nhất bởi cả thế giới và giới chính trị gia Trung Quốc đã biết quá nhiều về cặp đôi Bạc Hy Lai – Cốc Khai Lai, thân thế gia đình và tài sản của họ.

Ông nói: “Nói cách khác, ông Bạc như một món nợ.”

Nhận xét về mô hình Trùng Khánh mà ông Bạc từng xây dựng, ông Cabestan nói: “Mô hình Trùng Khánh tốn kém cho nhà nước, gây tổn hại cho nhiều công ty tư nhân và không phù hợp với luật pháp. Nhưng lãnh đạo với tư tưởng ủng hộ nhà nước, doanh nghiệp nhà nước không hoàn toàn thất bại sau vụ việc.”

Giáo sư Bo Zhiyue, chuyên gia về chính trị Trung Quốc tại đại học quốc gia Singapore, khẳng định dù sự nghiệp của ông Bạc đã chấm dứt nhưng đường lối lãnh đạo của ông sẽ không chết: “Dù ông Bạc, đối thủ lớn, đã thất bại nhưng giới lãnh đạo mới của Trung Quốc không thể không áp dụng nhiều chính sách của ông bởi mô hình Trùng Khánh thực sự đã mang đến thử nghiệm quan trọng cho mô hình phát triển tương lai của Trung Quốc, đặc biệt xét đến vấn đề bất bình đẳng thu nhập, nhà ở công cộng và mô hình tăng trưởng mới.”

Giới lãnh đạo Trung Quốc thừa hiểu về sự bất bình đẳng trong xã hội, sản phẩm tất yếu của quá trình tăng trưởng kinh tế. Giới chính trị gia và doanh nhân mới giàu khiến cho công chúng phẫn nộ.

Trên thực tế, truyền thông chính thống của Trung Quốc cũng không ít lần nói đến các cuộc biểu tình bắt nguồn từ những người cảm thấy bị bỏ lại trong cuộc đua kinh tế hay người bất bình với tình trạng lạm dụng tiền bạc và quyền lực.

Ông Li Mingjiang, giáo sư chính trị tại trường S. Rajaratnam School of International Studies ở Singapore, chỉ ra: “Rõ ràng người ta thừa nhận rằng chính phủ cần phải dành thêm nguồn lợi để chấm dứt tình trạng bất bình đẳng trong xã hội cũng như giảm bất bình đẳng thu nhập. Nếu trên phương diện này, mô hình Trùng Khánh không chết.”

Bao lâu nay, chính phủ Trung Quốc đã cố gắng hỗ trợ cho người nghèo tại các tỉnh thuộc khu vực miền Tây bằng cách tăng đầu tư nhà nước. Ông Bạc từng nghĩ ra đường hướng đúng nhưng ông dường như đi quá xa trong phong cách làm chính trị và quản lý.

Ông Li nhận xét: “Ông Bạc dường như hơi thái quá trong chính sách ông áp dụng tại Trùng Khánh, đặc biệt phải kể đến chiến dịch chính trị theo phong cách thời Cách mạng Văn hóa. Kiểu chính sách thái quá này sẽ chết, ít nhất trong những năm tới.”

Ông Li nói thêm: “Khi giới truyền thông đã đưa tin quá nhiều về vụ việc ông Bạc Hy Lai và bà Cốc Khai Lai, áp lực buộc giới chức cao cấp của Trung Quốc phải công bố thêm nhiều thông tin về vụ việc lên cao để dập tắt những tin đồn không chính xác. Giới chức Trung Quốc phải vô cùng cẩn thận để tránh làm những người ủng hộ ông Bạc phẫn nộ.”

Nhìn chung những chuyên gia trả lời phỏng vấn của NBC News đều nhận định rằng giới chức Trung Quốc sẽ phải xử lý cực kỳ cẩn trọng với ông Bạc bởi xét đến việc ông quá được yêu thích: “Lãnh đạo nhà nước biết ông Bạc rất được lòng và nhận được sự ủng hộ lớn, và trên phương diện ấy, quyết định tòa án đưa ra hẳn đã được cân nhắc rất nhiều và là lựa chọn tốt nhất mà họ có thể đưa ra.”

Ngọc Diệp