Kho báu 'vàng trắng' lớn nhất thế giới vừa được Mỹ khai quật: Chỉ cần 5 năm để vượt qua Trung Quốc, 100.000 tấn đã đủ cung cấp năng lượng cho 50.000 chiếc xe điện

Maria Nava-Froelich, thị trưởng Calipatria, California, đang chăm chú nhìn lớp bùn nổi bong bóng tại rìa biển Salton. Theo SCMP, diện tích vùng biển lớn nhất bang này đang dần bị thu hẹp, qua đó vô hình chung làm phát tán chất độc từ thuốc trừ sâu và ảnh hưởng tiêu cực đến quần thể cá cùng các loài chim di cư.

Nằm sâu bên dưới lớp bùn là một lượng lớn lithium đủ để đáp ứng mọi nhu cầu của Mỹ, thậm chí còn có thể xuất khẩu nếu được khai thác thương mại. Điều đó khiến bà Nava-Froelich và rất nhiều những người dân địa phương khác mơ về cơn sốt ‘vàng’ tiếp theo ở California.

“Có rất nhiều hứng thú với lithium”, bà Nava-Froelich nói. “Chúng có thể giúp chúng tôi không quá phụ thuộc vào Trung Quốc”.

Nhu cầu đối với lithium - kim loại quý được dùng trong sản xuất pin cung cấp năng lượng cho mọi thứ, từ xe điện đến máy bay chiến đấu, được dự đoán sẽ tăng gấp 5 lần vào năm 2030. Điều đó đã thu hút sự quan tâm lớn từ California - nơi coi “Thung lũng Lithium” là tấm vé VIP đến với kỷ nguyên xanh hóa. Được biết, 369 tỷ USD đã được dành cho mục tiêu năng lượng sạch, theo Đạo luật giảm lạm phát năm 2022.

Do nhu cầu đối với xe điện tăng mạnh, lithium đạt mức giá kỷ lục 86.000 USD/tấn trong tháng 11, tăng từ mức 6.000 USD một thập kỷ trước đó. Giám đốc điều hành Tesla Elon Musk gọi việc khai thác lithium chính là “giấy phép in tiền”.

Sự thống trị của Trung Quốc đối với các khoáng sản chiến lược khiến Mỹ phải chạy đua để bắt kịp. Bắc Kinh hiện kiểm soát 3/5 nguồn cung cấp hóa chất lithium và 3/4 sản lượng pin lithium-ion trên toàn thế giới.

Mỹ có một số mỏ lithium ở Arkansas, Nevada, North Carolina và Utah, song trữ mỏ duy nhất hiện đang hoạt động ở Nevada lại chỉ chiếm chưa đến 1% sản lượng toàn cầu.

Được biết, đầu năm 2021, chính quyền cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump phê duyệt kế hoạch khai thác mỏ lộ thiên trị giá 1 tỷ USD tại Đèo Thacker, Nevada, trong một khu đất thuộc sở hữu của nhà nước rộng hơn 2.000 ha. Tổng thống Mỹ Joe Biden, sau khi lên nắm quyền, cũng nỗ lực hoàn thành kế hoạch còn đang dang dở. Mỏ lộ thiên, do công ty đa quốc gia Lithium Americas khai thác, có thể cung cấp một lượng lithium đủ để đáp ứng sản lượng toàn cầu vào năm 2020.

“Thành thật mà nói, chúng ta đang ở một vị trí dễ bị tổn thương”, John Podesta, cố vấn cấp cao của Nhà Trắng, nói.

Khai thác lithium, Mỹ đối mặt với sự phản đối của hầu hết mọi người dân địa phương do lo ngại tác động xấu lên môi trường. May mắn, thung lũng Imperial có một lợi thế: Các kỹ sư tin rằng việc khai thác cục bộ sẽ chỉ ảnh hưởng một phần rất nhỏ đến môi trường vì phương pháp khai thác không giống các mỏ lộ thiên tiêu chuẩn.

Ba công ty địa nhiệt – Berkshire Hathaway Energy, Controlled Thermal Resources và EnergySource Minerals – hiện đang tiến hành thí điểm. EnergySource chuẩn bị khởi công nhà máy khai thác lithium quy mô lớn, trong khi BHE, thuộc sở hữu của tỷ phú Warren Buffett, sở hữu tới 10 nhà máy địa nhiệt.

Kể từ những năm 1980, nước muối nóng được bơm lên từ lòng đất để làm quay tua-bin và tạo ra điện. Lithium khi đó bị bỏ qua. Ước tính với 15 triệu tấn lithium, Thung lũng Imperial sẽ trở thành ‘mỏ lithium’ lớn nhất được biết đến trên thế giới. Hiện 3 công ty địa nhiệt trên đang được kêu gọi sản xuất 100.000 tấn lithium/năm vào năm 2027, tức đủ để cung cấp năng lượng cho 50.000 chiếc xe điện.

“Sẽ không ngạc nhiên nếu trong 5 năm tới, Mỹ sở hữu nguồn cung cấp lithium chính trên toàn cầu”, Michael McKibben, nhà địa hóa học tại Đại học California, Riverside cho biết.

Được biết, Trung Quốc có khả năng thống trị chuỗi cung ứng pin lithium-ion trong thập kỷ tới, song nỗ lực lâu dài của Mỹ, Anh, Đức, Pháp và các nước khác sẽ khiến đại lục gặp áp lực.

Tất cả đang thúc đẩy giấc mơ của Calipatria về các khu công nghiệp, nâng cấp thành phố thông minh và các dự án nhà ở. Nơi đây đã chứng kiến thời kỳ hoàng kim vào những năm 1950, 1960 - thời điểm các ngôi sao Hollywood đến “Salton Riviera” để tận hưởng ngày hè và các môn thể thao dưới nước.

Nông nghiệp là động lực kinh tế chính, song Imperial đang phải đối mặt với tình trạng thiếu nước ngày càng tăng. Dân số cũng giảm 15% kể từ năm 2010 đến 2020.

Trên đường đi, thị trưởng Nava-Froelich dừng chân tại Niland - thị trấn gắn liền với nơi bà lớn lên. Hỏa hoạn những năm gần đây đã thiêu rụi hàng chục ngôi nhà, bưu điện và nhiều cửa hàng tạp hóa. Đồ đạc và xe cũ hỏng hóc nằm rải rác trong sân những ngôi nhà xiêu vẹo.

Sau tất cả những lời hứa hẹn vực dậy kinh tế, Ủy ban Thung lũng Lithium đã được thành lập vào năm 2020 để đặt ra các quy định về thuế đối với lithium khai thác thương mại. Một trong số đó sẽ được dùng để giải quyết tình trạng môi trường ô nhiễm cho Salton cũng như các vấn đề liên quan đến sức khỏe của người dân.

“Họ nói với chúng tôi rằng bệnh hen suyễn không phải là vấn đề, nhưng nhiều người phàn nàn bị chảy máu cam lắm”, Jerry Prado, một cụ ông 83 tuổi, nói.

Giới chức tại thung lũng Imperial muốn một chuỗi cung ứng toàn diện được xây dựng trong khu vực, bao gồm các cơ sở khai thác, xử lý lithium cho đến nhà máy sản xuất pin và ô tô điện. Với họ, việc xây dựng chuỗi cung ứng toàn diện tại địa phương sẽ giúp giảm chi phí, tiết kiệm năng lượng và cải thiện thu nhập cho người dân địa phương.

“Thật đáng tiếc khi thấy lithium được sản xuất ở đây, nhưng sau đó lại được vận chuyển bằng xe tải đến nước ngoài, trong đó có Trung Quốc”, Ryan Kelley, giám sát viên tại quận, cho biết. “Mọi người đều cảm thấy lạc quan. Tiềm năng khai thác lithium sẽ tạo ra chút mâu thuẫn về lợi ích, song điều đó có thể thông cảm được”.

Theo: SCMP, Bloomberg

Theo Vũ Anh