Đề xuất điều chỉnh giá bán điện theo cơ chế mới
Nhằm hướng tới đưa giá điện sát với thị trường và xoá bù chéo trong giá điện, Bộ Công Thương đề xuất ban hành cơ chế điều chỉnh mức giá bán lẻ điện bình quân tại Luật Điện lực theo hướng giao Chính phủ quy định, thay vì Thủ tướng Chính phủ quy định cơ chế điều chỉnh như hiện tại.
Đây là quan điểm được Bộ Công Thương đưa ra trong tờ trình gửi Chính phủ về sửa đổi Luật Điện lực sau gần 20 năm thi hành, nhằm đáp ứng mục tiêu phát triển ngành điện, bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia.
Đề xuất sửa 5 nhóm chính sách
Trong tờ trình, Bộ Công Thương đề xuất sửa 5 nhóm chính sách gồm: Quy hoạch và đầu tư phát triển điện lực nhằm bảo đảm an ninh năng lượng; các quy định về điều kiện hoạt động và việc cấp, thu hồi giấy phép điện lực; quản lý hoạt động mua bán điện theo hướng thúc đẩy thị trường cạnh tranh minh bạch, giá điện theo cơ chế thị trường. Luật sửa đổi cũng sẽ bổ sung quy định về quản lý vận hành hệ thống, khuyến khích sử dụng điện tiết kiệm, tăng cường giải pháp quản lý nhu cầu điện và điều chỉnh phụ tải điện.
Đáng chú ý, liên quan đến việc hướng tới đưa giá điện theo cơ chế thị trường, Bộ Công Thương cho biết, cơ chế điều chỉnh mức giá bán lẻ điện bình quân hiện hành do Thủ tướng Chính phủ ban hành (tại Quyết định số 24/2017/QĐ-TTg ngày 30/6/2017) có phân cấp thẩm quyền điều chỉnh giá bán lẻ điện cho Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), Bộ Công Thương và Thủ tướng Chính phủ tùy thuộc vào mức độ điều chỉnh giá bán lẻ điện.
Theo Bộ Công Thương, từ năm 2013 đến nay Thủ tướng Chính phủ đã ban hành các quyết định quy định việc điều chỉnh giá bán lẻ điện, bao gồm các quyết định về khung giá của mức giá bán lẻ điện bình quân, cơ chế điều chỉnh giá điện và cơ cấu biểu giá bán lẻ điện. Tuy nhiên, thực tế việc điều chỉnh giá điện thời gian qua vẫn còn những tồn tại khi chịu nhiều sức ép từ dư luận, phải đánh giá tổng thể ở nhiều khía cạnh do mỗi lần thay đổi có thể ảnh hưởng tới kinh tế vĩ mô.
Bộ Công Thương đề xuất sửa nhiều quy định để đưa giá điện sát với giá thị trường.
“Cơ chế điều chỉnh giá thực hiện theo Quyết định 24/2017 nhưng quá trình thực thi không diễn ra định kỳ hay theo quyết định này. Từ 2017 đến nay, giá điện được điều chỉnh 3 lần, vào 2017 (tăng 6,08%), 2019 là 8,36% và tháng 5/2023 thêm 3%. Trong khi, theo Quyết định 24, giá bán lẻ bình quân được xem xét điều chỉnh 6 tháng một lần trên cơ sở tính đúng, đủ các chi phí đầu vào sản xuất, kinh doanh của ngành điện”, Bộ Công Thương cho hay.
Bộ Công Thương dẫn số liệu của EVN cho thấy, năm 2022 tập đoàn này ghi nhận lỗ từ sản xuất, kinh doanh điện là hơn 36.200 tỷ đồng, tức mỗi kWh điện bán cho khách hàng năm ngoái, tập đoàn này lỗ hơn 149,5 đồng. Nhờ có thu nhập từ các hoạt động khác, tiết giảm chi phí (khoảng 10.000 tỷ đồng), số lỗ sản xuất kinh doanh năm 2022 của EVN hơn 26.200 tỷ đồng .
Với cơ chế giá điện hiện nay, các chuyên gia cho rằng EVN không có khả năng tái đầu tư mở rộng hệ thống, thanh toán cho các đơn vị bán điện, dẫn tới nguy cơ an ninh trong cung cấp điện không được đảm bảo. Do đó, Bộ Công Thương cho rằng, cần sửa quy định về thẩm quyền ban hành cơ chế điều chỉnh giá bán lẻ điện theo hướng Chính phủ ban hành Nghị định, thay vì quyết định như hiện nay.
“Theo quy định tại Luật Tổ chức Chính phủ năm 2015, Nghị quyết 55 liên quan chính sách về giá cả, khuyến khích đầu tư trong lĩnh vực năng lượng và để đảm bảo sự thống nhất trong điều hành kinh tế vĩ mô của Chính phủ, Bộ Công Thương đề xuất xem xét sửa đổi thẩm quyền trong việc ban hành cơ chế điều chỉnh giá bán lẻ điện lên cấp cao hơn là Chính phủ ban hành Nghị định về cơ chế điều chỉnh giá bán lẻ điện, thay vì Thủ tướng quy định cơ chế điều chỉnh như tại Luật Điện lực hiện hành. Trong đó, quy định thẩm quyền điều chỉnh giá bán lẻ điện theo từng mức điều chỉnh giá gồm Chính phủ, đơn vị điện lực là Tập đoàn Điện lực Việt Nam”, Bộ Công Thương đề xuất
Sẽ xóa bỏ bù chéo giữa các nhóm khách hàng dùng điện
Tờ trình của Bộ Công Thương cũng nêu rõ: Vừa qua để thu hút đầu tư tư nhân vào khâu phát điện, các dự án theo hình thức IPP, BOT (chủ đầu tư không phải EVN) đã thỏa thuận, đàm phán, ký kết hợp đồng mua bán điện với tỷ suất sinh lợi tài chính (IRR) phổ biến 10-12%. Mức này cao hơn tỷ suất áp dụng cho các đơn vị phát điện hạch toán phụ thuộc EVN (các nhà máy thủy điện đa mục tiêu và các khâu khác gồm truyền tải điện, phân phối, bán lẻ điện do vẫn thuộc sở hữu 100% vốn Nhà nước) thường là 3% hoặc thấp hơn.
Vì thế, sửa luật lần này sẽ bổ sung quy định về chính sách giá điện để giảm dần, tiến tới xóa bỏ bù chéo giữa các nhóm khách hàng, vùng, miền. Cơ quan này cho biết sẽ cùng Bộ Tài chính xây dựng quy định liên quan đến các loại giá điện, "cơ chế điều chỉnh giá bán lẻ điện" phù hợp với quy định tại Luật Giá (sửa đổi).
Dự thảo của Bộ Công Thương cũng nêu vấn đề phân cấp, phân quyền trong giá điện và mua bán điện. Trong đó, giao Bộ Công Thương xây dựng, trình Thủ tướng phê duyệt lộ trình thực hiện và đối tượng áp dụng với giá điện hai thành phần (giá công suất và điện năng); giao Chính phủ quy định chi tiết về mua bán điện với nước ngoài.
