Vợ ông chủ Facebook và sứ mệnh 61 tỷ USD thay đổi số phận của cả một thế hệ

Priscilla Chan làm việc tại văn phòng của quỹ đầu tư từ thiện Chan Zuckerberg Initiative (CZI) ở Palo Alto, California. CZI hiện có 2 văn phòng với 250 nhân viên, hoạt động với mục tiêu "nâng cao tiềm năng của con người và thúc đẩy bình đẳng cho tất cả trẻ em của thế hệ tiếp theo".

Chan và chồng cô, người sáng lập và CEO của Facebook Mark Zuckerberg đã cam kết dành 99% tài sản của họ cho tổ chức. Mặc dù vậy, phần lớn số tiền đó vẫn được đầu tư vào Facebook và có trị giá lên đến 61 tỷ USD dựa trên giá cổ phiếu gần đây.

Được thành lập vào năm 2015, mục tiêu tham vọng nhất của CZI là chữa trị, phòng ngừa và kiểm soát tất cả các loại bệnh trong suốt cuộc đời của thế hệ sau. Tuy nhiên đây không phải là điều CZI sẽ làm một mình. Họ sẽ cố gắng thực hiện thông qua đầu tư, xây dựng các công cụ công nghệ cũng như hỗ trợ các nhà khoa học và nhà nghiên cứu.

Nhóm cũng hoạt động ở một số lĩnh vực khác như phát triển phần mềm để giúp giáo viên tạo ra các kế hoạch bài học được cá nhân hóa và tài trợ cho một nhóm kiểm tra thị lực cho học sinh nghèo. Tổ chức này cũng đang thúc đẩy các thay đổi chính sách xung quanh vấn đề công lý hình sự.

CZI được thành lập như một công ty trách nhiệm hữu hạn, cho phép Chan và Zuckerberg có thêm sự linh hoạt và riêng tư trong cách họ sử dụng tiền. Mặc dù có một công ty con phi lợi nhuận và đã tài trợ 1,4 tỷ USD nhưng nó được thiết kế thiên về một công ty khởi nghiệp hơn là một tổ chức từ thiện. Đến nay, CZI đã đầu tư khoản tiền hơn 100 triệu USD vào nhiều lĩnh vực khác nhau.

CZI cho biết họ xây dựng công nghệ nội bộ và đầu tư vào các công ty vì lợi nhuận. Họ chưa hỗ trợ cho bất kỳ chiến dịch chính trị nào và cũng không có ý định làm như vậy trong tương lai.  Dù vậy, họ vẫn tài trợ cho các nhóm ủng hộ công lý hình sự và cải cách nhập cư.

Chan cho biết tuy hỗ trợ cho những lĩnh vực trên nhưng họ luôn theo hướng lưỡng đảng và không có yếu tố chính trị. Chồng của cô, Mark Zuckerberg nhấn mạnh rằng họ chỉ tập trung vào những vấn đề không được xác định bởi chính trị đảng phái.

Dù hai vợ chồng tỷ phú cùng chia sẻ trách nhiệm điều hành tổ chức nhưng Chan có mặt hàng ngày tại văn phòng còn Zuckerberg chỉ đến đây vào thứ Sáu hàng tuần. Chan cũng đã xuất hiện trước công chúng nhiều hơn để thu hút sự chú ý đến công việc của tổ chức.

Nói về vợ, ông chủ Facebook chia sẻ: "Tôi nghĩ rằng hầu hết mọi người không hiểu nhiều về cô ấy. Cô ấy luôn quan tâm tới những người xung quanh".

Chan có bố mẹ là người Việt gốc Hoa và họ đã có một thời gian dài sống tại Việt Nam khi chạy loạn. Sau đó, họ chuyển đến Mỹ sinh sống. Gia đình của cô không mấy khá giả, tuy nhiên, với sự giúp đỡ của gia đình và những giáo viên tuyệt vời và tất nhiên cùng sự nỗ lực không ngừng nghỉ của bản thân, Chan đã nhận được học bổng toàn phần tại Đại học Harvard danh giá.

Tuy nhiên, cô từng phải vật lộn để hòa nhập với môi trường mới. Đã có lúc cô thấy mình là kẻ thất bại và không thuộc về Harvard. Thậm chí cô còn chuẩn bị giấy tờ để chuyển ra khỏi trường, thế nhưng một sự việc xảy ra đã thay đổi hoàn toàn cuộc sống của cô.

Khi làm tình nguyện tại một chương trình sau giờ học trong dự án nhà ở thu nhập thấp, một lần Chan đi tìm một bé gái không xuất hiện trong một tuần liền. Cô cuối cùng cũng tìm thấy bé gái nọ ở sân chơi gần đó trong tình trạng hai hàm rang trước bị gãy và cô đã cảm thấy khủng khiếp vì mình đã không thể ngăn điều đó xảy ra.

Chan chia sẻ: "Lúc đó tôi đã rất sốc và luôn tự hỏi điều gì đã xảy ra, tôi đã làm gì sai? Và tôi nhận ra rằng mình cần nhiều kỹ năng và năng lực hơn nữa để giải quyết vấn đề tương tự. Và đó là lý do tôi chọn y khoa".

Sau khi tốt nghiệp cử nhân sinh học tại Harvard, cô giảng dạy khoa học trong một năm rồi tiếp tục học y khoa để trở thành một bác sĩ nhi khoa. Sau đó, Chan gặp Zuckerberg và ba năm sau, cô đã có được cái nhìn đầu tiên về tương lai của hoạt động từ thiện. Chồng cô nhận được đề nghị mua lại của Yahoo với trị giá lên tới 1 tỷ USD.

Chan nói: "Đây là lần đầu tiên chúng tôi nhận ra rằng mình đang có cơ hội tuyệt vời để cho đi nhiều hơn. Chúng tôi suy nghĩ rất nhiều về việc sẽ làm gì sau khi bán Facebook, tuy nhiên, vì không có ý tưởng nào khả thi nên chúng tôi đã tiếp tục vận hành mạng xã hội này".

Năm 2016, Chan thành lập một trường tư thục, phi lợi nhuận ở tây Palo Alto, hiện ngôi trường có 250 học sinh. Dự án này kết hợp hai niềm đam mê lớn nhất của cô là sức khỏe và giáo dục. Tại đây, trẻ em được nhận đầy đủ các dịch vụ chăm sóc sức khỏe.

Khi con gái Max của họ ra đời, họ đã thông báo thành lập CZI trong cùng ngày như một lời hứa để mang đến cho bé một thế giới tốt đẹp hơn.

Lá thư của cặp đôi có viết: "Bố mẹ sẽ biến điều này thành hiện thực không chỉ vì bố mẹ yêu con mà còn vì bố mẹ có trách nhiệm đạo đức với tất cả trẻ em của thế hệ sau".

Mặc dù vậy, CZI cũng gặp phải nhiều thách thức khi đối mặt với sự tranh cãi công khai liên quan đến Facebook như vụ bê bối dữ liệu Cambridge Analytica, sự lây lan của thông tin sai lệch và vụ xâm phạm ảnh hưởng đến 50 triệu tài khoản gần đây.

Chan cho biết CZI và Facebook là hai tổ chức hoàn toàn riêng biệt và độc lập. Họ không phải là "quỹ Facebook" và họ có văn phòng, đội ngũ nhân viên và mục đích riêng biệt. Cô nhấn mạnh rằng cam kết này thậm chí còn được nêu ra rõ ràng từ trước khi cô gặp Zuckerberg và trước khi Facebook thành lập.

Dù vậy, cặp đôi vẫn nhận không ít chỉ trích về cách tiếp cận với từ thiện của họ. Một số người cho rằng việc CZI là một công ty trách nhiệm hữu hạn chứ không phải tổ chức phi lợi nhuận sẽ giúp Chan và Zuckerberg hưởng lợi từ đầu tư.

Đáp lại, người phát ngôn của CZI cho biết cặp đôi chọn hình thức công ty trách nhiệm hữu hạn vì nó cho phép họ đầu tư vào các công ty vì lợi nhuận đảm thực hiện những dự án quan trọng mà nhiều tổ chức phi lợi nhuận không làm được.

Năm 2010, cặp đôi đã quyên góp 100 triệu USD cho các trường công lập của Newark. Chan nói đây thực sự là một thành công. Bảy năm sau lần đầu tiên CZI đầu tư vào các trường công lập ở Newark, tỷ lệ tốt nghiệp trung học đã tăng 18%.

"Công việc này không chỉ diễn ra trong một vài năm mà mất một thời gian dài. Bài học lớn nhất tại CZI tôi muốn mọi người học được là luôn có trách nhiệm và kiên nhẫn với việc mình đang làm".

Ông chủ mạng xã hội tỷ dân còn nói rằng CZI có thể tác động tới thế giới trên quy mộ rộng hơn Facebook trong tương lai và họ có cơ hội rất lớn trong việc giúp đỡ mọi người và tạo ra thêm nhiều cơ hội giáo dục.

Dù còn một chặng đường dài trước mặt để hoàn thành mục tiêu đầy tham vọng của mình nhưng Chan vẫn rất quyết tâm. Có lẽ một phần vì cô đã được truyền cảm hứng từ cách gia đình cô được mọi người chào đón khi lần đầu đặt chân đến nước Mỹ cách đây 30 năm.

"Tất cả những thứ tôi đạt được ngày hôm nay đều nhờ sự ủng hộ rất lớn của gia đình và cộng đồng. Tôi luôn cảm thấy biết ơn và sẵn sàng đấu tranh cho những giá trị cần được bảo vệ để góp phần tạo nên một thế giới tốt đẹp hơn".

Gia Vũ