TS Trần Đình Thiên: Việt Nam dựa quá lâu vào các ngành cổ điển
Theo PGS. TS Trần Đình Thiên - Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, trong thời gian qua, Việt Nam phát triển công nghiệp hóa một cách "cổ điển", mô hình tăng trưởng dựa quá lâu vào các ngành khai thác tài nguyên, công nghiệp truyền thống, các ngành công nghệ thấp tiêu tốn năng lượng.
Cần khoảng 148 tỉ USD cho phát triển nguồn và lưới điện
Theo Quy hoạch năng lượng quốc gia được Tổng cục năng lượng (Bộ Công Thương) công bố, dự báo nhu cầu năng lượng cuối cùng theo nhiên liệu, tổng nhu cầu năng lượng của Việt Nam năm 2020 khoảng 71,337 KTOE, tăng lên 137,834 KTOE vào năm 2035.
Tổng công suất đặt các nhà máy điện trong hệ thống sẽ đạt mức 103,7 GW (2025); 133,1GW (2030); 168,5GW (2035). Điện năng sản xuất trong kịch bản cơ sở sẽ tăng tương ứng 338 TWh; 551 TWh; 741,6 TWh vào các năm 2025; 2030; 2035.
Phát biểu tại "Diễn đàn năng lượng Việt Nam 2017: Hiện tại và tương lai" vừa qua, ông Phan Thế Hùng, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục năng lượng cho biết với mức dự báo giá nhiên liệu cập nhật, các nguồn tài nguyên khí, than, dầu thô sẽ được huy động hết, thiếu hụt sẽ được bù đắp bởi than và khí LNG nhập khẩu.
Các dự án chính dầu khí đều được thực hiện, đặc biệt là các dự án lọc dầu, các dự án đều vào trong giai đoạn quy hoạch trừ Dự án Nhơn Hội lùi lại đến 2029.
Các dự án theo Tổng sơ đồ điện 7 hiệu chỉnh đến 2030, giai đoạn từ 2031 trở đi phần điện hạt nhân sẽ được bù đắp bởi than, LNG nhập và điện gió...
Theo tính toán, tổng vốn đầu tư của phát triển nguồn và lưới điện giai đoạn 2016-2030 sẽ vào khoảng 148 tỉ USD. Trong đó, giai đoạn 2016- 2020 là khoảng 40 tỉ USD. Giai đoạn 2021-2030 là khoảng 108 tỉ USD.
Phải thay đổi cách tiếp cận chiến lược năng lượng
Theo PGS. TS Trần Đình Thiên, Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, trong thời gian qua, Việt Nam phát triển công nghiệp hóa một cách “cổ điển”, mô hình tăng trưởng dựa quá lâu vào các ngành khai thác tài nguyên, công nghiệp truyền thống, các ngành công nghệ thấp tiêu tốn năng lượng. Đơn cử như ngành nông nghiệp được xem là ngành tiêu tốn ít năng lượng nhưng thực tế không phải vậy.
Việt Nam đang duy trì, phát triển nền nông nghiệp chạy theo sản lượng. Ông Thiên dẫn chứng mỗi tấn gạo chất lượng cao có thể bán giá bằng 10 tấn gạo chất lượng thấp. Nhưng để sản xuất ra 10 tấn lúa gạo chất lượng thấp đó, Việt Nam phải tiêu tốn nhiều hơn các loại nguyên liệu đầu vào như diện tích đất trồng, nước, giống, phân bón, thuốc trừ sâu, bơm nước, xay xát, chuyên chở...
Điều này dẫn đến hiệu quả kinh tế thấp, tiêu tốn tài nguyên, tiêu tốn năng lượng ô nhiễm môi trường... Hiện lãng phí năng lượng trong công nghiệp ngành xi măng của nước ta ở mức 50%, gốm sứ 35%, dệt may 30%, thép 20%, nông nghiệp 50%...
Ông Thiên cũng cho rằng, Việt Nam không thể cạnh tranh với chi phí năng lượng quá cao do sự lãng phí từ phía sử dụng. Do đó, ông đề xuất phải thay đổi toàn bộ tư duy và cách tiếp cận chiến lược năng lượng. Bên cạnh sự nỗ lực từ phía nguồn cung điện, thì việc tiết kiệm năng lượng trong sản xuất và tiêu dùng phải là bắt buộc chứ không chỉ là "cần lựa chọn".
"Phải thúc đẩy việc tiêu thụ năng lượng trong một nền kinh tế thông minh, công nghệ hiện đại áp dụng vào cả sản xuất năng lượng và tiêu thụ năng lượng để giảm thiểu chi phí... Điểm mấu chốt để giải quyết chiến lược là Bộ Công Thương cần đặt Chiến lược Phát triển nhiệt điện than trong tổng thế chiến lược cơ cấu ngành để giải quyết. Nếu còn tách rời khả năng giải quyết một cách thuyết phục sẽ khó khăn", PGS.TS Trần Đình Thiên cho hay.
Để hướng tới thị trường năng lượng minh bạch, đầy đủ, việc tính đến yếu tố giá tiêu thụ năng lượng như thế nào cũng là bài toán gây nhiều trăn trở. Ông Ngô Đông Hải, Phó Trưởng Ban Kinh tế trung ương cho rằng cần phân định nhiệm vụ công ích với chiến lược phát triển để có chiến lược phù hợp hơn...
"Trong chiến lược phát triển năng lượng song song với việc đẩy mạnh phát triển năng lượng tái tạo, khai thác tiềm năng của đất nước gió, mặt trời thì chiến lược phát triển năng lượng truyền thống cũng rất quan trọng", ông Hải nhận định.
Góp mặt tại diễn đàn, nhiều chuyên gia kinh tế cũng cho rằng, chiến lược năng lượng cần phải đặt trong chiến lược về công nghệ thì mới giải quyết được sự căng thẳng trong cung - cầu năng lượng. Cùng với đó là ưu tiên phát triển các ngành công nghệ cao thay vì các ngành "cổ điển" tiêu tốn tài nguyên và năng lượng; hướng tới hệ thống năng lượng sạch và an toàn với trục chính là các nguồn năng lượng tái tạo.
Hiện nay, quá trình phát triển năng lượng của Việt Nam được nhận đình còn những hạn chế, xuất hiện tình trạng mất cân đối giữa các phân ngành năng lượng, giữa cung ứng và nhu cầu, giữa nhu cầu đầu tư và nguồn vốn đầu tư. Hiệu suất chung của ngành năng lượng thấp, sử dụng năng lượng chưa tiết kiệm và chưa hiệu quả. Phát triển năng lượng chưa thực sự gắn kết với giữ gìn môi trường sinh thái nhằm bảo đảm thực hiện phát triển năng lượng bền vững.
