Trung Quốc: Khi gen Z "nổi loạn" bắt đầu tiến vào thị trường lao động, các công ty "run sợ"

Một lực lượng mới

Meng Ling, 22 tuổi, đã gặp phải một vấn đề mà nhiều thế hệ người lao động Trung Quốc đã phải đối mặt khi bắt đầu công việc đầu tiên sau khi tốt nghiệp.

Trong cuộc phỏng vấn, cô gái 22 tuổi đã đồng ý về mức lương và trách nhiệm với công ty ở Thâm Quyến. Nhưng khi đến ngày lĩnh lương đầu tiên, tiền lương của cô đã bị giảm vài nghìn nhân dân tệ.

“Người quản lý của tôi nói rằng tôi không đủ kỹ năng để nhận được mức lương như vậy, mặc dù tôi đã làm mọi thứ mà chúng tôi đã thảo luận trong cuộc phỏng vấn,” Meng nói.

“Họ cũng từ chối ký hợp đồng với tôi, trong khi tất cả các đồng nghiệp khác đều có”, cô nói thêm.

Meng đã thuê một luật sư, cung cấp bằng chứng về hành vi sai trái của người chủ và buộc công ty phải bồi thường cho cô 16.000 nhân dân tệ (2.200 USD).

Sau đó, cô ấy đã chia sẻ chiến thắng của mình trên mạng xã hội Trung Quốc bằng cách sử dụng hashtag “post-’00s rectifying the workplace" - sinh sau năm 2000 chấn chỉnh nơi làm việc (tạm dịch).

Những "chiến binh" Gen-Z như Meng đã gây ra một sự chấn động lớn ở Trung Quốc trong những tháng gần đây. Năm 2022, nhóm người Trung Quốc đầu tiên sinh sau năm 2000 tốt nghiệp đại học và đi làm. Và họ đã nhanh chóng làm cho mọi người cảm thấy sự hiện diện.

Các công ty tư nhân Trung Quốc từ lâu đã nổi tiếng vì văn hóa làm việc căng thẳng, trong đó công nhân thường xuyên phàn nàn về hệ thống phân cấp văn phòng cứng nhắc, bắt buộc làm thêm giờ và cắt giảm lương không công bằng.

Nhưng những người sau thế hệ 2000 dường như ít sẵn sàng tuân theo quy định hơn các thế hệ trước.

Những câu chuyện về những nhân viên gen Z "ngỗ ngược" thường xuyên lan truyền trên mạng xã hội Trung Quốc. Đối với một số người, phong trào phản ánh một sự thay đổi cơ bản trong xã hội Trung Quốc, khi một thế hệ mới lớn lên trong bối cảnh thịnh vượng chưa từng có từ chối bị áp đặt những điều kiện khắc nghiệt.

Cụm từ "sinh sau 2000 chấn chỉnh nơi làm việc" bắt đầu xuất hiện trên mạng xã hội Trung Quốc vào nửa đầu năm 2022. Mặc dù không rõ ai là người đặt ra cụm từ này, nhưng một số phương tiện truyền thông trong nước đã khẳng định hashtag này bắt đầu bằng một bài đăng ẩn danh trên ứng dụng xã hội Wechat.

Kể từ đó, cụm từ này bắt đầu xuất hiện ngày càng thường xuyên hơn trên mạng xã hội. Trên Weibo, hashtag đã được xem hơn 12 triệu lần.

Gen-Z của Trung Quốc chủ yếu sử dụng thẻ này để ghi lại những "trận chiến" tại nơi làm việc. Nhiều người coi thế hệ của họ là những người được chuẩn bị đặc biệt để chống lại sự bóc lột - trái ngược với thế hệ sau những năm 80 “ngoan ngoãn” và “lười biếng” sau những năm 90.

Yun Xi’er, quản lý nhân sự tại một công ty ở thành phố Trịnh Châu, miền trung Trung Quốc, đã trực tiếp trải qua quá trình “chấn chỉnh” của những nhân viên sau những năm 2000.

Yun cho biết, công ty không cung cấp bảo hiểm y tế cho nhân viên mới, mặc dù luật pháp bắt buộc phải làm như vậy. Nhưng khi công ty tuyển dụng một số người sau năm 2000, những nhân viên mới này buộc công ty phải cung cấp bảo hiểm cho tất cả nhân viên của mình.

Yun thừa nhận rằng phong trào chấn chính chắc chắn là một điều tốt, đặc biệt là khi nó nhắm vào các hoạt động bất hợp pháp. Nhưng anh ấy nghi ngại  về cách tiếp cận mà một số người sinh sau năm 2000 sử dụng.

“Họ thường có thể khá thiếu tôn trọng với đồng nghiệp và cấp quản lý", Yun nói.

Nhưng Erica, 22 tuổi, đến từ tỉnh Quảng Đông, miền nam Trung Quốc, khẳng định rằng không phải tất cả những người thuộc thế hệ sau 2000 đều chấn chỉnh nơi làm việc của họ theo cách này.

Công việc đầu tiên của Erica là trong một phân khu của gã khổng lồ công nghệ Trung Quốc Alibaba. Cô nhớ lại việc thường xuyên xung đột với công ty, chẳng hạn như yêu cầu nhân viên làm việc ngoài giờ không lương và thói quen hút thuốc trong văn phòng của cấp trên.

Erica lại từ chối làm thêm giờ, và công ty cuối cùng đã ngừng yêu cầu cô ấy làm việc. Nhưng cô ấy nhấn mạnh rằng cô ấy không làm điều này một cách thiếu lịch sự; cô ấy chỉ đơn giản giải thích rằng cô ấy đã hoàn thành tất cả các nhiệm vụ của mình và công ty sẽ phải trả tiền cho cô ấy cho bất kỳ thời gian làm thêm giờ nào, theo quy định của pháp luật.

Phong trào dài lâu hay chóng tàn?

Đối với nhiều người, thế hệ sau 2000 của Trung Quốc nổi loạn hơn các thế hệ trước vì một lý do đơn giản: họ có đủ khả năng để trở nên nổi loạn.

Trong một tập tháng 10 của chương trình trò chuyện Trung Quốc “The Wilderness Talks”, bình luận viên Xi Rui cho rằng, những người sau thế hệ 2000 không thực sự "nổi dậy".

Họ là những người hưởng lợi chính từ hệ thống này: tốc độ tăng trưởng kinh tế phi thường của Trung Quốc trong những thập kỷ gần đây đã mang lại cho họ mức độ tự do và thoải mái mà các thế hệ trước chỉ có thể mơ ước.

Nhưng Maggie, một thanh niên 22 tuổi khác đến từ Quảng Đông, nói rằng chính bối cảnh sung túc của những người sau thập niên 2000 đã giúp họ có khả năng phản đối các điều kiện lao động bất công.

“Thế hệ của tôi được hỗ trợ nhiều hơn, có nhiều lựa chọn việc làm hơn", cô nói.

Trong các thời đại trước, công nhân Trung Quốc tự hào về khả năng chịu đựng khó khăn của họ. Nhưng điều này vô cùng xa lạ với những sinh viên tốt nghiệp đại học thuộc tầng lớp trung lưu ngày nay, theo Wang Kan, giáo sư tại Đại học Quan hệ Lao động Trung Quốc.

Một số người đặt câu hỏi rằng phong trào “chấn chỉnh nơi làm việc” sẽ thực sự thay đổi đến mức nào.

Wang nói: “Ý tưởng này không mới, các thế hệ trước cũng đã cố gắng điều chỉnh văn hóa làm việc. Các thế hệ trước chú trọng hơn đến quyền lao động và điều kiện làm việc. Trong khi thế hệ mới này thách thức hệ thống cấp bậc, văn hóa làm việc và coi trọng giá trị bản thân hơn.”

Một điểm khác biệt lớn giữa thế hệ sau những năm 2000 và thế hệ trước đó là giới trẻ Trung Quốc ngày nay thu hút nhiều sự chú ý hơn nhờ mạng xã hội, Wang nói.

Tuy nhiên, khi những người sau thập niên 00 già đi, có khả năng họ - giống như những người sau thập niên 80 trước họ - sẽ dịu đi và bắt đầu đi đúng hướng, theo Wang, khi họ sẽ có nhiều hơn để mất.

Wang cho biết: “Chúng tôi nhận thấy một điều là rất nhiều sự điều chỉnh tại nơi làm việc diễn ra sớm khi một thế hệ mới bắt đầu làm việc, khi mọi người chưa kết hôn, họ háo hức sửa đổi nơi làm việc… Nhưng khi người lao động lớn tuổi hơn và họ cần nghĩ về con cái và gia đình, họ sẽ không còn quá coi trọng bản thân nữa.”

Điều đó không có nghĩa là cuộc chiến mang lại sự thay đổi của Gen-Z sẽ vô ích. Wang cho biết những nỗ lực của những năm sau thập niên 80 và sau thập niên 90 đã mang lại những cải thiện đáng kể về điều kiện lao động của Trung Quốc mà Gen-Z quan tâm, chẳng hạn như buộc các công ty cung cấp hợp đồng lao động chính thức và cho phép người lao động đưa tranh chấp lao động ra tòa, Wang nói.

Và đã có những dấu hiệu cho thấy Gen-Z đang đạt được tiến bộ. Đầu năm nay, công ty du lịch Trung Quốc Trip.com đã triển khai một kế hoạch làm việc kết hợp mới cho phép nhân viên làm việc tại nhà, sau khi một cuộc khảo sát cho thấy gần 90% nhân viên ủng hộ sự thay đổi này.

“Nơi làm việc đã thay đổi và sẽ tiếp tục thay đổi,” Wang nhấn mạnh.

“Tất cả điều này đều đến từ áp lực từ thế hệ nhân viên trẻ hơn. Các doanh nghiệp biết rằng nếu họ không lắng nghe nhân viên của mình, năng suất sẽ giảm và cuối cùng họ sẽ mất lợi thế cạnh tranh", ông nói thêm.

Theo Minh Khôi