'Bóng ma' khủng hoảng năm 1998 đang quay trở lại?

17/12/2014 07:51 AM |

Giá dầu lao dốc. Đồng tiền tại các thị trường mới nổi mất giá và “rơi tự do”. Venezuela sa lầy vào một cuộc khủng hoảng tài chính và nước Nga đối mặt với nguy cơ vỡ nợ và mất giá đồng tiền.

Đó là những gì xảy ra vào năm 1998.

Các thị trường mới nổi hiện nay đang ở trong tình trạng giống với 16 năm trước. Tuy nhiên, đã có những nút thắt quan trọng có thể giúp hầu hết các quốc gia này thoát khỏi cuộc khủng hoảng tồi tệ như đã xảy ra trong quá khứ.

Dưới đây là một góc nhìn cho thấy các điểm tương đồng và khác biệt giữa hiện tại và quá khứ.

Tương đồng

Giá dầu giảm

Dầu thô đã giảm 48% kể từ hồi tháng 6, xuống còn 55 USD/thùng,  khiến cho các nước xuất khẩu dầu như Venezuela, Nga và Nigeria lâm vào cảnh khốn đốn. Giao dịch hoán đổi tín dụng mặc định (CDS) cho thấy có tới 97% khả năng Venezuela sẽ vỡ nợ trái phiếu trong vòng 5 năm tới, theo dữ liệu của Bloomberg.

Trong khi đó, nền kinh tế Nga , vốn đang chịu sự trừng phạt của Mỹ và EU vì xung đột ở Ukraine, sẽ suy giảm 4,7% trong năm 2015 nếu như giá dầu duy trì ở mức 60 USD/thùng.

Đồng tiền mất giá

Vào ngày 15/12/2014, chỉ số Bloomberg dựa trên 20 loại tiền tệ được giao dịch nhiều nhất của các thị trường mới nổi đã giảm xuống mức thấp nhất kể từ năm 2003. Lần đầu tiên trong lịch sử, đồng Rúp phá đáy 64 Rúp/USD. Đồng Lira của Thổ Nhĩ Kỳ thấp kỷ lục trong khi đồng Rupiah của Indonesia giảm xuống mức thấp nhất kể từ năm 1998.

Trong cuộc khủng hoảng tài chính châu Á 1997-1998, các quốc gia từ Thái Lan tới Malaysia đã phải đầu hàng dẫn đến mất kiểm soát đồng nội tệ, đồng baht Thái đã mất 1/2 giá trị trong vòng 6 tháng. Người Hàn Quốc xếp hàng dài trên đường phố để quyên góp vàng nữ trang giúp chính phủ tăng dự trữ ngoại hối trong bối cảnh khủng hoảng tiền tệ trầm trọng.

Chính sách của Fed

Cục dự trữ liên bang Mỹ chuẩn bị lên kế hoạch tăng lãi suất lần đầu tiên kể từ năm 2006, điều này sẽ khiến cho dòng vốn ồ ạt tháo chạy khỏi các nền kinh tế đang phát triển. Năm ngoái, World Bank ước tính rằng lượng vốn tư nhân đổ vào các nước đang phát triển có thể giảm 50% nếu như lãi suất trái phiếu dài hạn của Mỹ tăng 1 điểm phần trăm.

Các nước có thâm hụt cán cân vãng lai lớn, bao gồm Thổ Nhĩ Kỳ, Nam Phi và Brazil, rất dễ bị tổn thương, theo Credit Agricole CIB. Vì vậy, những quốc gia như Malaysia, nơi nhà đầu tư nước ngoài sở hữu tới 30% nợ của chính quyền địa phương đối mặt với nhiều nguy cơ. Chính sự kiện Fed liên tiếp tăng lãi suất giữa những năm 1990 đã khiến tiền tệ châu Á bị bán tháo và khiến Nga vỡ nợ.

Khác biệt:

Tỷ giá linh hoạt

Các nước đang phát triển đã cho phép tỷ giá biến động linh hoạt, bãi bỏ chế độ tỷ giá cố định hiện hành trong cuộc khủng hoảng vào cuối năm 1990. Mặc dù đồng nội tệ yếu hơn sẽ khiến lạm phát tăng, xuất khẩu rẻ hơn sẽ giúp kích thích tăng trưởng kinh tế.

Dự trữ ngoại hối

Các nước đang phát triển đã có thể thích ứng tốt hơn với những biến động của thị trường tài chính. Nhóm này hiện đang nắm giữ 8.100 tỷ USD dự trữ ngoại hối, cao gấp nhiều lần so với con số 659 tỷ USD của năm 1999, theo số liệu của Quỹ tiền tệ quốc tế IMF.

Nợ

Thay vì vay bằng đô la, các chính phủ hiện nay chủ yếu là huy động vốn bằng đồng nội tệ, cho phép họ trả nợ một cách dễ dàng mà không ảnh hưởng đến dự trữ ngoại hối. Nợ nước ngoài của các nước đang phát triển tương đương 26% GDP trong năm ngoái, giảm so với mức 40% của năm 1999.

Một điểm cần lưu ý khác là các công ty đã thay thế chính phủ trở thành mối lo ngại về phát hành nợ. Các doanh nghiệp ở những nền kinh tế phát triển đã phát hành khoảng 375 tỷ USD nợ quốc tế trong giai đoạn 2009 đến 2012, cao hơn gấp đôi so với 4 năm trước khủng hoảng tài chính 2008, theo số liệu tháng 9 của Ngân hàng Thanh toán quốc tế BIS.

Lãi suất

Lãi suất đang tăng lên ở các nước đang phát triển, nhưng vẫn ở mức rất thấp nếu so với năm 1998. Nga đã tăng lãi suất cơ bản thêm 6,5 điểm %  lên mức 17% kể từ ngày 16/12 sau một cuộc họp lúc nửa đêm. Trong khi lãi suất ngắn hạn đã tăng hơn 100% năm 1998.

Còn ở Brazil, các nhà hoạch định chính sách đã nâng lãi suất cơ bản lên 11,75%, con số này ít hơn một nửa so với năm 1998.

>> Việt Nam bảo vệ nền kinh tế khỏi khủng hoảng như thế nào?

Thái Nam

Nguyễn Trung Anh

Cùng chuyên mục
XEM