Thị trường trà sữa, người ở lại kẻ ra đi

Cơn sốt trà sữa

Trà sữa bắt đầu du nhập vào Việt Nam từ năm 2000 với công thức đơn giản là trà và sữa trộn cùng các hạt trân châu.

"Lần đầu tiên mình uống trà sữa vào năm 2005, cảm nhận khi đó là ngon, lạ vị và đậm đà" - chị Nga, 33 tuổi nhớ lại. Cốc trà sữa đầu tiên với giá 10.000 đồng là một số tiền lớn vào khi ấy, nó là thức uống xa xỉ đầy mộng mơ của những người sinh ra vào cuối những năm 198x.

Thị trường khi đó chủ yếu là những cửa hàng nhỏ lẻ tự pha chế gắn mác trà sữa Đài Loan, thậm chí trà sữa được bán trên những chiếc xe đẩy với dăm hộp thạch xanh đỏ, đôi chai siro màu và vài bộ bàn ghế nhựa bên vỉa hè các trường học hoặc những khu vực tập trung nhiều học sinh.

"Sớm nở chóng tàn" người ta vẫn hay nói như thế khi nhắc đến các trào lưu ăn vặt đình đám một thời. Nhất là khi có một dạo, trà chanh lên ngôi, suýt nữa đã đẩy trà sữa thành đồ uống hết thời.

Nhưng từ năm 2013, trào lưu trà sữa bùng phát trở lại với một bộ mặt mới khi thị trường có sự tham gia của các thương hiệu trà sữa quốc tế. Hàng chục cửa hàng trà sữa mọc lên với những cái tên như Dingtea, Chago, Gongcha, Igongcha, Royal Tea, Tea Story, Wang Tea, Koi Thé, Taiwan Tea Good Tea, Chatime, Bobapop, Citea Fun, Blackball, YUSA Tea & Coffee…

Lúc này thị trường không chỉ có trà sữa Đài Loan mà còn có trà sữa Hong Kong, Thái Lan, Nhật Bản, Singapore... và trà sữa nội địa là những thương hiệu Việt Nam như ToCo ToCo, Phúc Long, Tiên Hưởng,...

Điểm nhấn của "cơn sóng trà sữa" lần 2 đó là sự đầu tư về mặt bằng đắc địa, trang trí nội thất biến những quán trà sữa trở nên "sang chảnh" hơn, cho khách hàng trẻ không gian để tụ tập hàn huyên với bạn bè hay làm việc bên ngoài công sở.

Phạm Phương, sinh năm 1998 ở Hà Nội cho biết, mỗi tháng cô dành ra từ 1 đến 1,2 triệu đồng cho việc uống trà sữa. Ngoài niềm yêu thích loại thức uống này, cô còn cần không gian thoải mái để ngồi trò chuyện với bạn bè nhiều giờ đồng hồ.

Tại các thành phố lớn có những con phố được mệnh danh là "phố trà sữa" như đường Huỳnh Thúc Kháng, Hồ Tùng Mậu và Ngô Đức Kế (Quận 1, TP.HCM) nằm ngay cạnh phố đi bộ Nguyễn Huệ được mệnh danh là phố trà sữa Sài Gòn. Khu tứ giác này mỗi cạnh chỉ hơn trăm mét nhưng cố sự góp mặt của hàng chục cửa hàng trà sữa nằm liên tiếp nhau.

Những con phố gần các trường đại học như Chùa Bộc, Giảng Võ, Nguyễn Trãi, Hồ Tùng Mậu... của Hà Nội cũng có những giai đoạn "ngập" trong các quán trà sữa, minh chứng cho thời kỳ hoàng kim của thức uống này.

"Cách đây vài năm ở khu trường em tìm hàng trà sữa dễ hơn tìm hàng cơm" - Việt Anh, cựu sinh viên học viện Ngân hàng nhớ lại, nhưng "bây giờ đỡ rồi".

Người ở lại, kẻ ra đi

Về mặt lý thuyết, trà sữa là một ngành hàng có mức sinh lời rất tốt, với biên lợi nhuận gộp có thể đạt tới 60-70%.

Đó là lý do vì sao ngoài sự đổ bộ của các thương hiệu nước ngoài, các ông lớn trong nước cũng tìm kiếm thị phần trong ngành đồ uống này.

Bắt đầu từ việc bỏ ra 15 triệu USD mua 20% vốn cổ phần của Phúc Long vào tháng 5/2021, đến tháng 8/2022, Masan đã sở hữu lên đến 85% cổ phần Phúc Long thông qua 2 lần mua tiếp theo. Hiện nay, dễ dàng bắt gặp các kiosk Phúc Long trong hệ thống WinMart+.

Sau khi về chung một nhà với Masan, đến cuối tháng 6, đã có gần 971 kiosk Phúc Long được tích hợp vào hệ thống WinMart+.

Ở phân khúc cửa hàng flagship, tính đến giữa năm, Phúc Long có hơn 1.000 kiosk và cửa hàng flagship. Doanh thu của các cửa hàng flagship Phúc Long vào 6 tháng đầu năm và quý II đạt lần lượt 549 tỷ đồng và 281 tỷ đồng, biên lợi nhuận sau thuế lần lượt 25,0% và 23,6% trong 6 tháng đầu năm và quý I, Zing News đưa tin.

Không nghi ngờ gì, với sự hậu thuẫn của Masan, Phúc Long đang trở thành chuỗi trà - cafe có tốc độ mở rộng nhanh chóng nhất trong hơn 1 năm vừa qua.

Ngoài Masan, ông lớn KIDO cũng "ấp ủ" giấc mơ trong ngành F&B với sự ra đời của chuỗi trà và cà phê Chuk (ban đầu được đặt tên là Chuk Chuk) vào tháng 6/2021. Tân binh này thậm chí được kỳ vọng sẽ vượt mặt Heytea - tên tuổi trà sữa đình đám của Trung Quốc.

Trong ĐHCĐ vào tháng 3/2022, ông Trần Lệ Nguyên – Tổng Giám đốc KIDO cho biết: "Hiện tại, Chuk Chuk đang có khoảng 50 cửa hàng tại TP.HCM. Mục tiêu là sẽ có khoảng 200 đến 300 cửa hàng vào cuối năm 2022. Vào tháng 5 này, Chuk Chuk sẽ chính thức tiến quân ra Bắc, có mặt ở Hà Nội – Hải Phòng – Bắc Ninh…Song song đó, Tập đoàn KIDO đã ký kết hợp tác chiến lược thành công cùng Sơn Kim Group để đưa Chuk Chuk có mặt tại chuỗi GS25 trên toàn quốc và xa hơn là thị trường Hàn Quốc.

KIDO cũng đã ký kết hợp tác cùng Centrail Retail Group để đưa Chuk Chuk có mặt tại hệ thống siêu thị, trung tâm thương mại GO!, Big C and Tops Market, đồng thời phát triển sang thị trường Thái Lan và các nước khác trong khu vực trong tương lai gần".

Những kỳ vọng KIDO đặt ra với Chuk không phải dễ dàng thực hiện. Mặc dù đã mở cửa hàng đầu tiên ở miền Bắc (Hà Nội) và mở rộng xuống Đồng Nai nhưng trên thực tế từ 50 điểm bán vào hồi tháng 3, đến cuối tháng 7, Chuk chỉ còn 37 cửa hàng.

Chuk cũng mới xác định việc chính thức xuất hiện trong các chuỗi của Centrail Retail Việt Nam (Big C và GO! Mart) chứ chưa đưa ra những thông tin cụ thể việc chính thức có mặt ở chuỗi GS25 Việt Nam của Sơn Kim.

Nhìn chung, thức uống của Chuk hiện tại chỉ còn tập trung vào trà và cafe, mà đã bỏ qua món kem như dự định ban đầu.

Câu chuyện thu hẹp quy mô hoạt động không có gì lạ trong ngành trà sữa vì bất chấp tỷ suất lợi nhuận cao, trà sữa vẫn là một ngành hàng được đánh giá ít có sự khác biệt vì các sản phẩm dễ sao chép.

Chị Oanh, sinh năm 1988, nhớ lại cốc trà sữa đầu tiên mình uống ở Feeling Tea ở Giảng Võ: "Tôi không nhớ bao nhiêu tiền, nhưng hương vị của nó đến giờ vẫn thấy rất đặc biệt. Còn bây giờ phần đông các sản phẩm đều na ná nhau, tôi không thấy có sự khác biệt".

So với thời hoàng kim từ 2017 - 2019, nhiều thương hiệu đã thu hẹp quy mô cửa hàng rất nhiều như Royal Tea, Chago, BobaPop, Feeling Tea,...

Có thương hiệu đã phải dừng hoạt động, thậm chí được hậu thuẫn bởi các đại gia F&B. The Coffee House đã phải tuyên bố chấm dứt hoạt động của chuỗi trà sữa Ten Ren vào tháng 8/2019, ngay trước cả khi Covid diễn ra. Ten Ren được The Coffee House mang về Việt Nam năm 2017, khi cơn sốt kinh doanh trà sữa lên cao tuy nhiên sau gần 2 năm, kết quả kinh doanh không như kỳ vọng.

An Vũ