Lời xúi dại nhất thể kỷ: "Hãy theo đuổi đam mê", bạn nên hết sức cảnh giác!
Theo các nghiên cứu khoa học, sẽ chẳng có cái gọi là "đam mê" mà đó đơn thuần chỉ là làm việc lâu, tích lũy kinh nghiệm, xây dựng năng lực đưa đến cảm giác tự chủ.
Điều này dĩ nhiên không truyền được cảm hứng như thông điệp "Theo đuổi đam mê của bạn và hạnh phúc sẽ đến", nhưng rõ ràng nó cho ta thấy sự thật rằng “Làm việc đúng” chính xác hơn “Tìm đúng việc”.
Các chuyên gia tư vấn, cũng như các bậc thầy tự nhận khi cùng cùng bàn luận về các vấn đề cốt lõi của hạnh phúc trong công việc đều quy về một bài học: Để hạnh phúc, bạn phải theo đuổi đam mê của mình.
"Hãy làm điều bạn yêu thích, rồi tiền sẽ vào túi bạn" đã trở thành câu khẩu hiệu mặc định trong lĩnh vực hướng nghiệp.
Khi bạn bỏ qua những câu khẩu hiệu trên và nghiên cứu kỹ hơn về cách mà những con người đầy đam mê như Steve Jobs thật sự khởi đầu, thì vấn đề trở nên phức tạp hơn. Nó dẫn đến một sự thừa nhận đáng lo ngại đó là: "Theo đuổi đam mê" rất có thể là một lời khuyên tồi tệ.
Đam mê nghề nghiệp là rất hiếm hoi
Năm 2002, một nhóm nghiên cứu do nhà tâm lý học người Canada Robert J. Vallerand dẫn đầu, đã thực hiện một cuộc khảo sát với một nhóm 539 sinh viên đại học Canada. Cuộc khảo sát được thiết kế đề trả lời hai câu hỏi quan trọng: Những sinh viên này có niềm đam mê hay không? Nếu có, thì đam mê đó là gì ?
84% sinh viên thực hiện khảo sát được xác định là có một niềm đam mê nào đó. Thông tin này quả là tin vui với những ai ủng hộ thuyết dam mê, cho đến khi ta đào sâu hơn về các niềm dam mê này.
Sau đây là 5 niềm đam mê cao nhất: khiêu vũ, khúc côn cầu, trượt tuyết, đọc sách và bơi lội. Mặc dù những hoạt động trên rất quan trọng với các sinh viên này, nó lại chẳng giúp ích gì trong việc lựa chọn một công việc cả. Trên thực tế, có ít hơn 4% trong tổng sổ những niềm đam mê được khảo sát có liên quan đến công việc hoặc học tập, 96% còn lại là những sở thích như thề thao và nghệ thuật.
Bạn hãy dành một chút thời gian đề suy ngẫm về kết quả này, bởi vì rõ ràng là nó đánh một cú thật mạnh vào thuyết đam mê. Làm sao chúng ta có thề theo đuổi niềm đam mê nếu như chúng ta không có bất kỳ niềm đam mê nào liên quan đến công việc để mà theo đuổi?
Đam mê cần có thời gian
Amy Wrzesniewski là một giáo sư nghiên cứu tại Đại học Yale về hành vi trong các tổ chức, đã thực hiện một cuộc nghiên cứu về cách người khác nghĩ như thế nào về công việc của họ. Nghiên cứu này khám phá sự khác biệt giữa một công việc, một sự nghiệp, và một sứ mệnh.
Wrzesniewski khảo sát các nhân viên đến từ nhiều lĩnh vực khác nhau. Bà phát hiện ra rằng phần lớn mọi người phân loại công việc của mình vào một trong ba hạng mục trên. Thuyết đam mê cho rằng những nghề nghiệp nào phù hợp với các đam mê thường thấy, như trở thành bác sĩ hay giáo viên, sẽ có một lượng lớn người xem chúng như một sứ mệnh, trong khi những công việc kém hào nhoáng hơn - loại công việc mà chẳng ai mơ ước - gần như sẽ không một ai coi là sứ mệnh cả.
Để kiểm chứng cho lời giải thích này, Wrzesniewski xem xét một nhóm nhân viên có cùng một vị trí và trách nhiệm công việc gần giống nhau: trợ lý hành chính trong trường đại học. Bà ngạc nhiên khi phát hiện ra số nhân viên xem vị trí của mình như một công việc, một sự nghiệp, hay một sứ mệnh gần như là bằng nhau.
Bà khám phá ra rằng nhân tố dự báo mạnh nhất đối với những trợ lý xem công việc của mình như một sứ mệnh chính là số năm làm công việc này Hay nói cách khác, người trợ lý càng nhiều kinh nghiệm, thì càng có nhiều khả năng cô ấy yêu thích công việc của mình.
Kết quả này lại giáng thêm một đòn thật mạnh nữa vào thuyết đam mê.
Đam mê là hiệu ứng phụ đến từ sự tinh thông
Thuyết Tự Quyết cho rằng bạn phải đáp ứng được ba nhu cầu tâm lý cơ bản dưới đây như những yếu tố cần thiết để bạn có được nguồn động lực thúc đẩy trong công việc của mình:
1. Sự tự chủ: là cảm giác bạn nắm quyền kiểm soát một ngày của mình, và những gì bạn làm là quan trọng.
2. Năng lực: là cảm giác bạn thuần thục công việc mình làm.
3. Sự liên kết: là cảm giác kết nối với người khác.
Nhu cầu cuối cùng là nhu cầu ít gây ngạc nhiên nhất: Nếu gắn kết với mọi người trong công sở, bạn sẽ yêu thích công việc của mình hơn. Nhưng hai nhu cầu đầu tiên mới thú vị. Điều này đã lý giải cho các khám phá của Amy Wrzesniewski: Có lẽ những người làm công việc trợ lý với nhiều năm kinh nghiệm sẽ yêu thích công việc của họ vì họ đã có thời gian xây dựng năng lực và sự tự chủ để mang đến cảm giác hứng thú này.
Hãy để ý rằng các nhà khoa học không xem "việc tìm một công việc phù hợp với đam mê sẵn có" là một phần quan trọng để tạo ra động lực. Ngược lại, những thứ mà họ đã tìm được có tính tổng quát hơn và không phụ thuộc vào một công việc cụ thể nào cả. Lấy ví dụ, hầu hết mọi người đều có thể đạt được năng lực và sự tự chủ trong một loạt những công việc khác nhau. Thông điệp này dĩ nhiên không truyền được cảm hứng như thông điệp " Theo đuổi đam mê của bạn và hạnh phúc”.
