Sở hữu cổ phần Honda, Ford, Toyota tại Việt Nam, một công ty bán máy kéo chỉ 'ngồi mát ăn bát vàng' 5-7 ngàn tỷ đồng lợi nhuận mỗi năm
Công ty máy nông nghiệp nhưng kiếm tiền nhờ lãi từ công ty liên kết là các doanh nghiệp ô tô lớn tại Việt Nam.
Mới đây, SSI Research công bố báo cáo phân tích nhận định ngành ô tô sẽ có triển vọng tích cực năm 2022. Theo đó, báo cáo nhấn mạnh vào nhu cầu ô tô có thể tiếp tục xu hướng tăng mạnh. Một điều bất ngờ là một công ty liên quan đến máy động lực và máy nông nghiệp lại được hưởng lợi từ xu hướng này: Tổng công ty Máy động lực và Máy nông nghiệp (VEAM).
Giàu lên nhờ Honda, Toyota, Ford
VEAM là một doanh nghiệp nhà nước chuyên sản xuất máy móc nông nghiệp, được thành lập ngày 12/5/1990, trực thuộc Bộ Công Thương. Công ty mẹ VEAM hiện đầu tư vốn tại 25 đơn vị bao gồm các đơn vị trực thuộc (chi nhánh), công ty con và công ty liên kết. Ngành nghề kinh doanh chính của công ty này là sản xuất lắp ráp và kinh doanh ô tô, đúc chi tiết chế tạo máy, thương mại. Ngoài ra VEA đầu tư tài chính dài hạn tại các doanh nghiệp trong lĩnh vực động cơ và máy nông nghiệp; công nghiệp hỗ trợ; ô tô, xe máy.
Tuy nhiên, phần lớn lợi nhuận của VEAM đến từ các công ty liên kết dẫn đầu trong lĩnh vực sản xuất xe máy và ôtô tại Việt Nam, bao gồm Honda Việt Nam, Toyota Việt Nam và Ford Việt Nam.
VEAM hiện sở hữu 30% cổ phần tại Honda Việt Nam, 25% tại Ford Việt Nam, Toyota Việt Nam là 20%. Đây là những doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực sản xuất ô tô, xe máy và đang chiếm lĩnh thị phần hàng đầu tại Việt Nam. Theo đánh giá của VnDirect, tình hình kinh doanh của những ông lớn ô tô này tăng trưởng rất tốt trong những năm gần đây vì mang lại nguồn lợi nhuận lớn cho VEAM.
Cụ thể năm 2019 lợi nhuận được chia từ công ty liên doanh liên kết của tổng công ty này đạt 7.126 tỷ đồng, năm 2020 là 5.124 tỷ đồng. Khoản ghi nhận này chiếm hơn 90% lợi nhuận trước thuế của VEAM.
Ngoài ra VEAM còn có 4 công ty chuyên sản xuất các sản phẩm cơ khí cung cấp cho các đối tác lớn để sản xuất xe máy nhãn hiệu Honda, Yamaha, Piaggio.
Tổng công ty này cũng là doanh nghiệp có tình trạng tài chính an toàn. Trong nhiều năm, VEAM luôn duy trì từ 4.000-16.000 tỷ đồng tiền mặt và đầu tư ngắn hạn, tương đương từ 38-51% tổng tài sản.
Doanh thu tài chính từ tiền gửi ngân hàng cũng lên tới hơn 900 tỷ trong năm 2019 và 2020 và giảm về hơn 700 tỷ đồng năm 2022. VEAM cũng duy trì chính sách cổ tức hấp dẫn khi luôn chi trả cổ tức bằng tiền mặt với tỉ lệ cao 40-50%.
Tiềm năng thị trường ô tô
Thị trường ô tô Việt Nam có tiềm năng tăng trưởng lớn, tỷ lệ sở hữu ô tô trên đầu người vẫn thấp hơn nhiều so với các thị trường khác ở châu Á. Theo Statista, chỉ 5% dân số Việt Nam sở hữu ô tô vào năm 2020, trong khi con số này ở Thái Lan là 52%. Tầng lớp trung lưu gia tăng và dịch Covid-19 hạ nhiệt được VnDirect dự đoán sẽ thúc đẩy doanh số ô tô trong giai đoạn 2022-2024.
Theo đó sau khi các biện pháp kiểm soát dịch Covid-19 được nói lỏng, trong tháng 11/2021, doanh số bán hàng của toàn thị trường đạt 38.656 xe, tăng 30% so với tháng 10/2021 tăng 6% so với tháng 11/2020. Sự cải thiện này củng cố khả năng phục hồi của nhu cầu ô tô tại Việt Nam, vốn được hỗ trợ bởi việc tầng lớp trung lưu ngày càng gia tăng. Với giả định tình trạng gián đoạn do dịch Covid-19 hạ nhiệt, VnDirect dự báo doanh số xe bán ra sẽ tăng trưởng mạnh ở mức 2 chữ số trong 3 năm tiếp theo.
Mặt khác ngày 26/12/2021, Chính phủ đã ban hành nghị định Nghị định số 103/2021/NĐ-CP liên quan để giảm thuế trước bạ đối với ô tô sản xuất, lắp ráp trong nước. Theo đó, thuế trước bạ ô tô sẽ giảm 50% từ ngày 01/12/2021 đến hết ngày 31/5/2022. Trước đó ngày 20/7/2020, Chính phủ cũng đã ban hành Nghị định 57 về thuế nhập khẩu, bao gồm giảm thuế nhập khẩu đối với nguyên liệu và linh kiện không thể sản xuất trong nước để sản xuất, gia công (lắp ráp) về 0%. Các chính sách hỗ trợ từ Chính phủ đã khuyến khích các hãng xe như Honda, Ford đã lên kế hoạch lắp ráp nhiều mẫu xe tại Việt Nam, bao gồm CRV của Honda và Ford Ranger của Ford.
Ẩn số VinFast
Thị trường tiềm năng nên điều tất yếu các công ty liên kết của VEAM trong thời gian gần đây cũng gặp phải sự cạnh tranh từ nguồn nhập khẩu và các doanh nghiệp ô tô khác đặc biệt là Vinfast.
Tuy nhiên SSI Research cũng cho rằng việc VinFast dừng sản xuất xe xăng vào cuối năm 2022 để tập trung vào xe điện, tạo cơ hội cho nhiều hãng xe khác. Hiện tại, xe xăng của VinFast chiếm gần 11% thị phần ô tô trong nước, do đó tạo nhiều cơ hội cho các hãng xe khác phát triển và giành vị thế dẫn đầu. Ngoài ra, do Vinfast là một trong những công ty có khả năng cạnh tranh cao về giá, việc thương hiệu này rời thị trường có thể giúp giảm bớt đáng kể áp lực cạnh tranh giảm giá đối với các hãng xe khác.
Tuy nhiên với việc giá xăng tăng trong thời gian gần đây, nhu cầu dịch chuyển sang sẽ ô tô điện của VinFast cũng có thể khiến cục diện thị trường thay đổi về mặt dài hạn.
Năm 2022, SSI ước tính doanh số ô tô của các công ty liên doanh của VEAM sẽ tăng 16%, trong khi doanh số xe máy của liên doanh Honda ước tính tăng 10% sau 2 năm liên tiếp giảm.
Tình trạng khan hiếm chip kéo dài có thể giúp gia tăng đáng lợi nhuận công ty liên doanh. Năm 2022, SSI Research ước tính lợi nhuận công ty liên doanh (Honda, Toyota, Ford) tăng 13% sau khi giảm -21% trong 2020 và tăng nhẹ 5% trong 2021. Biên lợi nhuận mỗi xe đã bán ra có thể tăng lên khi cạnh tranh thị trường giảm, và việc thiếu cung xe do thiếu hụt chip có thể là động lực chính giúp các liên doanh ô tô của VEAM đạt lợi nhuận cao hơn trong xu hướng ngắn hạn này.
