Phát hiện biến thể virus HIV mới, tiến triển thành AIDS nhanh gấp đôi chủng cũ

Trong một nghiên cứu mới đăng trên tạp chí Science, các nhà khoa học cho biết họ đã phát hiện một biến thể mới của virus HIV tại Hà Lan. Được đặt tên là VB, biển thế này đã lây nhiễm ít nhất 107 công dân nước này, cộng thêm một người ở Thụy Sĩ và một người ở Bỉ.

Chúng ta biết HIV là một chủng virus gây suy giảm miễn dịch ở người. Nó hủy các tế bào miễn dịch được gọi là tế bào CD4 trong cơ thể, khiến số lượng tế bào này giảm mạnh. Nếu không được điều trị, nhiễm HIV sẽ tiến triển thành AIDS.

Ở những người bị nhiễm biến thể VB mới phát hiện, số lượng tế bào CD4 của họ đã giảm ở tỷ lệ gấp đôi so với những người bị nhiễm các chủng HIV tương đương khác. Mức độ suy giảm này thông thường chỉ xảy ra trong năm thứ 6 và thứ 7 say khi bệnh nhân nhiễm HIV.

Nhưng với những người nhiễm biến thể VB, nó có thể xảy ra ngay từ tháng thứ 6 cho tới năm thứ 2 sau lây nhiễm.

"Trung bình, chúng tôi thấy những người nhiễm biến thể này chỉ mất 9 tháng để đi từ chẩn đoán nhiễm tới tình trạng 'HIV tiến triển', nếu họ đang trong độ tuổi 30 và không bắt đầu điều trị", Chris Wymant, nhà nghiên cứu di truyền thống kê và động lực học mầm bệnh tại Đại học Oxford cho biết.

Biến thể HIV mới được tìm ra như thế nào?

Phát hiện mới nằm trong khuôn khổ dự án BEEHIVE, một nỗ lực của các nhà khoa học quốc tế nhằm theo dõi quá trình tiến hóa của virus HIV và dịch tễ học của bệnh AIDS. Được khởi động từ năm 2014, dự án này hiện đang được thực hiện ở 8 nước Châu Âu cộng thêm một quốc gia Châu Phi là Uganda.

Bài nghiên cứu trên tạp chí Science mới đây nhất của nhóm BEEHIVE đã cập nhật những phát hiện mới nhất của họ, trong đó, các nhà khoa học xác định được tổng cộng 109 cá nhân bị nhiễm một biến thể HIV "khác biệt".

Biến thể này được đặt tên là VB do thuộc vào phân loại di truyền nhóm B của HIV, là một nhánh virus lây nhiễm phổ biến ở Châu Âu và Châu Mỹ. Điều đáng quan ngại là tất cả những bệnh nhân nhiễm VB đều có tải lượng virus trong máu rất cao ngay từ giai đoạn sớm của bệnh.

Các nhà khoa học cho biết 109 cá nhân được phát hiện mang tải lượng virus cao gấp 3,5 đến 5,5 lần so với những người nhiễm các chủng HIV phân nhóm B khác. Tại thời điểm chẩn đoán cho tới khi kết thúc nghiên cứu theo dõi, bệnh nhân nhiễm biến thể VB vừa có số lượng tế bào miễn dịch CD4 thấp hơn lại vừa ghi nhận mức sụt giảm nhanh hơn so với các bệnh nhân khác.

Điều này được giải thích dựa trên một loạt đột biến nằm rải rác trong bộ gen của biến thể mới này. Nhưng bởi số lượng đột biến của VB quá lớn, các nhà nghiên cứu chưa thể xác định rõ đột biến nào đã đem lại độc lực tăng cường cho virus.

Dẫu vậy, dựa vào dữ liệu phân tích gen, nhóm BEEHIVE đã xây dựng được một sơ đồ phả hệ cho biến thể VB. Họ dự đoán nó đã âm thầm xuất hiện ở Hà Lan từ năm 1980-1990. Tại thời điểm đó, chúng ta vẫn chưa có thuốc điều trị HIV, tạo điều kiện cho virus này biến thể liên tục.

Phân tích cho thấy số người nhiễm biến thể VB đã tăng đồng đều với số người nhiễm virus HIV phân nhóm B ở Châu Âu cho tới năm 2008, nó đạt đỉnh và bắt đầu suy giảm từ đó tới giờ. Wymant cho biết đây rất có thể là kết quả của những chiến dịch phòng chống lây nhiễm HIV/AIDS được thực hiện mạnh ở Hà Lan.

Chúng ta cần cảnh giác thế nào với biến thể HIV mới?

Trong khi khẳng định độc tính tăng cường của biến thể VB, các nhà khoa học cho biết họ cũng phát hiện một số bằng chứng yếu hơn cho thấy VB tăng cả khả năng lây nhiễm. Tuy nhiên, Chris Wertheim, nhà di truyền thống kê và động lực học mầm bệnh tại Đại học Oxford cho biết một biến thể HIV có cả độc lực lẫn khả năng lây truyền gia tăng không phải là điều gì quá đáng ngạc nhiên.

"Phát hiện này phù hợp với lý thuyết tiến hóa và xu hướng gia tăng độc lực mà chúng tôi từng thấy ở Hoa Kỳ trong nhiều thập kỷ", Wertheim cho biết. Đồng quan điểm với ông, Wymant nói:

"Công chúng không cần phải lo lắng. Việc tìm ra biến thể này nhấn mạnh tầm quan trọng của những hướng dẫn đã có: rằng những người có nguy cơ nhiễm HIV cần được tiếp cận với xét nghiệm thường xuyên để được chẩn đoán sớm, sau đó là điều trị ngay lập tức ... Các nguyên tắc này áp dụng chung với tất cả các chủng virus HIV khác nhau bao gồm cả biến thể VB".

Nhóm nghiên cứu cho biết thuốc kháng virus ARV, phương pháp điều trị tiêu chuẩn cho HIV hiện nay, vẫn có hiệu quả với biến thể VB. "Nếu một cá nhân được điều trị thành công, quá trình suy giảm hệ miễn dịch gây ra bệnh AIDS cho họ sẽ ngừng lại, và họ cũng không truyền virus từ mình sang cho người khác", Wymant nói.

Mặc dù vậy, Wertheim cho biết các nhà khoa học vẫn còn nhiều việc phải làm phía trước. Họ sẽ phải tìm hiểu xem liệu biến thể VB đã lan rộng tới đâu, liệu nó mới chỉ ở trong biên giới Hà Lan, các nước Châu Âu hay phổ biến ở nhiều nơi khác trên thế giới.

"Bằng cách công khai trình tự di truyền của biến thể VB, chúng tôi đang cho phép các nhà nghiên cứu ở các quốc gia khác kiểm tra dữ liệu riêng của họ", Wertheim nói.

Các nghiên cứu trong tương lai về biến thể VB cũng sẽ cho chúng ta biết thêm về con đường tiến hóa của virus HIV, làm cách nào nó có thể tích tụ trong máu và phân hủy tế bào CD4 nhanh đến như vậy?

Tất cả những hiểu biết mới về HIV sẽ giúp chúng ta cảnh giác hơn với chủng virus nguy hiểm và vẫn đang biến đổi này.

Tham khảo Livescience

Theo Thanh Phong