Phải cạnh tranh với sinh viên để làm công nhân giữa bão sa thải, tôi khóc nghẹn khi cha mếu máo nhờ trả hộ tiền bảo hiểm hưu trí

Mọi sự ổn định đều phải đánh đổi bằng sự bất ổn trong hiện tại và tương lai

Vào ngày cuối cùng của mỗi tháng, tôi nhận được một cuộc gọi từ cha tôi. Ở đầu bên kia điện thoại, ông ngượng ngùng nói với tôi: 

"Con có thể giúp cha trả tiền bảo hiểm hưu trí tháng này không?"

Mỗi khi tôi trả lời cha trên Wechat bằng ảnh chụp màn hình "Đã thanh toán", tôi sẽ nhận được một câu "Cảm ơn con".

Tôi mua cho cha đôi giày trị giá hơn 600 tệ, ông sẽ nói cảm ơn, tôi mua một cái xoong nhỏ trị giá 100 tệ, ông cũng nói cảm ơn, kể cả những thứ trị giá mấy chục tệ, ông đều cảm ơn.

Tôi nghĩ phận là con gái mua những thứ này cho cha là điều đương nhiên, nhưng cha tôi luôn nói cảm ơn, điều đó khiến tôi cảm thấy lạ. Cũng có thể điều ông muốn nói là xin lỗi, có thể ông luôn cảm thấy mình mắc nợ tôi.

Cha mẹ tôi kinh doanh quần áo, siêu thị, kỹ thuật, quán ăn nhanh,... có thành công, có thất bại, nhưng trước thềm nghỉ hưu, họ lại lâm vào cảnh "phá sản" và "thất nghiệp".

Tôi nhớ rất rõ ngày cha thú nhận với tôi rằng ông đã thất nghiệp khi tôi vẫn đang học ở kỳ cuối trong chương trình thạc sĩ ở nước ngoài, ông đã khóc qua điện thoại. 

Đó là lần đầu tiên trong đời tôi thấy cha tôi khóc, ông hụt hơi và nói một cách mơ hồ rằng lần cuối cùng ông khóc là khi bà ngoại ra đi, đây là lần thứ hai trong đời ông.

Tôi quên mất mình đã nghe câu "Cha xin lỗi" bao nhiêu lần trong suốt cuộc điện thoại hơn 40 phút. Về cơ bản, tôi đã ở trong trạng thái kinh ngạc, và tôi thậm chí không ngạc nhiên đến mức buồn bã. 

Nhiều lúc tôi như bị thôi miên rằng người ở đầu dây bên kia hoàn toàn không phải là cha tôi mà là một người đàn ông trung niên tuổi ngũ tuần đau khổ. Sao có thể là cha tôi? Cho dù lớp học IELTS có đắt đến đâu, cha tôi sẽ luôn đồng ý cho tôi nếu ông ấy muốn tôi đi du học.

Sau khi cúp điện thoại, tôi hoàn hồn trở lại. Ngày hôm đó, tôi đang nghe một bài hát rất lạc quan và ăn kem, nhưng tôi đã bật khóc. 

Tôi nhớ kem đó tương đương 60 tệ một hộp, để tiết kiệm chi phí sinh hoạt, sau hôm đó tôi không bao giờ mua nữa. Rốt cuộc, nếu tôi gọi một phần thịt bò luộc với giá 60 nhân dân tệ, tôi có thể chia thành 5 phần ăn tùy theo khẩu vị của mình, sau khi ăn một lúc, tôi cảm thấy muốn nôn khi ngửi thấy mùi thịt bò luộc.

Cha phá sản đồng nghĩa với việc xe và nhà của gia đình chúng tôi sẽ bị tịch thu, sẽ có một khoản nợ khổng lồ đang chờ ông bù đắp, và ông sẽ phải tìm một công việc khác. Nếu không có vốn kinh doanh thì không thể tính đến, ông ấy đã nghĩ đến việc thành lập một doanh nghiệp khác, nhưng chiếc xe sẽ không còn thuộc về ông ấy nữa.

Cha tôi cũng muốn làm người gác cửa hoặc bảo vệ, nhưng ông ấy đã 57 tuổi già và không ai muốn nhận cả.

Nếu hỏi cha tôi khi còn trẻ hăng hái như thế nào, tôi cũng không biết nói sao, chỉ biết là khi gia đình chúng tôi còn khá giả, chúng tôi có một chiếc BMW, 

Khi mọi người còn đang sử dụng Iphone 6 Plus tôi đã có một chiếc iPhone 8 Plus. Khi còn học cấp 3, tôi là người duy nhất trong lớp có iPad và tôi có thẻ tín dụng trị giá 20.000 nhân dân tệ một tháng.

Tôi chưa bao giờ tưởng tượng được rằng cha tôi lại đi làm trong một cửa hàng bánh bao hấp trong nhà một người họ hàng. 

Một hôm, khi đang nói chuyện video với tôi, tôi thấy trước nồi hấp bốc khói, cha tôi mặc tạp dề trắng, tay áo trắng, đeo khẩu trang trắng giống như một ông chú thường thấy nhất ở quán ăn sáng. Điều không phù hợp nhất là ông vẫn đội chiếc mũ bóng chày MLB mà tôi mua tặng, và quanh cổ ông là chiếc khăn quàng cổ mà tôi đã mua cho anh ấy ở cửa hàng miễn thuế với giá vài nghìn nhân dân tệ. 

Có lẽ vì đã lâu không gặp, tôi bỗng cảm thấy mình già đi và suy sụp. Lần đầu tiên tôi nhìn thấy mái tóc hoa râm và những nếp nhăn nông và sâu trên khuôn mặt của ông.

Hôm đó, trước màn hình, cha nói với tôi một cách rất tự hào: 

"Con biết không? Tuy cha làm việc ở đây nhưng những người đến mua bánh đều nghĩ cha là ông chủ. Dù sao thì cha con cũng đã là ông chủ rất nhiều lần rồi." Ông cười nói.

Cha tôi làm việc ở tiệm bánh bao trong hai tháng và kiếm được 4.000 nhân dân tệ, số tiền này được dùng để trang trải chi phí Tết của gia đình năm đó. Ngoài công việc làm thêm, chi phí sinh hoạt của tôi ở nước ngoài đều do mẹ tôi chi trả. 

Mẹ tôi sau đó kể lại rằng mẹ thực sự không còn lựa chọn nào khác, "Rồi già gặm nhấm ông già mà xin bà nội".

Sau Tết Nguyên đán, việc kinh doanh của cửa hàng bánh bao không được tốt lắm, và cha tôi bị mất việc. May mắn thay, việc học của tôi đã kết thúc, tôi trở về Trung Quốc một cách thuận lợi và tôi bắt đầu chứng kiến cuộc sống "thất nghiệp ở nhà" của cha tôi hàng ngày. 

Ông suốt ngày ở nhà, không gặp gỡ bạn bè, không ra ngoài dạo chơi, và cứ chơi cờ và bài trên máy tính. Tivi ở nhà luôn bật, dù là 1h hay 7h sáng, khi tôi bước vào phòng khách, tivi đang bật và cha tôi đang nằm trên ghế sofa. 

Có mấy lần tôi nhịn không được hỏi: "Cha ngủ chưa?" Cha chỉ cười không đáp. Và mẹ tôi luôn giận dữ nói: "Ông ấy không cần ngủ!".

Sau này tôi rời nhà đi làm ăn ở các thành phố khác, mẹ tôi cũng rủ bạn bè lập nghiệp, mở quán ăn vặt. Tôi không biết làm thế nào cha tôi có thể tự mình vượt qua. 

Tôi hiếm khi liên lạc với cha, và tôi thực sự sợ gọi cho ông ấy. Tôi luôn cảm thấy rằng nếu tôi không liên lạc với cha tôi thì tình trạng tiến thoái lưỡng nan phá sản và thất nghiệp của ông ấy sẽ không tồn tại, cha tôi luôn ủng hộ và cho tôi niềm tin.

Một hôm, tôi nghe cha nói rằng ông sẽ cùng anh họ tôi đến Quý Châu vài ngày, tôi rất vui, cuối cùng ông cũng bằng lòng ra ngoài đi dạo. Cha tôi chưa có việc làm, nhưng tôi không hy vọng ông ấy có việc làm, hoặc quay trở lại, và một năm nữa, ông ấy sẽ có thể nhận được tiền trợ cấp. 

Cha hứa với tôi rằng các khoản nợ của ông sẽ không được chuyển cho tôi, và tôi nghĩ thế là đủ. Ông có khả năng của mình, và tôi có cuộc sống của tôi.

Mỗi lần cha gọi cho tôi, cuối cùng ông cũng nói: "Từ từ sẽ khá hơn." Nhiều lần, nói đi nói lại với tôi.

"Thất nghiệp không đáng sợ, không có tiền mới đáng sợ"

Nhìn thấy tin tuyển dụng ghi "dưới 40 tuổi", tôi chợt nhận ra rằng mẹ tôi đã đến tuổi bị mắc kẹt trong những công việc cơ bản nhất trong nhà máy. Mẹ tôi sinh năm 1976, tôi luôn nghĩ mẹ còn rất trẻ.

Mẹ mất việc rất đột ngột. Bà bất ngờ đăng tải vòng kết bạn cách đây ít lâu: 

"Cảm ơn vì đã gặp gỡ, cảm ơn vì đã có bạn. Khi gặp nhau thì tràn ngập niềm vui nhưng khi chia tay thì lòng lẫn lộn. Biến nó thành lời tạm biệt, tôi hy vọng bạn và tôi bình an, và tôi hy vọng sẽ có vinh dự được gặp lại." Có 9 bức ảnh của mẹ tôi và các đồng nghiệp ở phía dưới. Đôi mắt của bà vẫn còn đỏ hoe trong các bức ảnh.

Tôi thấy rất lạ, vì mẹ tôi đã đi team building với các đồng nghiệp của mình khoảng một tuần trước và đã có một khoảng thời gian tuyệt vời. 

Tôi hỏi mẹ rằng liệu bà có bị thất nghiệp không, mẹ tôi nói mấy năm nay nhà máy làm ăn không có lãi, đơn hàng giảm một nửa nên nhân viên cũng bị cho nghỉ việc một nửa.

Mẹ tôi trở về quê hương hai năm trước. Việc người Hồ Nam sang Quảng Đông làm việc là chuyện rất bình thường, sau này bà cũng bắt kịp làn sóng thời đại một số nhà máy trong nước chuyển sang đây.

Khi ở Quảng Đông, mẹ tôi rất khó chịu vì bất đồng ngôn ngữ, hàng ngày bà phải nhờ đến người phiên dịch để giải quyết công việc với người bản địa, còn nhiều việc lặt vặt, chẳng hạn như công nhân ở đây luôn để bát đĩa đến hôm sau mới rửa. Mẹ tôi vốn có thói quen sạch sẽ và không thể chấp nhận cách sống này, vì vậy sau hơn một năm, bà quyết định về nhà.

Sau khi về quê, chênh lệch thật lớn, dù sao trong huyện cũng không tìm được ngành nghề quen thuộc, lương cũng chỉ mấy nghìn tệ. Nhưng tôi nghĩ mẹ tôi khá thích công việc này, bởi công việc này có bảo hiểm xã hội, và bảo hiểm xã hội của bà sẽ được thanh toán đầy đủ sau nửa năm. 

Trước đây, bà luôn phải tìm công ty của người quen để đóng bảo hiểm xã hội thay cho mình. Sau khi tìm được công việc này, mẹ tôi nghĩ rằng thật tốt nếu bản thân vẫn có thể chi trả được khoản tiền này.

Không có cách nào về quê, em gái đang học cấp 2, bà ngoại cũng đã già, đều cần người chăm sóc, cô chú và bạn tốt của bà đều ở nhà. Mẹ tôi thích rằng bà có thể mời mọi người cùng ăn cơm. Mẹ cũng thường mong tôi về nhà.

Tôi vốn hy vọng mẹ tôi có thể nghỉ ngơi một thời gian, nhưng em gái tôi mới học năm nhất, sau này có thể phải học lên cao hơn. Cảm thấy rằng bà không thể nghỉ ngơi như vậy, vẫn còn phải tiêu rất nhiều tiền. Tôi bắt đầu tìm việc cùng mẹ mình.

Tôi đi hỏi một người bạn cùng lớp, mẹ cô ấy làm việc trong một trung tâm giam giữ. Công việc của trại giam trước tiên cần lấy giấy chứng nhận trại giam, tôi nghĩ chắc không khó, dù sao mẹ tôi cũng đã sinh hai con, tri thức của bà vẫn luôn được duy trì. 

Điều duy nhất tôi lo lắng là trước đây mẹ tôi thường gọi đùa mình là cán bộ, tôi sợ bà có chút kiêu ngạo không muốn làm công việc như vậy. 

Cuối cùng, tôi không ngờ rằng câu đầu tiên mẹ hỏi tôi là bà chỉ quan tâm đến việc trung tâm giam giữ có an sinh xã hội hay không. 

Tôi lại đi hỏi người ta, và tôi đã thề với bạn tôi rằng nếu không có an sinh xã hội, tôi sẽ đưa ra tòa phân xử. Kết quả là, tôi thực sự không ngờ rằng trung tâm giam giữ trong quận không có bảo hiểm xã hội, và kỳ thi đào tạo chứng chỉ giam giữ do Cục Nhân sự và An sinh Xã hội tổ chức đã không bắt đầu trong năm nay vì dịch bệnh.

Vài ngày trước, mẹ nói với tôi rằng bà đã tham gia phỏng vấn cho hai công việc, một là nhân viên bán hàng trong văn phòng kinh doanh, hai là công nhân đóng gói trong một nhà máy bàn chải. 

Tôi không nghĩ hai công việc này phù hợp với mẹ, lương cơ bản của phòng kinh doanh rất thấp, trong khi nhà máy bàn chải là công nhân sản xuất, lương hàng tháng được trả cộng với tiền thưởng chuyên cần đầy đủ, bà sẽ phải làm việc tăng ca đến 9 giờ đêm. 

Tôi nói với mẹ rằng, mẹ vẫn ở độ tuổi 40 và sợ sức khỏe không đủ đâu. 

Bà liền bắt bẻ tôi: "Có chuyện gì, bây giờ nhiều nhà máy không tuyển người 45 tuổi đâu".

Chúng tôi ở thành phố lớn quá lâu, có thể không nhận ra, một số công việc ở thị trấn huyện không có bảo hiểm xã hội, làm thêm giờ cũng không có lương, nhà máy trước đây của mẹ làm ăn không có lãi, nhà máy đã nghĩ ra một cách để công nhân sản xuất nghỉ việc, chỉ trả lương cơ bản, sau đó để những nhân viên như mẹ tôi làm việc, và không có tiền làm thêm giờ.

Nguyên nhân khiến mẹ tôi cuối cùng từ bỏ xưởng chổi là vì xưởng chổi chỉ trả lương của tháng trước vào tháng thứ 2. 

Trong mắt mẹ tôi, điều này rất không có lợi, nếu bạn nghỉ việc vào tháng trước, bạn sẽ không được trả lương. Bà muốn đến bộ phận kinh doanh để thử việc như một sự chuyển đổi. 

Lương cơ bản của bộ phận kinh doanh là 2.000 nhân dân tệ, giá bán một căn hộ là 4.000 nhân dân tệ, không có ngày nghỉ, không có an sinh xã hội, tôi đã thuyết phục mẹ nhiều lần, có thể bà sẽ bị chuyển việc ngay lập tức và điều này là không cần thiết.

Nhưng mẹ tôi thật sự không thể yên tâm, một tháng qua bà liên tục tìm việc, bà còn đi sấy rất nhiều măng khô chuẩn bị gửi cho tôi. 

Nếu bây giờ tôi có con, mẹ tôi nhất định sẽ bằng lòng xin nghỉ việc để giúp tôi chăm sóc con, nhưng tôi không thể để bản thân mình có con ngay lúc này được, vì hoàn cảnh không cho phép. Một công việc, ngay cả khi số tiền ít hơn một chút. 

Ở thế hệ của mẹ tôi, không có việc làm được coi là một vấn đề lớn và đáng xấu hổ.

Cha mẹ tôi ly hôn khi tôi còn nhỏ, nếu không có chuyện này, tôi nghĩ mẹ tôi có thể sẽ không ra ngoài làm việc, thay vào đó, bà sẽ làm nhân viên soát vé trên xe buýt của bố tôi và có một khoản dư dả để tiêu xài.

Bố tôi từng muốn tôi thi lấy chứng chỉ giáo viên, bố mẹ tôi là người thích công việc ổn định bởi họ nghĩ rằng công chức là tốt hơn. 

Phần lớn những gì cha mẹ mong đợi từ công việc của con cái bắt nguồn từ những gì họ không đạt được. Tôi còn nhớ năm tôi thi đại học xong, người lớn tụ tập lại bàn bạc rất nghiêm túc

Trong ba đứa bao gồm tôi, em họ và chị họ. Gia đình đều hy vọng chúng tôi có một đứa vào được hệ chính quy, một người sẽ là bác sĩ, một người sẽ vào tòa án, 

Đối với người lớn, dường như việc họ có hài lòng với công việc của mình hay không, có thích hay không và kiếm được nhiều tiền hay không không quan trọng. Bạn cần đảm bảo thu nhập ổn định và một số phúc lợi, ưu tiên người có thể giúp đỡ gia đình. 

Sau này, không ai trong chúng tôi đi theo quỹ đạo mà người lớn mong đợi.

Tháng 3 về nhà, gặp lại bạn bè, mẹ ngày nào cũng nói với tôi sau khi nghe tin bạn tôi vào viện kiểm sát, nhìn người khác có ý thức như vậy sao. Tôi nói người ta đi làm mệt lắm, không hài lòng hẳn đâu.

Nhưng mẹ tôi chỉ có thể nhìn người khác sống sung túc, vì bà cho rằng tôi ở Bắc Kinh ăn không ngon, tiền thuê nhà rất đắt. Chị cả làm ở cục thuế lương có thể không cao như vậy, nhưng đều ở nhà ăn ở, tiền tiết kiệm đều để dành mua nhà, thế hệ mẹ tôi cho rằng điều này thực sự rất tuyệt.

Tôi cảm thấy rằng sau khi mẹ tôi mất việc, "nỗi ám ảnh" của bà đối với chuyện này trở nên triệt để hơn, gần đây tôi nghe nói rằng thường không có ai trong bộ phận bán hàng cả ngày, ngay khi tôi với bà công việc mới, mẹ tôi sẽ đồng ý ngay lập tức

Khi tôi nói về việc đổi công việc mới, bà đã hỏi tôi rằng:

"Con có muốn làm việc bán thời gian như thế này mọi lúc không? Chúng ta vẫn cần có một mái nhà ổn định. Nếu công việc không ổn định thì đến lúc đó các con đều đã già rồi. Con cũng đã có gia đình, con cái cũng là một vấn đề, không thể trôi nổi với con được, phải chứ?"

Những lời này cô đọng những nỗi vất vả mà mẹ tôi đã phải gánh chịu nhưng không muốn tôi phải chịu: không mua được nhà, đi làm lụng khắp nơi, thu nhập bấp bênh và có thể bị sa thải. 

Nhưng có lẽ cuối cùng tôi vẫn sẽ đi ngược lại sự mong đợi của mẹ.

Thực tế, câu chuyện cha mẹ thất nghiệp không chỉ của riêng của ai mà với những bạn trẻ mới bước chân vào xã hội và chưa có nhiều hình dung về tương lai, việc bố mẹ thất nghiệp rồi đi làm lại đã cho họ cảm giác sống thực tế hơn.

Bởi trong mắt cha mẹ, đi làm là một sự kiện lớn trong đời.

Cha mẹ sinh vào những năm 1960, 1970, nhất là những người ở nông thôn, thị trấn, có một số đặc điểm chung là không được đi học nhiều, ưu điểm lớn nhất là "chịu khó", thiếu cơ hội để lựa chọn trước mắt, nên chỉ có thể trôi xuôi.

Khi người ta còn trẻ, nhiều vấn đề không thành vấn đề, họ sẵn sàng dùng thể lực để đổi lấy sinh mệnh. Khi họ già đi và thất nghiệp đến, họ có thể dễ dàng trở thành một nhóm người dễ bị tổn thương. 

Họ có ít lựa chọn hơn trong thị trường việc làm, và trước mắt họ là độ tuổi bị từ chối, mù mờ thông tin tuyển dụng, an sinh xã hội và nỗi lo lương hưu.

Những mảnh ghép về cuộc sống của người trẻ tuổi và gia đình của họ cung cấp cho chúng ta một góc nhìn về cách người bình thường thích nghi với những thay đổi trong môi trường của họ và tìm cách vượt qua.

Thảo Vân