Jack Ma - từ thầy giáo dạy tiếng Anh trở thành tỷ phú
Jack Ma là một tấm gương vượt khó làm giàu. Ông từng thi trượt cao đẳng hai lần, làm giáo viên tiếng Anh trước khi trở thành tỷ phú.
Jack Ma – tên khai sinh Mã Vân – sinh ngày 10/9/1964 tại thành phố Hàng Châu, đông nam Trung Quốc. Ông còn có một anh trai và một em gái. Ông lớn lên trong giai đoạn Trung Quốc ngày càng bị phương Tây cô lập và gia đình không mấy khá giả.
Ma có dáng người gầy và thường xuyên đánh nhau với các bạn cùng lớp. “Tôi chưa bao giờ sợ những kẻ to lớn hơn tôi”, ông viết trong cuốn Alibaba của hai tác giả Liu Shiying và Martha Avery. Dù vậy, Ma vẫn có những sở thích như bao đứa trẻ khác. Ông thích bắt dế, chơi đá dế, có thể phân biệt được kích thước và loài dế dựa vào tiếng kêu chúng phát ra.
Sau chuyến thăm của tổng thống Mỹ Richard Nixon vào năm 1972, Hàng Châu trở thành “thánh địa du lịch”. Khi còn vị thành niên, Ma thường dậy sớm và tới thăm khách sạn chính của thành phố, đề nghị dẫn du khách đi tham quan đổi lấy các bài học tiếng Anh. Biệt danh “Jack” do một du khách kết bạn với Ma đặt.
Không có tiền cũng như các mối quan hệ, cách duy nhất Ma có thể vươn lên là bằng học thức. Sau trung học, Ma thi vào cao đẳng nhưng hai lần thất bại, lần thứ ba mới đỗ vào Viện Sư phạm Hàng Châu. Ma tốt nghiệp năm 1988 và bắt đầu nộp đơn xin việc tại nhiều nơi nhất có thể.
Ông bị từ chối hàng chục lần, bao gồm cả từ KFC, trước khi được một trường đại học tại địa phương nhận làm giáo viên tiếng Anh. Ma đối xử hoàn toàn tự nhiên với sinh viên và yêu công việc này, dù chỉ kiếm được 12 USD/tháng.
Tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới năm 2016, Ma tiết lộ ông từng bị Harvard từ chối 10 lần.
Ma không có kinh nghiệm dùng máy tính hay lập trình nhưng đã bị Internet thu hút ngay từ lần đầu tiếp xúc trong chuyến đi Mỹ năm 1995. Ông khi đó vừa mở một công ty phiên dịch và chuyến đi là nhằm giúp một công ty Trung Quốc thu nợ. Từ khóa đầu tiên Ma tìm kiếm là “bia” nhưng trong kết quả lại không có các loại bia Trung Quốc. Ma quyết định thành lập một công ty về Internet cho Trung Quốc.
Sau hai lần đầu mạo hiểm và thất bại, 4 năm sau, Ma tập hợp 17 người bạn đến nhà và thuyết phục họ đầu tư vào tầm nhìn của ông về một “chợ trực tuyến” gọi là “Alibaba”. Alibaba cho phép các bên xuất khẩu đăng sản phẩm lên để khách hàng có thể mua trực tiếp.
Dịch vụ nhanh chóng thu hút các thành viên trên thế giới. Đến tháng 10/1999, công ty đã gọi vốn được 5 triệu USD từ Goldman Sachs và 20 triệu USD từ SoftBank, công ty công nghệ của Nhật Bản thường đầu tư vào các công ty công nghệ khác. Nhóm vẫn đoàn kết dù hay cãi cọ. “Chúng tôi làm được điều đó vì chúng tôi còn trẻ và không bao giờ đầu hàng”, Ma nói tại một sự kiện tập trung các nhân viên.
Ông Ma luôn duy trì không khí vui vẻ tại Alibaba. Khi công ty lần đầu có lời, Ma đưa cho mỗi nhân viên một bình Silly String, bình xịt tạo bọt hình sợi, để đùa nghịch. Đầu những năm 2000, khi Alibaba quyết định triển khai Taobao để cạnh tranh với eBay, đội ngũ công ty đã cùng “trồng cây chuối” trong giờ nghỉ để năng lượng của họ tăng lên.
Năm 2005, Yahoo đầu tư 1 tỷ USD vào Alibaba để đổi lấy 40% cổ phần công ty. Đây là khoản tiền lớn với Alibaba, khi công ty đang cố đánh bại eBay tại Trung Quốc. Khoản đầu tư mang lại thành công cho Yahoo, giá trị số cổ phần tăng lên 10 tỷ USD khi Alibaba chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO).
Ma nói với Bloomberg rằng ông biết Alibaba đã thành công khi có một khách hàng đề nghị trả hóa đơn nhà hàng cho ông. “Tôi là khách hàng của tập đoàn Alibaba. Tôi kiếm được nhiều tiền và tôi biết không kiếm được tiền”, khách hàng này nói. “Tôi sẽ thanh toán cho ông”.
Ma rời khỏi vị trí giám đốc điều hành (CEO) năm 2013, chỉ làm chủ tịch điều hành. Alibaba IPO ngày 19/9/2014. “Thứ chúng tôi có được ngày hôm nay không phải tiền mà là niềm tin từ mọi người”, Ma nói với CNBC.
Sau đợt IPO thành công, quy mô lớn nhất với một công ty niêm yết tại Mỹ trong lịch sử sàn chứng khoán New York, Ma trở thành người đàn ông giàu nhất Trung Quốc, tài sản ước tính 25 triệu USD. Ông sau đó bị soán ngôi bởi ông trùm bất động sản và giải trí Wang Jianlin.
Nhân viên Alibaba mở tiệc ăn mừng tại trụ sở ở Hàng Châu. Một nhân viên còn tranh thủ dịp này để cầu hôn. Ma hy vọng các nhân viên sẽ sử dụng khối tài sản mới của họ để trở thành “những người cao quý thực sự, những người sẵn lòng giúp người khác, tốt bụng và hạnh phúc”.
Ngày quan trọng nhất trong năm với Alibaba là “Ngày Độc thân” của Trung Quốc, tương tự như Ngày Valentine nhưng chỉ dành cho những người còn độc thân. Năm 2016, Alibaba đạt doanh số kỷ lục gần 18 tỷ USD trong 24 giờ.
Dù là tỷ phú nhưng Ma vẫn giữ lối sống giản dị. “Tôi không nghĩ ông ấy thay đổi. Ông ấy vẫn giữ phong cách cũ”, Xiao Ping Chen, một người bạn của Ma, nói với USA Today. Ông ấy thích đọc sách, kung fu, chơi bài, thiền và tập thái cực quyền.
Tháng 3/2013, Alibaba chi 49,7 triệu USD để mua phi cơ Gulfstream G550, chủ yếu để phục vụ Ma.
Một trong những mối quan tâm lớn nhất của Ma là về môi trường, sau khi một người thân bên gia đình vợ bị bệnh mà ông tin là do ô nhiễm gây ra. Ông tham gia và phát biểu tại nhiều diễn đàn về môi trường, tài trợ cho một khu bảo tồn thiên nhiên rộng gần 11.000 hecta ở Trung Quốc.
Ông Ma gần như không để cuộc sống gia đình xuất hiện trên mặt báo. Ông cưới Zhang Ying, một giáo viên ông gặp tại trường, sau khi hai người tốt nghiệp cuối những năm 1980. “Ông ấy không đẹp trai nhưng tôi vẫn xiêu lòng vì ông ấy có thể làm được nhiều điều mà những người đẹp trai không thể”, Zhang nói. Hai người có hai con, một trai và một gái.
Ma xuất hiện nhiều trong các bản tin sau cuộc gặp với Tổng thống Mỹ Donald Trump. Dù Trump giữ quan điểm bảo hộ trong thương mại, Ma từng nói Trung Quốc và Mỹ sẽ không vướng vào một cuộc chiến thương mại. “Hãy cho ông Trump thời gian. Ông ấy suy nghĩ rất cởi mở”, Ma phát biểu tại Davos hồi tháng 1/2017.
Tại Trung Quốc, Ma không khác gì một người nổi tiếng. Rất nhiều người có mặt để lắng nghe ông phát biểu.
New York Times đưa tin ông Ma sẽ từ chức chủ tịch Alibaba để theo đuổi công việc từ thiện vào ngày 10/9 nhưng vẫn ở lại hội đồng quản trị.Trả lời phỏng vấn Bloomberg trước đó, Ma cho biết ông muốn dành nhiều thời gian và tài sản hơn nữa cho công việc từ thiện với việc thiết lập một quỹ mang tên ông, tập trung vào giáo dục, tương tự như những gì tỷ phú Bill Gates từng làm.
