Gần 10 năm vất vả tạo lập startup kỳ lân lớn nhất thế giới, CEO Uber đang đứng trước nguy cơ mất chức, quyền lực suy giảm, mọi công lao 'đổ xuống sông xuống biển'

CEO Uber Travis Kalanick mới đây đã thông báo với các nhân viên rằng anh dự định sẽ nghỉ phép trong một khoảng thời gian, song không chỉ rõ thời gian quay lại là bao giờ. Thay vào đó, Uber sẽ được điều hành bởi một hội đồng nhằm giúp chèo lái công ty này vượt qua khủng hoảng.

Theo một báo cáo cấp cao gửi tới thành viên hội đồng quản trị, cho tới khi Kalanick quay trở lại, Uber sẽ bổ nhiệm một vị chủ tịch nhằm giới hạn ảnh hưởng cũng như tước bỏ một số nghĩa vụ của anh.

Trong một cuộc họp nhân sự gần đây, Uber đã công bố báo cáo kết quả điều tra được thực hiện bởi cựu Bộ trưởng Tư pháp Mỹ Eric Holder, người được Uber thuê về để tìm hiểu các cáo buộc về những vụ việc quấy rối tình dục và phân biệt đối xử tại đây. 47 khuyến nghị đã được đưa ra bao gồm lập ra một hội đồng giám sát, tái thiết lập các giá trị văn hóa của Uber, giảm đồ uống có cồn trong các sự kiện công việc, và cấm những mối quan hệ thân mật giữa nhân viên và lãnh đạo.

Hội đồng quản trị của Uber đã họp mặt vào chủ nhật vừa qua để thảo luận chi tiết về bản báo cáo này và biểu quyết thông qua các khuyến nghị. Sau đó, công ty này đã ra quyết định sa thải giám đốc kinh doanh Emil Michael.

Hội đồng này cũng sẽ hạn chế bớt vai trò của Kalanick ngay khi anh quay trở lại bằng việc trao một số quyền hạn CEO cho vị trí của một COO, giám đốc vận hành - vị trí mà Uber vẫn đang tuyển dụng nhưng chưa tìm được ai lấp chỗ trống. Nhân vật này được cho là sẽ “cùng hợp tác với CEO nhưng tập trung vào công việc vận hành, văn hóa và thể chế bên trong Uber" - bản báo cáo cho biết.

Trong một email gửi tới toàn thể nhân viên, Kalanick đã viết: “Tôi là người phải chịu trách nhiệm cuối cùng cho những gì chúng ta đã đạt được, và cách chúng ta đạt được những điều đó. Để biến Uber phiên bản 2.0 thành công, điều quan trọng nhất với tôi là phải cống hiến thời gian của mình xây dựng đội ngũ lãnh đạo. Nhưng nếu chúng ta cần một Uber 2.0, tôi cũng sẽ cần trở thành một “Travis Kalanick” 2.0 để xứng đáng là người lãnh đạo mà Uber cần, và là người lãnh đạo mà các bạn cần”.

Uber đã mất hoặc sa thải hàng loạt vị trí quan trọng trong đội ngũ lãnh đạo những tháng gần đây do hàng loạt scandal xảy ra. Công ty sở hữu đội ngũ 14.000 nhân viên này đã mất nhân vật quan trọng được xem là cánh tay phải của Kalanick gần đây. Tuần trước, Uber thuê Frances Frei từ trường Kinh doanh Harvard cho vị trí phó Chủ tịch Chiến lược và Lãnh đạo; và cũng sẽ đề cử Wan Ling Martello từ Nestle SA làm giám đốc kiểm soát độc lập.

Tuy nhiên trước những xáo trộn gần đây, tình hình kinh doanh của Uber vẫn tỏ ra khả quan. Doanh thu của công ty này đã đạt mốc 3.4 tỷ USD trong quý đầu tiên, trong khi khoản thua lỗ được thu hẹp, mặc dù con số này vẫn ở mức khá lớn: 708 triệu USD. Nhìn chung trong bối cảnh mà Lyft bắt đầu giành lấy thị phần ở Mỹ, cuộc xung đột nội bộ Uber có thể sẽ là cơ hội cho các đối thủ cạnh tranh toàn cầu thu hút các đối tác, quỹ đầu tư và nhân tài.

Các nhân viên tại Uber đã nhìn nhận bản báo cáo của Holder như một bước ngoặt cho những nỗ lực của họ trong việc để lại sau lưng những điều “chướng tai gai mắt" và tiếp tục tiến về phía trước. Trong cuộc điều tra kéo dài 14 tuần, Holder cùng với đồng nghiệp của mình là Tammy Albarran đã tiến hành phỏng vấn các nhân viên tại Uber. Một cuộc kiểm tra độc lập khác thực hiện bởi công ty luật Perkins Coie cũng xem xét khoảng 215 cáo buộc của nhân viên. Sau cuộc kiểm tra đó, có khoảng hơn 20 nhân viên Uber đã bị đuổi việc.

Arianna Huffington, một thành viên trong hội đồng quản trị của Uber phát biểu trước cuộc gặp toàn nhân viên rằng “Quy trình kiểm tra kéo dài và mang tới những kết quả buồn hơn những gì chúng tôi tưởng tượng, nhưng chương đen tối này đã tới hồi chấm dứt. Nhiệm vụ của chúng tôi giờ đây là học hỏi, tái cấu trúc và tiến lên phía trước để viết nên một tương lai mới cho Uber".

Cindy Schipani, một giáo sư luật học tại Trường Kinh doanh thuộc Đại học Michigan cho rằng bản khuyến nghị trên đã đề cập tới những quy tắc mà đáng lẽ ra phải được áp dụng ở Uber từ lâu. Schipani cho rằng điều quan trọng hơn cả là phải lựa chọn những người lãnh đạo chính trực. “Việc đấu tranh với vấn đề quấy rối tình dục không phải là câu chuyện một sớm một chiều, mà phải bắt nguồn từ việc tôn trọng con người".

Cuộc khủng hoảng của Uber bắt đầu từ ngày 19/2 trên bài blog của một cựu kỹ sư phần mềm tại công ty này tên là Susan Fowler. Cô này khẳng định đã bị quản lý cấp trên gạ gẫm quan hệ tình dục, trong khi đó phòng Nhân sự của Uber nói rằng cô không nên tố cáo ông này vì ông ấy là một nhân vật quan trọng. Bài viết 3.000 chữ của Fowler còn chỉ ra những bất công mà phụ nữ phải chịu đựng tại startup này. Ví dụ, các nhân viên nữ tại Uber phải trả tiền để mua áo khoác da, trong khi các đồng nghiệp nam sẽ được mua chúng miễn phí. Một quản lý đã giải thích với cô rằng công ty không đủ nhân viên nữ để họ đặt áo số lượng lớn.

Những cáo buộc này của Fowler đã làm bùng lên một cơn giận dữ bên trong Uber cũng như trong toàn ngành công nghệ. Rất nhiều phụ nữ khác cũng đã lên tiếng chia sẻ câu chuyện đáng sợ của họ, và khiến nhiều công ty ở Thung lũng Silicon phải xem xét lại vấn đề này. Theo một đánh giá của Bloomberg, có ít nhất là 6 thành viên trong đội tuyển dụng của Uber đã nghỉ việc sau khi những nỗ lực tuyển dụng chú trọng vào sự đa dạng của họ bị phủ quyết bởi Kalanick.

“Tôi sẽ tiếp tục nói về điều này cho tới khi mọi thứ thực sự thay đổi" Fowler đã viết trên Twitter như vậy sau khi báo cáo của Bloomberg được công bố. Trong tweet tuần trước, cô đã viết “Đây không chỉ là vấn đề về sự đa dạng nơi làm việc - nó thực sự là vấn đề của những điều luật bị xâm phạm. Quấy rối, kỳ thị hoặc trả đũa đều là bất hợp pháp".

Dù báo cáo chính thức không đề cập tới cáo buộc cá nhân của Fowler, những thay đổi đã được thông qua bởi hội đồng quản trị có thể mở đường cho việc cải cách Uber trở thành một nơi làm việc dành cho phụ nữ và những nhóm thiểu số.

Công ty này dự định sẽ bổ nhiệm một vị trí đảm bảo sự đa dạng trong nhân sự, điều chỉnh lại chế độ đãi ngộ nhân viên nhằm khuyến khích những hành vi phù hợp, áp dụng các chương trình đào tạo lãnh đạo bắt buộc, và thành lập một ủy ban cố vấn về đa dạng nhân sự. Vào tháng Ba vừa qua, lần đầu tiên Uber đã công bố phân tích nhân chủng học của nhân sự nội bộ công ty này. Bản phân tích này cho thấy chỉ có khoảng 15% nhân viên công nghệ của Uber là phụ nữ.

Những cuộc phỏng vấn của Holder với các nhân viên hiện tại hoặc đã nghỉ việc của Uber đã cho thấy nhiều điều hơn những lời chỉ trích ban đầu của Fowler. Trong số đó bao gồm một chuyến đi tới một quán bar karaoke Hàn Quốc năm 2014 - vụ việc này cũng từng tạo ra những lời phàn nàn từ nhân sự Uber; việc các lái xe Uber sử dụng một phần mềm gọi là Greyball để tránh gặp phải cảnh sát giao thông; và vụ việc Uber không xử lý thỏa đáng vụ hiếp dâm năm 2014 ở Ấn Độ. Tuy nhiên, báo cáo chính thức của Uber không hề đưa ra bất kỳ cái tên hay những vụ việc nổi cộm nào ở công ty này.

Những thay đổi sắp tới của Uber sẽ mang nhiều tính biểu tượng. Ví dụ như, một phòng họp vốn được đặt tên là War Room (Căn phòng chiến tranh) được đổi lại thành Peace Room (Căn phòng hòa bình). Công ty này cũng dự định sẽ xóa bỏ nhiều giá trị cũ mà báo cáo của Holder đã mô tả là “được dùng để ngụy biện cho những hành vi sai trái".

Bà Huffington cũng cho rằng dù 14 giá trị cốt lõi của Uber đều có mục đích tốt, song có khá nhiều điều trong đó đã bị lạm dụng cho mục đích xấu, và đó là điều không thể chấp nhận được.

Liane Hornsey, Giám đốc Nhân sự Uber mới bổ nhiệm tháng một vừa rồi khẳng định công ty này sẽ thay đổi toàn diện. Uber đang nỗ lực cải thiện những hoạt động nhân sự và nâng cao chất lượng đời sống cho nhân viên, bao gồm giờ làm việc linh hoạt, lộ trình thăng tiến rõ ràng hơn, một quy trình đánh giá chất lượng công việc rõ ràng hơn, và bữa tối tại chỗ được phục vụ sớm hơn, nhằm “đem lại lợi ích tối đa cho nhiều nhất nhân viên có thể, bao gồm cả những người đã có vợ/chồng hoặc gia đình".

Uber cũng sẽ tạo ra một bản hướng dẫn nghiêm ngặt hơn cho những quy tắc được chấp nhận ở văn phòng. Một số quy định trong đó bao gồm những vấn đề liên quan tới đồ uống có cồn, các chất cấm và các mối quan hệ tình cảm. Một điều khoản trong báo cáo cũng đề xuất rằng Uber nên “cân nhắc việc giới hạn ngân sách cấp cho các lãnh đạo mua đồ uống có cồn”.

Hornsey cho rằng Uber sẽ muốn đảm bảo chắc chắn rằng những vụ việc đáng tiếc trong quá khứ sẽ không bị lặp lại. “Dù thay đổi không thể đến một sớm một chiều, chúng tôi sẽ cam kết xây dựng lại lòng tin với nhân viên, khách hàng và các lái xe".

CEO Kalanick quyết định xin nghỉ phép trong thời điểm mẹ anh vừa qua đời tuần trước. Anh viết trong email “Những sự việc gần đây đã khiến tôi nghĩ về gia đình nhiều hơn, rằng con người quan trọng hơn công việc, và tôi cần phải dành thời gian để tưởng nhớ về người mẹ mình. Tôi cũng sẽ tự đánh giá lại bản thân, và tập trung vào việc xây dựng một đội ngũ lãnh đạo đẳng cấp thế giới. Thật là khó để đưa ra một mốc thời gian cụ thể cho việc này - nó có thể ngắn hơn hoặc dài hơn những gì chúng ta nghĩ".

Uber vẫn còn một chặng đường rất dài ở phía trước. Tên tuổi của vị CEO này đã gắn liền với những bê bối lớn nhất của công ty. Các vị trí như Chủ tịch, Giám đốc các mảng như xe tự lái, tăng trưởng, chính sách và phần mềm đều đã nghỉ việc trong năm nay, và Kalanick không thể lấp đầy những chỗ trống trong năng lực lãnh đạo của mình ngay lập tức. Anh vẫn là biểu tượng của văn hóa Uber, và dù đã nhanh chóng gây dựng được một đế chế toàn cầu, giờ đây anh sẽ còn rất nhiều việc phải làm.

Lily Spiderum