FIFA - "Cỗ máy siêu lợi nhuận" kiếm tiền như thế nào từ các kì World Cup?

Từ cuối thế kỷ 19, giải thi đấu bóng đá đầu tiên, Cúp FA (FA Cup), được C. W. Alcock tổ chức lần đầu cho các câu lạc bộ bóng đá Anh vào năm 1872 . Trận thi đấu bóng đá cấp quốc tế đầu tiên giữa đội tuyển Anh và Scotland cũng diễn ra vào năm 1872 tại Glasgow. Nước Anh cũng là quê hương của giải đấu liên đoàn đầu tiên, The Football League. Liên đoàn này được thành lập năm 1888 theo sáng kiến của giám đốc câu lạc bộ Aston Villa ông William McGregor.

Đầu thế kỷ 20, nhiều giải đấu bóng đá mang quy mô quốc tế đã được tổ chức hơn. Bởi vậy cũng cần đơn vị có cơ chế giám sát, tổ chức và quảng bá cho các giải đấu này. Kết quả là, FIFA đã ra đời vào năm 1904. FIFA là tên viết tắt của cụm từ Fédération Internationale de Football Association, tạm dịch là Liên đoàn bóng đá Quốc tế.

FIFA nhận nhiệm vụ phát triển và cải thiện nền bóng đá ở mọi nơi và cho tất cả mọi người trên khắp hành tinh. Đây là một tổ chức phi lợi nhuận đầu tư hầu hết doanh thu kiếm được vào việc phát triển nền bóng đá thế giới. Nguồn thu nhập chính của FIFA đến từ việc tổ chức và marketing cho các giải bóng đá quốc tế lớn, trong đó được biết đến nhiều nhất là World Cup, diễn ra 4 năm 1 lần. Các giải khác như giải vô địch các châu lục và FIFA Confederations Cup cũng khá có tiếng. Với một kế hoạch kinh doanh đơn giản và hiệu quả, FIFA có thể được xem là một doanh nghiệp thành công. 

Ngày nay, bóng đá đã được chơi ở cấp độ chuyên nghiệp trên khắp thế giới với hàng triệu người đến sân theo dõi các trận đấu cũng như hàng tỷ người theo dõi qua truyền hình.

World Cup là một sự kiện lớn nhất về bóng đá thu hút sự chú ý của đông đảo người tham gia và quan tâm trên phạm vi toàn cầu. FIFA là cơ quan duy nhất tổ chức sự kiện này và có quyền tiếp cận tất cả các nguồn thu. Quốc gia chủ nhà đăng cai World Cup sẽ được FIFA lựa chọn bởi một quá trình đấu thầu và cạnh tranh khốc liệt. 

Việc tổ chức một sự kiện lớn và tầm cỡ toàn cầu như World Cup đòi hỏi rất nhiều đầu tư, đặc biệt trong việc xây dựng và nâng cấp cơ sở hạ tầng theo đẳng cấp quốc tế. Vì thế, đất nước thắng thầu sẽ thu hút được rất nhiều sự quan tâm từ các nhà đầu tư, điều này có thể hỗ trợ thúc đẩy nền kinh tế nước sở tại. 

Với rất nhiều quốc gia cạnh tranh để trở thành chủ nhà đăng cai World Cup, FIFA đương nhiên sẽ được lợi lớn về đàm phán. FIFA không đầu tư vào bất kì cơ sở hạ tầng nào được xây dựng cho mỗi kỳ World Cup, tất cả thuộc trách nhiệm của quốc gia đăng cai sự kiện.

Tuy nhiên, FIFA lại thu lợi lớn từ việc bán bản quyền truyền hình, bản quyền marketing và các quyền cấp phép khác, cũng như doanh thu từ bán vé; trong khi chỉ cần chi ra mức chi phí tối thiểu. FIFA trả tiền cho ban tổ chức địa phương để tổ chức và điều hành World Cup. Tổ chức này cũng trả các khoản tiền thưởng cho các quốc gia tham gia, chi phí đi lại và ăn ở cho các cầu thủ, các nhân viên hỗ trợ và đội ngũ điều hành trận đấu. Ngoài ra, FIFA còn cung cấp cho nước chủ nhà đăng cai một quỹ di sản FIFA World Cup được sử dụng để phát triển nền bóng đá ở quốc gia sở tại trong tương lai.

Ngoài các chi phí liên quan đến các sự kiện của FIFA, những chi phí lớn khác bao gồm chi phí phát triển, chi phí nhân sự và chương trình hỗ trợ tài chính.

FIFA đã áp dụng các tiêu chuẩn báo cáo theo Chuẩn mực Báo cáo Tài chính Quốc tế (IFRS) như một phần trong chính sách quản trị hiệu quả của mình. 

Dưới đây là các số liệu được báo cáo sau kì World Cup mới nhất diễn ra năm 2014:

Doanh thu của FIFA trong giai đoạn 2011-2014 đạt 5,718 tỷ USD, trong đó 89,8% doanh thu đến từ các sự kiện. Phần còn lại đến từ việc cấp phép và thu nhập từ đầu tư. 

Trong phần doanh thu từ sự kiện có 2,484 tỷ USD là tiền bán bản quyền truyền hình, trong đó riêng nguồn thu bản quyền truyền hình từ World Cup tại Brazil năm 2014 chiếm tới 2,428 tỷ USD.

Nguồn thu lớn thứ hai là bản quyền marketing trị giá 1,629 tỷ USD, trong đó có 1,589 tỷ USD được tạo ra từ World Cup. 

Doanh thu từ quyền bán vé World Cup 2014 lên tới 527 triệu USD và quyền này thuộc sở hữu 100% của một công ty con của FIFA. 

FIFA cũng thu được tiền từ việc bán bản quyền dịch vụ và các quyền cấp phép khác. 

Thu nhập khác và doanh thu tài chính lần lượt là 271 triệu USD và 310 triệu USD.

Tóm lại, 93,9% doanh thu từ sự kiện mà FIFA tổ chức trong giai đoạn 2011-2014 có được nhờ World Cup 2014 (4,826 tỷ USD), trong đó 50,3% đến từ doanh thu bán bản quyền truyền hình, 32,7% là tiền bản quyền tiếp thị và khoảng 10,9% là doanh số bán vé. 

Chi phí giai đoạn 2011-2014 của FIFA là 5,380 tỷ USD được chia làm nhiều phần gồm chi phí cho các sự kiện 2,817 tỷ USD (52,3%), phát triển các dự án là 1,052 tỷ USD (19,6%), và chi phí hoạt động 861 triệu USD (16%). 

Chi phí cho các sự kiện hầu hết đều liên quan đến World Cup. Tổng số tiền FIFA chi cho World Cup là 2,224 USD, gồm 453 triệu USD đóng góp cho ban tổ chức nước sở tại, 370 triệu USD cho sản xuất truyền hình, 358 triệu USD tiền thưởng, trong đó giá trị tiền thưởng cho đội nhất và nhì tương ứng 35 triệu USD và 25 triệu USD. 

Các khoản chi đáng chú ý khác gồm các hoạt động tổ chức bán vé, các giải pháp IT và dịch vụ với tổng số tiền lên đến 157 triệu USD và đóng góp cho Quỹ kế thừa Brazil 100 triệu USD. Số tiền này sẽ được sử dụng để phát triển nền bóng đá và cải tiến cơ sở hạ tầng liên quan đến môn thể thao này ở Brazil trong những năm tới. 

Sau khi phân tích các số liệu trên, có thể dễ dàng đưa ra kết luận rằng việc tổ chức World Cup độc quyền của FIFA đem lại rất nhiều lợi nhuận với rủi ro rất thấp. Với chi phí đầu vào tương đối thấp gồm các cầu thủ, nhân sự và cơ sở hạ tầng sẵn có (do nước sở tại cung cấp), FIFA nắm trong tay mức doanh thu hơn 5 tỷ USD. Lợi nhuận ròng mà FIFA thu về trong thời gian 2011-2014 là 338 triệu USD. Tính chung, FIFA thu về lợi nhuận tích lũy lên tới 1,523 tỷ USD, trong đó có 1,038 tỷ USD tiền mặt. 

FIFA cũng liên tục cải thiện chiến lược của mình chẳng hạn như mô hình tài trợ. Hiện có 3 cấp tài trợ World Cup gồm: 

- Các đối tác FIFA: giúp phát triển thương hiệu FIFA và tham gia thực hiện trách nhiệm xã hội của FIFA. 

- Các đối tác tài trợ World Cup: được cấp quyền quảng bá World Cup và các thương hiệu của họ. 

- Các đơn vị hỗ trợ quốc gia đăng cai: có trụ sở chính tại nước đó và có quyền quảng bá thương hiệu của họ trong phạm vi quốc gia. 

FIFA đang chỉnh sửa mô hình một chút, đó là giữ nguyên hai cấp cao nhất và thay đổi "Đơn vị hỗ trợ quốc gia" thành mô hình khu vực với tối đa 20 công ty đến từ 5 khu vực (Bắc Mỹ, Châu Phi, Châu Á, Nam Mỹ và Châu Âu).

Mới đây FIFA bị cáo buộc quản lý yếu kém với nhiều sai sót trong quá trình đấu thầu World Cup. Chủ tịch và các giám đốc điều hành tổ chức này đã bị nhắc tên trong các cuộc tranh luận và bị bắt vì tội tham nhũng. 

Trong lịch sử phát triển 110 năm của FIFA, chỉ có 8 người thực sự lãnh đạo tổ chức này đặt ra vấn đề về sự minh bạch và quản trị tốt bộ máy. 

Tuy nhiên, với một chiến lược kinh doanh khó có thể thua lỗ, FIFA vẫn đang tạo ra những con số thu nhập đầy ấn tượng. Cơ quan này không phải chịu rủi ro về đầu tư hay tài chính cho việc xây dựng cơ sở hạ tầng cho các giải đấu. Trong khi lại nhận về doanh thu khổng lồ từ bản quyền truyền hình và bản quyền marketing. 

Kiến Anh