Đến cả sách "Đắc nhân tâm" cũng coi bạn bè chẳng khác gì công cụ, vậy tình bạn thực sự là gì?

Một nghiên cứu gần đây chỉ ra rằng chỉ có một nửa số quan hệ bạn bè là có thể hiểu nhau. Nghĩa là có tới một nửa những người mà bạn nghĩ rằng đó là bạn mình nhưng thực tế lại chẳng quan tâm đến bạn mấy. Ngược lại, có những người mà bạn cảm thấy khó hiểu lại là những người bạn tốt nhất.

Kết quả nghiên cứu này đang gây ra khá nhiều tranh cãi giữa những nhà tâm lý học, thần kinh học, chuyên gia xã hội, triết học...

Một số người đổ lỗi cho sự thiếu kết nối tình bạn, trong khi số khác cho rằng tình bạn ngày nay được hiểu quá phiến diện, đặc biệt là khi tác động của công nghệ và mạng xã hội đang ngày một lan rộng.

“Tất cả mọi người đều không thích nghe nói rằng những người mà họ coi là bạn lại không coi bản thân họ là bạn”, ông Alex Pentland, chuyên gia nghiên cứu xã hội học tại trường MIT-Mỹ nói.

Nghiên cứu mới đây phân tích mối quan hệ bạn bè của 84 đối tượng tuổi từ 23-38 trong một khóa học quản lý kinh doanh. Theo đó, những người được khảo sát được đề nghị xếp hạng bạn bè của họ theo 5 mức, từ “Tôi không quen người này” cho đến “Người đó là bạn bè thân nhất của tôi”.

Kết quả cho thấy chỉ có 53% số người có cảm nhận chân thực về mối quan hệ bạn bè với nhau, trong khi tổng tỷ lệ số người xác nhận là bạn bè lên tới 94%.

Kết hợp kết quả trên với nghiên cứu trong 10 năm qua với 92.000 đối tượng, tỷ lệ bạn bè mà mọi người có thể cảm nhận chính xác lẫn nhau chỉ vào khoảng 34% đến 53%.

Đến cuốn sách “Đắc nhân tâm” của Dale Carnegie cũng coi tình bạn là công cụ

Có thể những hiểu lầm trong cử chỉ, lời nói khiến chúng ta bị nhầm giữa tình bạn và một mối quan hệ xã giao. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng chính quan niệm sai về định nghĩa tình bạn khiến tỷ lệ nhầm lẫn ở mức cao như vậy.

Trong hầu hết các nghiên cứu, khi được hỏi về định nghĩa tình bạn, hầu hết những người được hỏi đều khá bối rối, mất thời gian suy nghĩ hoặc trả lời với “ờ thì”, “ừm”...

Theo giáo sư Alexander Nehamas của trường đại học Princeton-Mỹ, tình bạn rất khó để định nghĩa, Vị chuyên gia này đã phải dành gần 300 trang trong cuốn sách mới xuất bản “On Friendship” của mình để mô tả về điều này.

“Việc mô tả tình bạn không phải là gì dễ dàng hơn so với định nghĩa chúng. Đặc biệt, tình bạn không phải công cụ để đạt được điều gì đó”, ông Nehamas nói.

Tình bạn không phải là công cụ để đạt được địa vị cao hơn, để lợi dụng mối quan hệ xã hội hoặc chỉ đơn giản là để đỡ nhàm chán.

Thậm chí, cuốn sách “Đắc nhân tâm” của Dale Carnegie còn được nhiều độc giả trên thế giới đón nhận, trong khi quan điểm của cuốn sách rõ ràng chỉ ra rằng tình bạn chẳng khác gì công cụ và chúng ta có thể đùa bỡn chúng bằng cử chỉ, lời nói và những thủ thuật.

Kể cả những ngôi sao của giới trẻ ngày nay như Taylor Swift hay Drake cũng được ngưỡng mộ về tình bạn với ai đó, trong khi thực tế đó chỉ là chiêu trò truyền thông đánh bóng tên tuổi và nâng cao hình ảnh cá nhân.

Phân lớp mối quan hệ

Giáo sư Ronald Sharp của trường Vassar College nhận định quan hệ bạn bè không thể giống như đầu tư hay trao đổi hàng hóa. Tình bạn không có nghĩa là anh làm được gì cho tôi hay ngược lại mà hai người trở nên như thế nào khi có mối quan hệ với nhau.

Theo quan điểm này, bạn bè của bạn có thể được định nghĩa là những người mà bạn muốn tốn thời thời tìm hiểu và đồng ý cho họ tìm hiểu về bản thân bạn.

Bên cạnh đó, bởi thời gian của chúng ta có hạn nên chuyên gia tâm lý Robin Dunbar cho rằng số bạn bè của mỗi người cũng chỉ có hạn. Trong đó, các bạn bè được chia thành các lớp khác nhau. Lớp trên cùng chỉ khoảng 1-2 người là những người bạn thân thiết nhất, những người bạn tương tác với họ hàng ngày, chịu ảnh hưởng từ họ và quan tâm đến họ nhiều nhất.

Lớp thứ 2 là khoảng vài người bạn mà có ảnh hưởng lớn trong cuộc sống của bạn. Mối quan hệ này liên tục được cập nhật và duy trì hàng tuần.

Những tầng quan hệ tiếp theo sẽ nhạt dần, trở nên bình thường hơn, được đầu tư ít thời gian hơn và có phần mong manh hơn. Nếu những mối quan hệ này không được duy trì liên tục thì chúng dễ dàng rơi vào tình trạng “người quen” hơn là “bạn bè”. Nói cách khác, bạn có thể thân thiện với họ nhưng không phải bạn bè.

Cũng tương tự như thời gian, một người chỉ có thể chia sẻ giới hạn sự quan tâm, tình cảm của mình cho những người xung quanh nên số người bạn thực sự mà chúng ta có thường không quá nhiều.

Có thể nhiều người cho rằng họ có rất nhiều bạn, nhưng trên thực tế những mối quan hệ thực sự thân cận và chất lượng lại không thể vượt quá vài người.

Thần kinh bạn sẽ bị suy giảm nếu chỉ quan hệ hời hợt

Ở một khía cạnh khác, văn hóa phổ biến ngày nay dạy rằng việc dựa dẫm vào ai đó là một sự yếu đuối và những người mạnh mẽ là những người không để bị ai ảnh hưởng. Tuy nhiên, tình bạn đòi hỏi sự quan tâm chân thành lẫn nhau cũng như sự giao lưu tiết lộ những điều khác hoàn toàn với những gì mà mọi người vẫn tự đánh bóng bản thân trên Facebook hay Instagram.

Để làm được điều đó, lòng tin là điều không thể thiếu và dù tình bạn có trải qua nhiều tranh cãi, hiểu lầm thì lòng tin đó sẽ chỉ nhiều hơn. Đây là điều mà không phải ai cũng có thể làm được và dù có làm được thì không thể với nhiều người.

Theo nhiều chuyên gia y tế, việc mở rộng những mối quan hệ hời hợt và chơi theo kiểu an toàn, ít bộc lộ cảm xúc trên thực tế sẽ khiến bạn trở nên cô đơn hơn. Trong khi đó, sự cô đơn là mối nguy gây tử vong không kém hút thuốc, béo phì hay nghiện rượu ở nhiều quốc gia.

Nguy hiểm hơn, những mối quan hệ nông cạn sẽ khiến dây thần kinh phế vị thông minh (smart vagus nerve), trung khu xác lập các mối quan hệ thân mật trong lần hẹn gặp đầu tiên tại não bạn bị suy giảm chức năng.

Khu vực não bộ này đóng vai trò rất quan trọng khi một người gặp một người khác lần đầu. Nó sẽ xác định xem bạn nên có cảm thấy thoải mái hay có phản ứng tự vệ trước một người lạ mới gặp. Đặc biệt, khu thần kinh này đóng vai trò quan trọng khiến chúng ta bộc lộ cảm xúc trong những cuộc tranh cãi.

Nếu khu thần kinh này bị suy giảm và không được sử dụng nhiều thông qua các mối quan hệ bạn bè sâu đậm, chúng sẽ bị suy giảm chức năng và đến một mức độ nào đó sẽ khiến chúng ta mất khả năng kết nối thực sự với mọi người xung quanh.

Vì vậy, việc xác định đâu là những mối quan hệ sâu sắc, bạn bè thực sự là điều vô cùng quan trọng trong cuộc đời bạn. Ai là những người thực sự dành thời gian cho bạn? Ai là những người khiến cuộc sống của bạn trở nên thú vị hơn? Ai là người bạn hay nhớ tới? Ai hay nhớ tới bạn?

Mặc dù tình bạn không dễ dàng để định nghĩa, nhưng các chuyên gia đều thừa nhận rằng tình bạn khiến con người nhìn thế giới bằng các lăng kính khác nhau. Điều này tốt hay xấu với bản thân bạn tùy thuộc vào đối tượng kết bạn, đúng như những gì mà mọi người nói: “Hãy cho tôi biết bạn bè của bạn là ai, tôi sẽ nói cho bạn biết bạn là người thế nào”.

Hoàng Nam