Chuyên gia y tế Việt Nam: "Có thể chấm dứt HIV/AIDS vào năm 2030"
"Bây giờ, cần nhìn nhận thẳng rằng, HIV không còn là căn bệnh nguy hiểm. Hãy coi nó như một bệnh mãn tính có lây, cần uống thuốc mỗi ngày..."
Cái níu tay nhiều day dứt
Một chiều Sài Gòn năm 2003, Trung tâm Tham vấn Hỗ trợ Cộng đồng Q.Bình Tân (nay là Trung tâm Y tế quận Bình Tân, TP.HCM) đón một vị khách đặc biệt. Cậu bé T. trong bộ đồ màu trắng, chạy lướt qua bãi cỏ cao tới ngang thắt lưng, vội vàng sà vào lòng cán bộ y tế: "Bác sĩ cho thuốc con uống".
Gần 20 năm trôi qua, cảm giác áy náy và bất lực trước câu nói của T. vẫn in sâu trong tâm trí bác sĩ Võ Hữu Phước – bác sĩ điều trị HIV/AIDS của trung tâm lúc bấy giờ.
"Vì lúc ấy mình chưa có thuốc ARV, những gì có thể làm cho họ chỉ là tư vấn và xét nghiệm HIV, nếu kết quả dương tính thì chỉ có thể chuyển họ lên tuyến trên", bác sĩ Phước nhớ lại.
Và T. – bệnh nhi nhiễm HIV từ người mẹ quá cố – chỉ là một trong hàng nghìn người có H từng tìm đến các trung tâm y tế tuyến quận, huyện nhưng đã không thể tiếp tục điều trị tại thời điểm đó.
Bác sĩ Phước có nhiều năm điều trị cho bệnh nhân HIV/AIDS
Tham gia công tác phòng chống HIV/AIDS từ năm 2001 và điều trị HIV/AIDS từ năm 2006, bác sĩ Phước thấy mình trong 5 năm đầu tiên như "chiến sĩ ra trận tay không vũ khí".
Giai đoạn 2001-2006, hoạt động phòng chống HIV/AIDS tại Việt Nam đẩy mạnh truyền thông, trang bị cho cộng đồng kiến thức về các con đường lây nhiễm H, biện pháp phòng ngừa và áp dụng phác đồ điều trị HIV bằng thuốc ARV.
Tuy nhiên, tại quận Bình Tân và một số phòng khám địa phương chưa được triển khai thuốc ARV. Do đó, trung tâm tham vấn nơi bác sĩ Phước từng làm việc gặp hạn chế nhất định trong tiếp cận nguồn thuốc v đưa ra phác đồ điều trị.
Bên cạnh đó, nhóm người sống chung với H đến từ rất nhiều hoàn cảnh khác nhau. Thời gian đầu, HIV/AIDS tại Việt Nam xuất hiện chủ yếu ở đối tượng tiêm chích ma túy và mại dâm.
Sau này, các trường hợp có nguy cơ cao lây nhiễm H dần chuyển sang nhóm quan hệ tình dục không an toàn và nam quan hệ đồng giới (MSM).
Điểm chung của họ là tâm lý e dè, mặc cảm, tự kỳ thị và sợ bị kỳ thị, ngại di chuyển đến nơi khám chữa bệnh vì lo ngại bị lộ tình trạng sức khỏe. Nếu cơ sở đầu tiên tới tư vấn và xét nghiệm không được trang bị công cụ điều trị, họ dễ từ bỏ cơ hội tiếp nhận hỗ trợ y tế về sau này.
Nhiều câu chuyện buồn được người có H kể lại mãi là day dứt của bác sĩ.
Những viên thuốc điều trị HIV đầu tiên
Năm 2006, Khoa Tham vấn - Hỗ trợ Cộng đồng thuộc Trung tâm Y tế Dự phòng Q. Bình Tân tiếp nhận viên thuốc ARV đầu tiên. BS Phước nhanh chóng triển khai cho bệnh nhân ngay tại địa phương.
Người có H không có nguy cơ lây truyền virus HIV qua đường tình dục khi uống thuốc ARV hằng ngày theo chỉ định của bác sĩ để đạt được và duy trì tải lượng virus HIV trong máu dưới ngưỡng phát hiện (dưới 200 bản sao/ml máu). Đây còn gọi là trạng thái K=K, tức "Không Phát Hiện = Không Lây Truyền".
"Trước đây khi kiến thức về phòng chống HIV chưa thực sự phổ biến, nhiều người lo ngại khi sinh con sẽ lây HIV từ mẹ sang con. Thậm chí có nhiều phụ nữ còn được khuyên nên chấm dứt thai kỳ. Nhưng bây giờ thì tôi có thể vui khi nhiều bệnh nhân nữ từng được mình điều trị giờ đã lập gia đình và sinh con khỏe mạnh không nhiễm H", bác sĩ Vũ Đức Khôi – bác sĩ điều trị HIV/AIDS của Khoa Tham vấn – Hỗ trợ cộng đồng tại Q.4, TP. HCM chia sẻ.
ARV dùng để duy trì tải lượng virus HIV trong máu dưới ngưỡng phát hiện (dưới 200 bản sao/ml máu).
Trên phương diện xã hội, hiệu quả được chứng minh của các công cụ điều trị và dự phòng HIV đã có tác động tích cực đến nhận thức của cộng đồng về HIV/AIDS. "Một bệnh nhân nam của tôi dẫn bạn gái đến xét nghiệm HIV để chuẩn bị kết hôn. Khi tôi tư vấn riêng với bạn nữ, cô ấy kể rằng đã biết rất rõ sức khỏe của chồng sắp cưới. ‘Có HIV thì uống thuốc, bình thường mà bác’, lời đó của bạn nữ khiến tôi càng hy vọng rằng sự kỳ thị đối với người có H sẽ sớm được xóa bỏ", bác sĩ Phước mỉm cười.
Hy vọng mạnh mẽ có thể chấm dứt bệnh AIDS năm 2030
Sau hơn 20 năm triển khai các hoạt động phòng chống và điều trị HIV/AIDS trên toàn quốc, theo thống kê của Cục Phòng, chống HIV/AIDS (VAAC), Việt Nam hiện có 1.345 phòng xét nghiệm sàng lọc, 201 phòng xét nghiệm khẳng định HIV dương tính; hơn 161.000 bệnh nhân đang điều trị ARV; 32.000 người sử dụng PrEP đều đặn; các phác đồ điều trị liên tục được cập nhật và thuốc mới được cấp phép.
Với sự hỗ trợ của các tổ chức như VAAC, Tổ chức Hợp tác Phát triển Y tế Việt Nam (HAIVN), Trung tâm Dự phòng và Kiểm soát Dịch bệnh Hoa Kỳ (US CDC) tại Việt Nam, y bác sĩ về HIV tại địa phương có thể triển khai điều trị nhanh cho bệnh nhân trong ngày, trong tuần. Người có H cũng như đối tượng có nguy cơ lây nhiễm HIV cao cũng có thể dễ dàng tiếp cận thuốc điều trị và dự phòng.
Hoàn toàn có niềm tin chấm dứt HIV/AIDS vào năm 2030.
"Cần nhìn nhận rằng, HIV không còn là căn bệnh nguy hiểm giống thời xưa nữa. Hãy coi HIV như một bệnh mãn tính có lây, cần uống thuốc mỗi ngày giống như các bệnh mãn tính khác như cao huyết áp, tiểu đường. Đặc biệt, thuốc điều trị HIV trong giai đoạn này được hỗ trợ từ nguồn của bảo hiểm y tế và một phần của dự án tài trợ. Chỉ cần điều trị và phòng ngừa đúng cách, HIV sẽ không còn là trở ngại trong cuộc sống của bất cứ ai", bác sĩ Phạm Ngọc Huệ – Phó Khoa Tham vấn - Hỗ trợ cộng đồng thuộc trung tâm Y tế huyện Bình Chánh nói và hy vọng kết quả có thể chấm dứt bệnh AIDS vào năm 2030.
Thông tin về chiến dịch "Yêu Mới Khó, Phòng Ngừa HIV Có Ngại Gì"
"Yêu Mới Khó, Phòng Ngừa HIV Có Ngại Gì" là chiến dịch sức khỏe cộng đồng cấp quốc gia nhằm nâng cao nhận thức về phòng chống HIV và loại bỏ sự kỳ thị đối với người sống chung HIV. Nhờ các công cụ y tế an toàn và hiệu quả, tình trạng HIV không còn là rào cản trong các mối quan hệ, tình yêu cũng như việc chăm sóc sức khỏe.
