Chuyên gia tâm lý phân tích lý do nhiều người có xu hướng lờ đi những rủi ro của dịch COVID-19

Vào ngày 2 tháng 4, Bác sĩ Anthony Fauci, chuyên gia về bệnh truyền nhiễm hàng đầu cả nước và là thành viên chính của lực lượng đặc nhiệm coronavirus của Nhà Trắng, nói rằng ông không hiểu tại sao mọi tiểu bang chưa ban hành lệnh ở nhà. Vào thời điểm đó, khoảng hơn chục tiểu bang đã không thực hiện các biện pháp hạn chế như vậy. Ngày trước đó, Thống đốc bang Georgia, Brian Kemp, cuối cùng cũng đã ban hành lệnh ở yên tại nhà với sự giải thích rằng cho đến tận ngày hôm trước, ông vẫn không hề biết những người không có triệu chứng vẫn có thể truyền bệnh.

Làm thế nào mà ông lại có thể không biết điều đó? Bác sĩ Fauci bắt đầu cảnh báo chúng ta về việc lây truyền không triệu chứng từ hơn hai tháng trước. Tại sao mọi người không đồng ý về việc phải làm gì đó trong đại dịch này? Đó không phải là do sự thiếu sót của cơ sở lập luận, mà là do thành kiến của mọi người trong việc tìm kiếm, nhận thức và lý luận về các sự kiện có thể giải thích cho điều này.

Người ta có thể tìm hiểu rất nhiều về bản chất con người bằng cách xem - hoặc là trở thành - một người hâm mộ thể thao. Khi tôi xem đội bóng rổ Virginia Cavaliers chơi một trận đấu trên sân nhà trước đối thủ Công tước Quỷ xanh (Duke Blue Devils) đáng sợ, tôi trở nên tức giận với những pha phạm lỗi mà các trọng tài không thể bắt lỗi Duke, điều đó rất bất công và chống lại Virginia.

Hơn nữa, tôi không hề cô đơn. Hàng ngàn người hâm mộ trên đấu trường đồng ý với tôi như một điều hiển nhiên bởi những tiếng la ó, điều này nêu bật từng lỗi nghiêm trọng trong phản ứng của mỗi người. Tất nhiên, tôi không biết về hàng ngàn người hâm mộ Duke đang xem trận đấu tại nhà có quan điểm thế nào về các phản ứng hoàn toàn trái ngược với chính bản thân tôi. Các nhà tâm lý học đã nghiên cứu các hiện tượng như vậy và kết quả rất rõ ràng: Chúng ta thường thiên vị để xem những gì chúng ta muốn thấy. Điều này không có nghĩa là chúng ta có khả năng ảo giác về những ham muốn của mình - nhìn vào gương, tôi vẫn thấy rằng mình bị hói - nhưng khi có chỗ cho sự không chắc chắn, chúng ta thường bị thiên vị bởi niềm tin và ham muốn của mình.

Với đại dịch coronavirus, có rất nhiều điều không chắc chắn, điều này mang đến ít nhất 3 cơ hội để chúng ta sử dụng những thành kiến của mình.

Đầu tiên là việc chúng ta chọn lựa nguồn thông tin của mình.

Các kênh tin tức truyền hình cáp, báo chí, đài phát thanh, tất cả các quan điểm thiên vị hiện nay đều để làm hài lòng những người có cùng chí hướng. Sự chồng chéo giữa những người thường xuyên xem Sean Hannity của Fox News và Rachel Maddow của MSNBC là gần như không có. Một số chuyên gia cực đoan đã cho rằng Tiến sĩ Fauci là tác nhân của một âm mưu "chính quyền ngầm" đang cố gắng ngăn chặn sự tái tranh cử của Trump. Tiến sĩ Fauci hiện đang phải yêu cầu các dịch vụ bảo vệ.

Thứ hai, khi đối mặt với sự không chắc chắn, chúng ta thường thiên vị để nhận thức thế giới như cách mà chúng ta mong muốn.

Việc tôi xem một trận bóng rổ ở Virginia là một ví dụ minh họa. Liên quan đến vi-rút, chúng tôi thực sự không biết chắc về tương lai của đại dịch, bao nhiêu người sẽ bị nhiễm, bao nhiêu người sẽ chết, ai, ở đâu và nhanh như thế nào? Có rất nhiều không gian để áp dụng thành kiến. Việc tin rằng mọi người, những người không biểu hiện triệu chứng sẽ không có khả năng truyền nhiễm là điều khá dễ chấp nhận khi bạn được bao quanh bởi những người khỏe mạnh và bản thân bạn không bị bệnh. Sự không chắc chắn đầy rẫy xung quanh chúng ta khi kẻ thù là vô hình.

Thứ ba, trí thông minh bỏ rơi chúng ta khi chúng ta cố gắng suy luận về những sự thật mâu thuẫn với những thành kiến cá nhân của bản thân.

Các nghiên cứu cho thấy khuynh hướng chính trị của con người có thể can thiệp vào khả năng làm số học đơn giản. Ví dụ, hãy xem xét vấn đề của giả thuyết không có ý nghĩa chính trị sau đây: Vào tháng 8 năm 2018, 480 người đã đến phòng cấp cứu và 24 người trong số đó bị sốt xuất huyết. Năm sau, mọi người đều được tiêm vacxin sốt xuất huyết và vào tháng 8 năm 2019, 720 người đã đến phòng cấp cứu, 36 người trong số họ bị sốt. Như vậy vacxin có hiệu quả không? Câu trả lời - mà hầu hết mọi người có thể rút ra - là không. Trong cả hai năm, tỷ lệ sốt xuất huyết là như nhau, 5% (24/480 = 36/720).

Bây giờ, giả sử rằng cùng một vấn đề được đưa ra với sự thay đổi liên quan đến chính trị này: Vào tháng 8 năm 2018, đã có 480 tội phạm bạo lực và 24 trong số chúng liên quan đến việc sử dụng súng ngắn. Sau một can thiệp kiểm soát việc sử dụng súng, vào tháng 8 năm 2019, 720 tội phạm bạo lực đã được thực hiện, trong đó có 36 liên quan đến sử dụng súng ngắn. Việc can thiệp kiểm soát súng có hiệu quả không? Cùng một vấn đề, cùng một câu trả lời mang tính tiêu cực. Tuy nhiên, với vế thứ hai của vấn đề này, nghiên cứu cho thấy rằng những người tin vào việc kiểm soát súng đã có một khoảng thời gian khó khăn để đưa ra câu quan điểm cho vấn đề này, trong khi những người phản đối kiểm soát súng có thể dễ dàng đưa ra câu trả lời đúng. Những nghiên cứu như thế này cho thấy chúng ta trở nên lúng túng và suy luận kém như thế nào khi đối mặt với những sự thật đe dọa đến định kiến của bản thân. Nếu ai đó có xu hướng tin rằng báo chí đang phóng đại mối đe dọa coronavirus, thì hãy tưởng tượng sẽ khó khăn như thế nào để họ lý giải được tại sao họ nên ở yên tại chỗ để "làm phẳng đường cong?"

Câu cách ngôn "biết mình" cảnh báo chúng ta phải nhận thức được quan điểm thiên vị của bản thân về mọi thứ. Vâng, tôi không thể không thấy rằng đội bóng rổ Duke nhận được tất cả sự bỏ qua của trọng tài, nhưng đó là quan điểm của tôi với tư cách là một người hâm mộ đội bóng rổ Virginia. Người hâm mộ Duke thấy điều này với chiều hướng khác. Vâng, tôi rất quan tâm đến Tiến sĩ Fauci và tin những gì ông ấy nói, tuy nhiên đó cũng là quan điểm của tôi. Những người khác nhau rõ ràng sẽ khác nhau. Là một nhà tâm lý học, tôi không nên bối rối khi một số người nhắm mắt làm ngơ trước khoa học, nhưng tôi lại thấy khó hiểu vì điều này.

Mộc Trà