Thứ trưởng Công thương Trần Quốc Khánh: Quá sớm để nói cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung có lợi cho ngành gỗ Việt Nam

Đó là nhận định của Thứ trưởng Bộ Công thương Trần Quốc Khánh nhấn mạnh tại hội thảo: “Cơ hội từ thương mại Mỹ Trung giữa hai làn Hiệp định EVFTA/CPTPP và sự hình thành trung tâm đồ nội thất thế giới tại Việt Nam" do Hội Mỹ Nghệ & Chế biến gỗ Tp.HCM (Hawa) tổ chức tại Tp.HCM sáng 7/12/2018.

Thứ trưởng cho hay, kể từ khi bắt đầu vào tháng 7/2018, xung đột thương mại Mỹ - Trung đã leo thang rất nhanh. Lúc đầu, diện mặt hàng của Trung Quốc bị đánh thuế chỉ là 818 mặt hàng, trị giá khoảng 34 tỷ USD, mức thuế 25%, sau tăng lên 50 tỷ USD, cùng mức thuế 25%. Tuy nhiên, chưa có sản phẩm gỗ nào bị đánh thuế trong số 50 tỷ USD này. Đến tháng 9/2018, Mỹ quyết định đánh thuế bổ sung vào 200 tỷ USD xuất khẩu nữa của Trung Quốc, mức thuế là 10%, dự kiến sẽ tăng lên 25% nếu Trung Quốc và Mỹ không đạt được thỏa thuận nào để chấm dứt xung đột. Gói 200 tỷ USD sau cùng này đã bao gồm một số sản phẩm gỗ xuất khẩu từ Trung Quốc.

Một số chuyên gia nhận định đây sẽ là cơ hội cho ngành chế biến gỗ xuất khẩu của Việt Nam bởi đơn hàng sẽ có xu hướng dịch chuyển từ Trung Quốc sang Việt Nam, thậm chí đầu tư vào chế biến gỗ cũng sẽ có xu hướng dịch chuyển sang Việt Nam.

"Họ nói không sai bởi trong thương mại quốc tế, chênh lệch thuế 10% là đủ lớn để cân nhắc việc dịch chuyển đơn hàng đối với các mặt hàng có biên lợi nhuận thấp; nếu chênh lệch thuế lên đến 25%, sẽ diễn ra sự dịch chuyển đơn hàng ở cấp độ lớn, kể cả đối với các sản phẩm có biên lợi nhuận cao, thậm chí là xem xét dịch chuyển đầu tư. Vấn đề cần bàn ở đây là xu hướng đó có thực sự lớn và thực sự bền vững hay không và nếu như nó xảy ra, Việt Nam nên đón nhận nó như thế nào?", Thứ trưởng Trần Quốc Khánh nhấn mạnh.

Theo ông Khánh, độ lớn và độ bền vững của xu hướng sẽ phụ thuộc vào 2 yếu tố. Một là, mức thuế mà Hoa Kỳ đánh vào sản phẩm của Trung Quốc. Hai là, mường tượng của các chuỗi cung ứng về thời gian kéo dài cuộc chiến.

Nếu mức thuế chỉ là 10%, sự dịch chuyển đơn hàng và dịch chuyển đầu tư nhiều khả năng sẽ chỉ diễn ra ở những mặt hàng có biên lợi nhuận thấp như các loại ván dán, ván dăm. 

Nếu mức thuế là 25%, sự dịch chuyển sẽ diễn ra ở diện rộng hơn, bao gồm cả những mặt hàng có biên lợi nhuận cao hơn như đồ gỗ nội thất.

Nếu chuỗi cung ứng có lý do để tin rằng cuộc chiến sẽ còn kéo dài thì kể cả với mức thuế 10%, họ sẽ cân nhắc rất nghiêm túc về việc dịch chuyển đơn hàng và dịch chuyển đầu tư ra khỏi Trung Quốc và trong trường hợp đó, Việt Nam sẽ là một trong những nước được hưởng lợi bởi dù sao chúng ta cũng là nước xuất khẩu sản phẩm gỗ thứ 5 thế giới, khả năng chế biến gỗ đã được chứng minh.

"Cho tới giờ này, vẫn chưa có gì là chắc chắn cả. Khả năng Mỹ - Trung đạt được thỏa thuận vẫn tồn tại, và không hề nhỏ, bởi suy cho cùng, xung đột thương mại là không có lợi cho cả hai. Vì vậy, có lẽ vẫn còn quá sớm để coi xung đột thương mại Mỹ - Trung là cơ hội lớn cho ngành chế biến gỗ Việt Nam", Thứ trưởng Bộ công thương khẳng định.

Một yếu tố nữa rất cần được lưu ý là nếu sự dịch chuyển đơn hàng và dịch chuyển đầu tư chỉ diễn ra với ý đồ lợi dụng Việt Nam để "lẩn tránh" mức thuế nhập khẩu vào Mỹ thì sớm hay muộn ngành gỗ Việt Nam cũng sẽ bị vạ lây bởi hành vi "lẩn tránh" này, bởi người Mỹ sẽ không ngại ngần áp một mức thuế "chống lẩn tránh" lên toàn bộ đồ gỗ xuất khẩu từ Việt Nam. Trên thực tế, Hải quan Mỹ đã khởi xướng điều tra một vụ việc "lẩn tránh" như vậy đối với một số doanh nghiệp xuất khẩu ván dán từ Việt Nam.

"Tôi nghĩ cơ hội là có, nhưng có thể không lớn như ta tưởng. Đồng thời, cơ hội đó có thể đi kèm với rủi ro do các hành vi "lẩn tránh" gây ra, đòi hỏi tất cả chúng ta, cả doanh nghiệp và cơ quan quản lý, đều phải hết sức chú ý", ông Khánh cho hay.

Theo ông Khanh, nếu cả 2 Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ Xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) và Hiệp định Thương mại tự do giữa Việt Nam và Liên minh Châu Âu (EVFTA) đồng thời được đưa vào thực thi trong năm 2019, sẽ có tác động tương đối lớn tới sự phát triển của ngành gỗ Việt Nam. Được biết, Hiệp định CPTPP  sẽ có hiệu lực đối với Việt Nam từ ngày 14/1/2019, chính thức mở ra các thị trường mới đối với Việt Nam là Mexico, Canada và Peru.

Năm 2017, chúng ta xuất khẩu vào Canada khoảng 128 triệu USD. 10 tháng đầu năm 2018 đã đạt 131 triệu USD, cao hơn cả năm 2017 và dự kiến cả năm sẽ đạt trên 140 triệu USD. CPTPP sẽ mở ra cơ hội đối với các sản phẩm như ván sàn, gỗ thanh bởi mức thuế 3,5% sẽ được xóa bỏ ngay khi Hiệp định có hiệu lực. Các sản phẩm như ván dán, ván ghép, khung tranh, khung cửa và nhất là đồ nội thất cũng sẽ có cơ hội lớn bởi mức thuế nhập khẩu dao động từ 6% đến 9,5% cũng sẽ được xóa bỏ ngay khi Hiệp định có hiệu lực. Hàng thủ công mỹ nghệ bằng gỗ cũng sẽ được hưởng lợi khi Canada đồng ý xóa bỏ mức thuế nhập khẩu 7% ngay lập tức.

Ngoài ra, nếu việc phê chuẩn EVFTA có thể diễn ra suôn sẻ trong nửa đầu 2019 thì đây sẽ là tin vui với cộng đồng chế biến gỗ xuất khẩu của Việt Nam bởi EU là thị trường hết sức quan trọng đối với ngành (kim ngạch xuất khẩu đồ gỗ vào EU năm 2017 là gần 750 triệu USD). 

Thị trường EU có dung lượng khoảng 80-90 tỷ USD/năm. Sản phẩm gỗ của Việt Nam mới chiếm chưa đầy 1% thị trường này nên tiềm năng phát triển là rất lớn khi EVFTA được đưa vào thực thi, nhất là ván dán (thuế hiện hành 7-10%, về 0% sau 5 năm); ván dăm (thuế hiện hành 7%, về 0% sau 5 năm), gỗ thanh (thuế hiện hành 3-4%, về 0% ngay khi Hiệp định có hiệu lực) và đồ gỗ dùng cho nhà bếp (thuế hiện hành 2.7%, được xóa bỏ ngay khi Hiệp định có hiệu lực).

"Một ngành chế biến gỗ thực sự hiệu quả và chất lượng, đáp ứng được quy tắc xuất xứ Việt Nam, nói không với các hành vi "lẩn tránh", thực sự quan tâm đến người tiêu dùng, đáp ứng được yêu cầu của thời đại về bảo vệ môi trường, nói không với gỗ bất hợp pháp chắc chắn sẽ là một ngành có thể phát triển mạnh trong dài hạn mà không cần phải quá để ý đến việc Mỹ - Trung đang làm gì hay liệu bao giờ thì EVFTA được đưa vào thực thi", Thứ trưởng Bộ Công thương nhấn mạnh. 

Phương Nga