Châu Phi: Lục địa tỏa sáng
Lần đầu tiên, mặt trời đang mang lại nguồn điện cho hàng trăm triệu người dân châu Phi.
1,2 tỷ người nghèo nhất trên thế giới đang phải đối mặt với sự chờ đợi mòn mỏi và bất tận về khả năng tiếp cận với nguồn điện. Tuy nhiên, bài toán đã phần nào được giải quyết bởi 4 từ “năng lượng mặt trời”.
Hiện tại có hơn 2,5 tỷ người không được sử dụng điện, hoặc chỉ được tiếp cận với một nguồn điện ít và không đáng tin cậy. Toàn bộ khu vực cận Sahara với dân số khoảng 910 triệu người chỉ tiêu thụ hết 145 terawatt giờ/năm (tương đương với mỗi người chỉ được dùng một bóng đèn sợi đốt thắp sáng trong 3 giờ mỗi ngày), ít hơn 4,8 triệu người sống tại bang Alabama, Mỹ.
Khi thiếu điện thì dầu hỏa là nguồn năng lượng “cứu cánh”. Tuy nhiên, khi sử dụng dầu hoả, việc chiếu sáng và nấu ăn của những người nghèo trên thế giới sẽ tiêu tốn khoảng 23 tỷ USD/năm, trong đó 10 tỷ USD là tại riêng khu vực châu Phi. Những hộ nghèo đang mua điện thắp sáng tương đương với 100 USD/kilowatt giờ, gấp 100 lần so với con số những người giàu có phải trả.
Điều đáng nói là dầu hỏa không chỉ đắt đỏ mà còn rất nguy hiểm. Bếp lò và các bóng đèn rất dễ bắt lửa, gây thương tích thậm chí là chết người. Cháy nổ trong nhà đã gây ra 600.000 cái chết/năm riêng tại châu Phi. Thậm chí, việc dùng nến còn tồi tệ hơn bởi nó làm giảm năng suất và tăng tỷ lệ tội phạm.
Dân số của châu Phi sẽ tăng gần gấp đôi vào năm 2040. Chính vì vậy một cuộc cách mạng về năng lượng là điều cần phải làm. Cuộc cách mạng này dựa trên 3 thay đổi về công nghệ, tất cả hậu thuẫn cho nhau.
Điều đầu tiên nó giúp giảm giá điện sử dụng từ nguồn năng lượng mặt trời. Điều thứ hai là giảm giá đèn LED. Những loại đèn sợi đốt truyền thống dễ vỡ và nhanh nóng. Trong khi đó, đèn LED không chỉ sáng, bền mà giá cả lại phải chăng. Tuy nhiên, các loại đèn vẫn cần vào buổi tối và nguồn điện đang được lấy từ ánh sáng ban ngày. Vì vậy, điều thứ 3 là cuộc cách mạng quan trọng về dự trữ.
Giá vẫn còn quá cao với người nghèo
Khả năng cần thiết để sản xuất ra 1 watt điện từ năng lượng mặt trời (mức đủ dùng để chạy một bóng đèn nhỏ) – trong năm 2008 trị giá 4 USD đã giảm xuống còn 1 USD. Bóng đèn chạy bằng năng lượng mặt trời đơn giản nhất trị giá khoảng 8 USD. Mức giá này vẫn khá cao so với những người nghèo nhưng nó tiết kiệm và là một khoản đầu tư tốt. Nguồn ánh sáng tốt hơn cho phép con người có thể nghiên cứu và làm việc vào buổi tối.
Bên cạnh đó, người dân cũng có thể sử dụng sạc điện thoại với chi phí rẻ hơn hay như nhà từ thiện Charlie Miller của SolarAid nói radio cũng có thể dễ dàng chạy bằng năng lượng mặt trời. Những hệ thống lớn hơn có thể thắp sáng một trường học hoặc một phòng khám. Thậm chí nó có thể cung cấp những thiết bị cơ bản cần thiết cho những nhân viên y tế.
Công ty tại Ugandan có tên gọi SolarNow hiện đang chạy chiếc ti vi công suất thấp trị giá 200 USD trên dòng điện 1 chiều (DC) sử dụng qua hệ thống năng lượng mặt trời. Một chiếc tủ lạnh được thiết kế tại Anh gọi là Sure Chill chỉ cần một vài giờ điện/ngày để duy trì nhiệt độ 4 độ C. Một công ty tại Nam Phi vừa giới thiệu chiếc ATM chạy bằng năng lượng mặt trời tại các vùng nông thôn vốn có nguồn điện hạn chế.
Những công ty khác thì cung cấp hệ thống lớn hơn trị giá từ 1.500 USD trở lên để chạy hệ thống máy móc cho phép con người kinh doanh. Thêm vào đó, những hệ thống này có thể thay thế máy phát điện chạy bằng diesel dùng tại các cửa hàng, nhà xưởng, chạy máy bơm tưới tiêu hoặc lấy nước sạch sinh hoạt.
Một dự án cứu trợ trị giá 500.000 USD tại Kisiju Pwani – một trong những ngôi làng nghèo nhất tại Tanzania đã sử dụng 32 tấm quang điện mặt trời và 120 tấm pin để cung cấp 12 kilowatt điện, đủ cho 20 bóng đèn đường, 68 ngôi nhà, 15 doanh nghiệp, một cảng biển, văn phòng thôn và 2 nhà nguyện.
Những vấn đề cần giải quyết
Có 3 vấn đề chính vẫn cần được giải quyết.
Một là chất lượng. Những người dân nghèo bỏ ra khoản đầu tư 100 USD cần được đảm bảo chắc chắn rằng sản phẩm mà họ mua sẽ có chất lượng tốt. IFC và những tổ chức cứu trợ khác đang chạy một chương trình để xác minh tuyên bố của các nhà sản xuất.
Thứ hai, các nhà sản xuất hàng loạt các thiết bị sử dụng điện phải làm chậm quá trình hao mòn sản phẩm chạy trên dòng điện 1 chiều được sản xuất bằng những nguồn năng lượng tái tạo và pin. Sturm nói ngành công nghiệp này đang chờ đón một bước tiến mới với nguồn năng lượng giá rẻ, thuận tiện và đáng tin cậy.
Vấn đề thứ 3 và lớn nhất là nguồn vốn. Phải mất khoảng 5 tháng để nhà sản xuất có thể thu hồi vốn từ khách hàng. Một vài công ty đang nghĩ đến việc thuê mua các hệ thống lớn hơn để giảm tải chi phí. Một số khác thì cung cấp năng lượng mặt trời như một loại hình “dịch vụ”, tức là khách hàng sẽ trả tiền hàng tháng để có điện với sự bảo dưỡng định kỳ.
Một vài chuyên gia coi năng lượng mặt trời là giải pháp tốt thứ 2. Nó có thể cải tạo cuộc sống nhưng không làm tăng sức mạnh của một nền kinh tế. Tuy nhiên, sự kết nối lưới điện tại các quốc gia nghèo hiếm, không đáng tin cậy và để phát triển được phải mất rất nhiều thời gian đặc biệt là tại các khu vực nông thôn. Bên cạnh đó, những doanh nghiệp kỳ cựu trong ngành công nghiệp năng lượng đầu tư thông qua những mạng lưới điện dài cũng đang dần ít đi ở khắp mọi nơi, kể cả những nước giàu.
>> Bill Gates giới thiệu 4 sáng kiến giúp nông dân nghèo Châu Phi
Vân Đàm
